Της Μαργαρίτας Οικονόμου,
Το φως υπήρξε ανέκαθεν μια ουσία μαγική. Δεν είναι μόνο η ενέργεια που φωτίζει τον κόσμο μας, αλλά και μια άυλη παρουσία που μεταμορφώνει την ύλη, δημιουργώντας νέες πραγματικότητες. Στην τέχνη, το φως ξεφεύγει από την απλή αναπαράσταση και γίνεται υλικό, ένα εργαλείο πλάσης που διαμορφώνει τον χώρο και την αντίληψη. Από τους ερευνητικούς πειραματισμούς του James Turrell μέχρι τις σύγχρονες διαφανείς εγκαταστάσεις, οι καλλιτέχνες αναζητούν τρόπους να εγκλωβίσουν την άυλη ποιότητα του φωτός, προσφέροντας στον θεατή μια εμπειρία που αγγίζει τα όρια της ονειρικής αφαίρεσης.
Ο James Turrell, πρωτοπόρος στην εξερεύνηση του φωτός ως υλικού, δεν χρησιμοποιεί το φως απλώς για να φωτίσει ένα χώρο — το αντιμετωπίζει σαν ύλη, σαν μια ζωντανή επιφάνεια που διαμορφώνει το περιβάλλον και την αντίληψή μας. Μέσα από τα “Skyspaces”, ανοίγματα σε οροφές που επιτρέπουν την άμεση επαφή με τον ουρανό, αλλά και μέσα από τα έργα του που μοιάζουν να διαλύουν τους τοίχους και να βυθίζουν τον θεατή σε μια άυλη αγκαλιά, δημιουργεί χώρους, όπου το φως δεν είναι απλά ορατό, αλλά σχεδόν απτό. Οι επισκέπτες δεν παρατηρούν το φως, αλλά το βιώνουν, βυθίζονται μέσα του, όπως θα βυθίζονταν σε μια λίμνη από καθαρή χρωματική ενέργεια.
Η χρήση του φωτός ως υλικού, όμως, δεν σταματά στον Turrell. Στη σύγχρονη τέχνη, οι διαφανείς και φωτισμένες εγκαταστάσεις προσφέρουν νέες προσεγγίσεις στην εμπειρία του χώρου και του όγκου. Ο καλλιτέχνης δεν κατασκευάζει πλέον αντικείμενα, αλλά παίζει με την εφήμερη φύση του φωτός και της διαφάνειας. Πλαστικές επιφάνειες, τούλι, ριζόχαρτο, γυαλί, όλα υλικά που αφήνουν το φως να περάσει μέσα τους, αλλοιώνοντας τα περιγράμματα, μαλακώνοντας τις σκιές και δημιουργώντας μια αισθητική εμπειρία που μοιάζει να ανήκει περισσότερο σε ένα όνειρο παρά στην πραγματικότητα.
Οι διαφανείς εγκαταστάσεις προσθέτουν μια διάσταση φευγαλέας ύπαρξης στην τέχνη. Όταν το φως αγγίζει υλικά, τα οποία επιτρέπουν τη διάχυση και τη διάθλασή του, δημιουργούνται νέες, εναλλασσόμενες συνθήκες που μεταβάλλονται με κάθε αλλαγή της πηγής φωτός, της ώρας της ημέρας ή της κίνησης του θεατή. Μια διαφανής κατασκευή δεν έχει ποτέ μία όψη, αλλά αμέτρητες, οι οποίες γεννιούνται και πεθαίνουν συνεχώς, όπως οι αντανακλάσεις στην επιφάνεια του νερού.
Στη σύγχρονη τέχνη, τέτοιες εγκαταστάσεις δίνουν την αίσθηση ότι βρίσκονται σε μια διαρκή διαδικασία μεταμόρφωσης. Οι καλλιτέχνες δημιουργούν συνθέσεις από διαφανή πλαστικά, μεταξωτά υφάσματα και γυάλινα πάνελ, τα οποία παγιδεύουν το φως, το διαθλούν και το διαχέουν, δημιουργώντας ένα παιχνίδι ανάμεσα στο παροδικό και το μόνιμο. Το έργο μοιάζει να αλλάζει, καθώς ο θεατής κινείται γύρω του σαν να αναπνέει, σαν να είναι ένα ζωντανό πλάσμα, που γεννιέται από την αλληλεπίδραση του φωτός και της ύλης.
Το φως και η διαφάνεια στην τέχνη δεν είναι απλώς αισθητικά στοιχεία· είναι εργαλεία μεταμόρφωσης, μέσα που αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον χώρο, τον χρόνο και την ίδια την ύλη. Από τον Turrell, που μας έμαθε να βλέπουμε το φως σαν ύλη, μέχρι τις σύγχρονες διαφανείς εγκαταστάσεις, οι οποίες μεταμορφώνουν τον χώρο σε μια εμπειρία συνεχούς αλλαγής, η τέχνη του φωτός παραμένει ένα πεδίο πειραματισμού και θαυμασμού.
Οι καλλιτέχνες που δουλεύουν με το φως δεν δημιουργούν μόνο μορφές· δημιουργούν αισθήσεις, ατμόσφαιρες, κόσμους που πάλλονται ανάμεσα στο ορατό και το αόρατο, στην πραγματικότητα και στο όνειρο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
