Του Ελευθέριου Χονδρού,
Η πρόσφατη απόφαση της Εθνοσυνέλευσης της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας (NSRS) να απορρίψει τη δικαιοδοσία των κρατικών θεσμών της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, έχει πυροδοτήσει ένα νέο κύμα εντάσεων στα Βαλκάνια, απειλώντας την εύθραυστη πολιτική ισορροπία της χώρας. Οι εξελίξεις αυτές δεν αποτελούν απλώς ένα εσωτερικό ζήτημα, αλλά αντικατοπτρίζουν ευρύτερους γεωπολιτικούς ανταγωνισμούς που επηρεάζουν την πορεία της Βοσνίας και τη σταθερότητα της Ευρώπης.
Η καταδίκη του προέδρου της Σερβικής Δημοκρατίας, Milorad Dodik, σε ένα έτος φυλάκισης και η εξάχρονη απαγόρευση άσκησης καθηκόντων στην προεδρία αποτέλεσαν την αφορμή για την πρόσφατη πολιτική κρίση. Η απόφαση αυτή, αποτέλεσμα της άρνησής του να συμμορφωθεί με τις εντολές του Ύπατου Εκπροσώπου της διεθνούς κοινότητας, πυροδότησε την αντίδραση των Σερβοβόσνιων βουλευτών, οι οποίοι ενέκριναν νόμους που ουσιαστικά αποκόπτουν τη δικαιοδοσία των κρατικών αρχών από την επικράτεια της Σερβικής Δημοκρατίας. Πρόκειται για μια κίνηση που δεν μπορεί να θεωρηθεί απλώς ως πολιτική αντίδραση, αλλά μάλλον ως ευθεία αμφισβήτηση της συνταγματικής τάξης της χώρας.
Το Σύνταγμα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, που προέκυψε από τη Συμφωνία του Dayton το 1995, διασφαλίζει την ύπαρξη κρατικών θεσμών με αρμοδιότητα σε όλη την επικράτεια. Η απόφαση της NSRS να απαγορεύσει τη λειτουργία του Κρατικού Δικαστηρίου, της Εισαγγελίας και της Υπηρεσίας Έρευνας και Προστασίας στη Σερβική Δημοκρατία συνιστά μια άνευ προηγουμένου απόπειρα απόσχισης de facto, αμφισβητώντας την ίδια τη βάση της κρατικής συνοχής. Οι Βόσνιοι πολιτικοί εκπρόσωποι χαρακτήρισαν την κίνηση αυτή ως «πραξικόπημα» και κατέστησαν σαφές ότι θα προσφύγουν στο Συνταγματικό Δικαστήριο της Σερβικής Δημοκρατίας για την ανατροπή της απόφασης.
Αυτό, όμως, που κάνει την κατάσταση ακόμα πιο ανησυχητική είναι η ταχύτητα με την οποία η κρίση κλιμακώνεται. Η ταυτόχρονη ψήφιση του αποκαλούμενου «νόμου για τους ξένους πράκτορες», που στοχεύει σε μη κυβερνητικές οργανώσεις και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης, υποδηλώνει μια σαφή πρόθεση περιορισμού της ελευθερίας του Τύπου και της κοινωνίας των πολιτών. Η συγκεκριμένη νομοθεσία, που έχει ήδη χαρακτηριστεί ως απολυταρχική, ακολουθεί το ρωσικό παράδειγμα και εντείνει την ανησυχία για μια σταδιακή αυταρχικοποίηση του καθεστώτος στη Σερβική Δημοκρατία.
Η διεθνής κοινότητα δεν έχει μείνει αδιάφορη. Ο Βόσνιος πρόεδρος, Denis Becirovic, συγκάλεσε σύσκεψη με τον Ύπατο Εκπρόσωπο Christian Schmidt, τους πρέσβεις των χωρών του Συμβουλίου Εφαρμογής της Ειρήνης (PIC), καθώς και εκπροσώπους της ειρηνευτικής δύναμης της Ε.Ε. (EUFOR) και του ΝΑΤΟ. Η κίνηση αυτή υποδηλώνει ότι υπάρχει σοβαρή ανησυχία για ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση της Βοσνίας, η οποία θα μπορούσε να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι κατά πόσο η διεθνής κοινότητα θα κινηθεί αποφασιστικά για να ανατρέψει αυτές τις ενέργειες. Ο Christian Schmidt διαθέτει την εξουσία να ακυρώσει τους νόμους που θεωρούνται αντισυνταγματικοί, ενώ η Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ διατηρούν δυνάμεις επιτήρησης στην περιοχή. Ωστόσο, η επιφυλακτικότητα που έχει δείξει η Δύση στην αντιμετώπιση της συνεχιζόμενης πολιτικής κρίσης στη Βοσνία, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας στα Βαλκάνια, καθιστά αμφίβολη την αποτελεσματικότητα οποιασδήποτε διεθνούς παρέμβασης.
Η δυναμική που αναπτύσσεται στη Βοσνία θυμίζει άλλες περιπτώσεις σταδιακής αποδυνάμωσης των δημοκρατικών θεσμών και ενίσχυσης του εθνικιστικού λόγου. Η απόφαση της Σερβικής Δημοκρατίας να επιβάλει νομικές κυρώσεις σε Σέρβους που εξακολουθούν να εργάζονται για τα κρατικά όργανα της Βοσνίας εντείνει το κλίμα πόλωσης και εγείρει ερωτήματα σχετικά με την ασφάλεια και την εδαφική ακεραιότητα της χώρας.
Η κρίση αυτή δεν αφορά μόνο τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Αγγίζει την ίδια τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τη στρατηγική της στα Δυτικά Βαλκάνια. Η αποτυχία της Ε.Ε. να προσφέρει σαφή προοπτική ένταξης στη Βοσνία έχει επιτρέψει σε τοπικούς εθνικιστές ηγέτες να εκμεταλλευτούν τη δυσαρέσκεια του πληθυσμού και να προωθήσουν αποσχιστικές τάσεις. Επιπλέον, η Ρωσία παραμένει ένας καθοριστικός παράγοντας, υποστηρίζοντας τον Milorad Dodik και ενισχύοντας τις φυγόκεντρες δυνάμεις στην περιοχή.
Μπροστά σε αυτή την πραγματικότητα, η Ε.Ε. και οι διεθνείς θεσμοί έχουν ελάχιστα περιθώρια αδράνειας. Η πιθανότητα μιας νέας σύγκρουσης στα Βαλκάνια, ακόμα και αν αρχικά είναι πολιτική και θεσμική, δεν μπορεί να αποκλειστεί. Ο μόνος τρόπος για να αποφευχθεί η αποσταθεροποίηση είναι η άμεση διπλωματική και νομική παρέμβαση, η ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών της Βοσνίας και η άσκηση πίεσης στη Σερβική Δημοκρατία για την ανάκληση των αντισυνταγματικών της αποφάσεων.
Η Βοσνία βρίσκεται ξανά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Η ιστορία έχει δείξει ότι η αδράνεια και η ανοχή σε αποσχιστικές κινήσεις μπορεί να έχουν καταστροφικές συνέπειες. Η διεθνής κοινότητα, και ιδιαίτερα η Ευρώπη, καλείται να αναλάβει δράση πριν οι εντάσεις μετατραπούν σε μια νέα, απρόβλεπτη κρίση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Bosnia’s Serbs Launch Battle of Laws Following Dodik Court Verdict, Balkan Insight, διαθέσιμο εδώ
