Της Ευτυχίας Αντωνοπούλου,
Διανύουμε την εποχή της πληροφορίας. Μία κοινωνία που χαρακτηρίζεται από ταχύτατους ρυθμούς δεν μπορεί παρά να παράγει πληροφορίες αδιάκοπα. Τα πάντα γύρω μας συνιστούν μία πληροφορία, ιδιαίτερα εύληπτη και σε πολλές μάλιστα μορφές, η οποία παρόλ’ αυτά μπορεί να είναι ψευδής. Πρόκειται για ένα επικίνδυνο και ύπουλο κοινωνικό φαινόμενο, αυτό της παραπληροφόρησης.
Η ευρεία χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει οξύνει το φαινόμενο αυτό που σήμερα, περισσότερο από ποτέ, απειλεί την κοινωνική ακεραιότητα. Ο καθένας από εμάς καταναλώνει υπέρογκες ποσότητες περιεχομένου και εκτίθεται σε πληθώρα δεδομένων τα περισσότερα από τα οποία δεν μπορούμε να κρίνουμε με βεβαιότητα ότι είναι αληθή. «Το είδα στο Tik Tok, το άκουσα στην τηλεόραση, το διάβασα στο Instagram, το έψαξα στο Google». Η ατελείωτη ανάλωσή μας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει οδηγήσει σε μία στείρα αποδοχή όσων βρίσκουμε -σχεδόν πάντα τυχαία- μπροστά μας. Το “doomscrolling”, δηλαδή η «αδιάκοπη ανάγνωση δυσάρεστων ειδήσεων», που αποτελεί μία αρκετά συνήθη καθημερινή ενασχόληση του μέσου ατόμου σήμερα, εντείνει ακόμη περισσότερο το τρομακτικό αυτό φαινόμενο της ανεξέλεγκτης διάδοσης των πληροφοριών.
Παράλληλα, η εξουσία των σύγχρονων μέσων βάσει της δύναμης που εμείς τους χαρίζουμε έχει δώσει πνοή και σε ένα άλλο σχετικό φαινόμενο, αυτό του “virality”. Είναι δεδομένο ότι κάτι γίνεται viral εφόσον είναι περίεργο και κάνει εντύπωση. Και εντύπωση πολλές φορές δεν κάνουν τα πραγματικά γεγονότα, αλλά η μεταμφίεση αυτών σε κάτι διαφορετικό. Η επέμβαση στο περιεχόμενο των ειδήσεων είναι συχνό φαινόμενο. Ο σχολιασμός και η παρωδία ενός ζητήματος παράγει μεγάλο εύρος περιεχομένου, από το οποίο ωφελείται ο δημιουργός του, αλλά και κάθε άλλος εξωτερικός παράγοντας με διαφορετικές σκοπιμότητες. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι κάθε λανθασμένη πληροφορία έχει ως στόχο να παραπλανήσει. Πολύ πιθανό είναι να προέρχεται από λάθος, αφέλεια και αδιαφορία, γενικότερα από μία στάση ανεύθυνης δημοσίευσης και αναδημοσίευσης μέσω του διαδικτύου.
Δεν θα ήθελα, όμως, να σταθώ στον λόγο που συμβαίνει αυτό και ποια η σκοπιμότητα του βομβαρδισμού του ατόμου με πληροφορία. Εκεί που θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας είναι ο τρόπος ελέγχου του συγκεκριμένου προβλήματος.
Τη γέννηση της πληροφορίας, είναι γεγονός, ότι δεν μπορούμε να την ελέγξουμε πια. Μπορούμε όμως να περιορίσουμε τη διάδοση της και να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο την αντιμετωπίζουμε. Η ψυχολογία του δέκτη στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ανάγκη του να εξηγήσει καταστάσεις. Την έμφυτη αυτή περιέργεια του ανθρώπου πρέπει ο καθένας μας να αξιοποιήσει παραγωγικά, ώστε να εκτιμήσει την πληροφορία που δέχεται, να την επεξεργαστεί και ενδεχομένως να αντισταθεί σε όποια απόπειρα παραπλάνησής του. Είναι ατομική ευθύνη του καθενός να φροντίζει να μην αναρτά όσα βρίσκει μπροστά του στο διαδίκτυο και αντ’ αυτού να προάγει την σοβαρή ενημέρωση και τον εμπεριστατωμένο σχολιασμό.
Ειδικά, στις μέρες μας, όπου ακόμη και τα παιδιά φαίνεται να έχουν εύκολη πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι κρίσιμο να μειωθεί το φαινόμενο αυτό. Για τους ανήλικους, το «φιλτράρισμα» της πληροφορίας αποτελεί δυσχερές έργο. Η επικίνδυνη, κατά την άποψη μου, αυτή ατέρμονη χρήση του διαδικτύου και η ανεξέλεγκτη έκθεση σε ακατέργαστο περιεχόμενο μπορεί να αποβεί μοιραία για την διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητας ενός παιδιού.
Δεν συνιστά λύση στο πρόβλημα η αποχή από την ενημέρωση. Αρκεί κανείς να υιοθετήσει μία πιο υπεύθυνη στάση απέναντι σε αυτή, αναγνωρίζοντας πρωτίστως τη δύναμή της. Ίσως αν κάναμε μία πιο εύλογη χρήση των τεχνολογιών που έχουμε στη διάθεση μας θα καταφέρναμε να περιορίσουμε τις ψευδείς πληροφορίες και να αποτρέψουμε τον κίνδυνο της παραπλάνησης και της αμάθειας που τις συνοδεύει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- How false information spreads, bbc.co.uk, διαθέσιμο εδώ
- Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο, digital-strategy.ec.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
