Της Χριστίνας Σεφθελή,
Η απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ στις 20 Ιουλίου 1944, υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές στιγμές αντίστασης ενάντια στο ναζιστικό καθεστώς. Η «Επιχείρηση Βαλκυρία», όπως ονομάστηκε το σχέδιο, ήταν μια απεγνωσμένη προσπάθεια από μια ομάδα Γερμανών αξιωματικών να τερματίσουν τον πόλεμο, να σώσουν τη χώρα από την καταστροφή και να αποκαταστήσουν την τιμή του γερμανικού στρατού.
Στο επίκεντρο της συνωμοσίας βρισκόταν ο κόμης Κλάους φον Στάουφενμπεργκ, ένας σοβαρά τραυματισμένος, αλλά αποφασιστικός αξιωματικός. Μαζί με μια ομάδα αξιωματικών, αριστοκρατών και πολιτικών, σχεδίασαν μια λεπτομερή επιχείρηση για να δολοφονήσουν τον Χίτλερ κατά τη διάρκεια μιας παρουσίασης στο στρατηγείο του στη Πρωσία. Η πράξη τους, αν και δεν άλλαξε την πορεία του πολέμου, αποδεικνύει ότι υπήρχε αντίσταση, ακόμη και εντός της ίδιας της ναζιστικής Γερμανίας.
Μέσα στην ναζιστική Γερμανία υπήρχαν πολλές και διαφορετικές αντιδράσεις. Αν και το ναζιστικό κόμμα κατάφερε να κινητοποιήσει μεγάλα τμήματα του πληθυσμού και να δημιουργήσει ένα κλίμα φανατισμού, δεν ήταν καθόλου σπάνιες οι περιπτώσεις ανθρώπων που διαφωνούσαν με τις πολιτικές του καθεστώτος. Οι λόγοι που τους οδήγησαν σε αυτή την απόφαση ήταν πολλοί και σύνθετοι. Αρχικά, η οργή και η αποστροφή για τις θηριωδίες που διαπράττονταν σε βάρος των Εβραίων και άλλων μειονοτήτων αποτέλεσαν ισχυρό κίνητρο, παρόλο που μέχρι τότε δεν είχε αποκαλυφθεί όλος ο σχεδιασμός και οι εξοντώσεις που υπέστησαν. Επίσης, πίστευαν ότι ο πόλεμος ήταν χαμένος και ότι ο Χίτλερ οδηγούσε τη Γερμανία στην καταστροφή.
Το σχέδιο που εκμεταλλεύτηκαν οι συνωμότες, η «Επιχείρηση Βαλκυρία», είχε αρχικά προβλεφθεί ως ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης στην περίπτωση ενός εμφυλίου πολέμου ή μιας εξέγερσης. Ωστόσο, οι συνωμότες το τροποποίησαν με στόχο την ανατροπή του Χίτλερ και τη διακοπή του πολέμου. Το σχέδιο αυτό ήταν επικίνδυνο για διάφορους λόγους. Αρχικά, το ναζιστικό καθεστώς είχε δημιουργήσει ένα κλίμα φόβου και καταστολής. Επίσης, οι συνωμότες δεν ήταν μια ομοιογενής ομάδα και υπήρχαν διαφωνίες σχετικά με τους στόχους και τα μέσα που έπρεπε να χρησιμοποιηθούν. Τέλος, πολλοί Γερμανοί είχαν ενστερνιστεί την ναζιστική ιδεολογία και ήταν δύσκολο να τους πείσουν να συμμετάσχουν στην αντίσταση.
Άγαλμα προς τιμήν των συνωμοτών του σχεδίου Βαλκυρία στο Βερολίνο. Πηγή Εικόνας: wikipedia.org / Δικαιώματα Χρήσης Εικόνας: Jensen
Το σχέδιο των συνωμοτών ήταν εξαιρετικά λεπτομερές και φιλόδοξο. Εκτός από την δολοφονία του Χίτλερ, περιλάμβανε μια σειρά από συντονισμένες ενέργειες που στόχευαν στην ανάληψη της εξουσίας και την αποτροπή αντεπιθέσεων. Οι συνωμότες σχεδίαζαν να καταλάβουν βασικά κυβερνητικά κτίρια στο Βερολίνο, όπως το υπουργείο Εσωτερικών, με στόχο να αποκτήσουν τον έλεγχο των επικοινωνιών και των δυνάμεων ασφαλείας. Επιπλέον, η κατάληψη ραδιοφωνικών σταθμών ήταν ζωτικής σημασίας για να ενημερωθεί ο γερμανικός λαός για την αλλαγή καθεστώτος και να αποτραπούν ενδεχόμενες αντιδράσεις. Επιπρόσθετα, εκτός από τον Χίτλερ, στόχος ήταν η δολοφονία άλλων κορυφαίων ηγετών του καθεστώτος, όπως ο Χάινριχ Χίμλερ και ο Χέρμαν Γκέρινγκ, οι οποίοι θα μπορούσαν να οργανώσουν αντίσταση.
Η απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ στις 20 Ιουλίου 1944, αποτέλεσε μια κρίσιμη στιγμή στην ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παρόλο που το σχέδιο ήταν καλά μελετημένο και οι συνωμότες είχαν πρόσβαση σε ευαίσθητες πληροφορίες, μια σειρά παραγόντων συνέβαλαν στην αποτυχία του. Αρχικά το γεγονός ότι ο Χίτλερ τραυματίστηκε ελαφρά και κατάφερε να επιβιώσει ήταν καθαρά τυχαίο. Παράλληλα, λόγω της απουσίας των στόχων σε προηγούμενες συναντήσεις, η συνάντηση μεταφέρθηκε σε ένα διαφορετικό δωμάτιο, με διαφορετική διάταξη των καθισμάτων. Επιπλέον, η ναζιστική προπαγάνδα είχε δημιουργήσει ένα κλίμα φόβου και καταστολής, καθιστώντας δύσκολη την οργάνωση μιας ευρύτερης εξέγερσης.
Τέλος, η αποτυχία της απόπειρας είχε καταστροφικές συνέπειες για τους συνωμότες και την αντίσταση εντός της Γερμανίας. Εκατοντάδες άνθρωποι εκτελέστηκαν, συμπεριλαμβανομένου του κόμη Κλάους φον Στάουφενμπεργκ και άλλων κορυφαίων συνωμοτών. Επίσης, ο Χίτλερ ενίσχυσε τον έλεγχό του στο κόμμα και στον στρατό, ενώ η Γκεστάπο ενέτεινε την καταστολή. Έτσι, η αποτυχία της απόπειρας συνέβαλε στην παράταση του πολέμου και στην αύξηση του αριθμού των θυμάτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Jesus Hernandez (2009), Επιχείριση Βαλκυρία (μτφρ. Μαρκεσίνη Μαρία-Σοφία), Αθήνα: εκδ. Κλειδάριθμος
- July Plot, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Operation Valkyrie 1944, lib.cam.ac.uk, διαθέσιμο εδώ
- The July 20 1944 Plot to Assassinate Adolf Hitler, διαθέσιμο εδώ
