Της Αντωνίας Αποστόλου,
Ο θεσμός της δουλείας αποτελεί σημείο ορόσημο στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η κατάργηση αυτού του θεσμού σηματοδοτεί την έναρξη μιας εποχής, όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι ελευθερίες γίνονται σεβαστές από όλους και οι διακρίσεις και η καταπίεση φθίνουν. Λήγει η εποχή της υποδούλωσης και του κοινωνικού διαχωρισμού. Η εξάλειψη της δουλείας αποτέλεσε απόρροια πολλών και μακροχρόνιων αγωνών, που συνδύασαν πολιτικές αλλά και κοινωνικές διαμάχες.
Ανά τους αιώνες, ο θεσμός της δουλείας είχε καθιερωθεί σε πολλές κοινωνίες, από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, έως τις αποικιακές περιόδους. Στο πλαίσιο αυτό, εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάστηκαν να ζουν υπό άθλιες και σκληρές συνθήκες, με την αίσθηση της αξιοπρέπειας να τους έχει αφαιρεθεί. Η ανάπτυξη του βιομηχανικού τομέα τον 19ο και 20ο αιώνα, συνέβαλε στην ευρεία αποδοχή και αναγνώριση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επηρεάζοντας και την στάση του κόσμου απέναντι σε αυτόν τον άδικο θεσμό.
Η πρώτη αντίδραση που έγινε σε αυτόν τον θεσμό ήταν στις 23 Αυγούστου του 1791, όταν οι μαύροι δούλοι εξεγέρθηκαν στο νησί Ισπανιόλα της Καραϊβικής (σημερινή Αϊτή και Δομινικανική Δημοκρατία), η οποία οδήγησε στον τερματισμό του διατλαντικού εμπορίου δούλων. Αυτή η επέτειος, από το 1998, εορτάζεται ως ευκαιρία για μελέτη των ιστορικών αιτιών, τις μεθόδους και πρακτικές που συνέβαλλαν σε αυτήν την τραγωδία του ανθρώπινου γένους.
Ο θεσμός της δουλείας αποτέλεσε πολύ σημαντικό στοιχείο για την σύσταση της κοινωνίας στα αρχαία χρόνια. Οι δούλοι δεν είχαν κανένα δικαίωμα, όπως ήταν η δημιουργία οικογένειας, η διατήρηση προσωπικής περιουσίας ή η σύναψη δικαιοπραξιών. Στην αρχαία Αίγυπτο, χρησιμοποιήθηκαν πολλές χιλιάδες δούλων, οι οποίοι ήταν πολεμικοί αιχμάλωτοι, στα λατομεία, στα μεταλλεία, στα βασιλικά ανάκτορα, αλλά και στην κατασκευή παλατιών και πυραμίδων. Στην Μεσοποταμία, τις Ινδίες, αλλά και στην Κίνα, οι δούλοι χρησιμοποιούνταν κυρίως για τις οικιακές, αλλά και για τις αγροτικές εργασίες, όπως χωράφια, φάρμες, αγρούς, οικοδομές, αλλά και αποτελούσαν ένα μέρος του στρατού.
Στο Μεσαίωνα, με την ευρεία διάδοση του Χριστιανισμού, στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία άρχισε να αναβιώνει η ελπίδα για καλύτερες συνθήκες ζωής των δούλων. Ως αποτέλεσμα, πολλοί εξ αυτών προσχώρησαν στη νέα θρησκεία, ελπίζοντας για μία καλύτερη ζωή. Όμως και στον ισλαμικό κόσμο, η δουλεία αναγνωριζόταν αλλά ο Προφήτης παρότρυνε τους πιστούς να έχουν σωστή και δίκαιη αντιμετώπιση προς αυτούς. Ακόμη, στους νεότερους χρόνους, με την ανακάλυψη της ανατολικής ακτής της Αφρικής και την αποικιοποίησή της αλλά και με την κατάκτηση της Αμερικής από τους Ευρωπαίους στα τέλη του 15ου αιώνα, προέκυψε μία άνθιση του δουλεμπορίου, η οποία διήρκεσε για τρεις αιώνες.
Τον 15ο αιώνα, πωλητές δούλων που προέρχονταν από την Κεντρική Αμερική σε αγορές της Μέσης Ανατολής και των Ινδιών διέθεταν αραβική καταγωγή. Οι ίδιοι έμποροι επιδίδονταν και στην διακίνηση Ευρωπαίων δούλων, οι οποίοι είχαν αιχμαλωτιστεί κατά την διάρκεια πειρατικών επιδρομών. Το τέλος του δουλεμπορίου προέκυψε μετά από εξεγέρσεις. Στο νησί του Αγίου Δομίνικου, όπου ξεσηκώθηκαν οι μαύροι δούλοι, κατέλαβαν την εξουσία και ίδρυσαν το πρώτο αμερικανικό κράτος «μαύρων», την γνωστή Αϊτή. Ήταν η πρώτη χώρα που ψήφισε νομοσχέδιο που απαγόρευε καθολικά και ανεξαιρέτως την δουλεία. Ακολούθησαν η Βρετανία το 1807, και οι ΗΠΑ το 1808.
Στην Ελλάδα, η δουλεία καταργήθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 1822. Η απόφαση αυτή, η οποία έχει μείνει στην Ιστορία, είχε ληφθεί στην Α’ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου μαζί με την σύσταση του προσωρινού πολιτεύματος. Η απόφαση είχε χαρακτηριστεί πρωτοποριακή, καθώς εκείνη την εποχή πολλές χώρες της Ευρώπης διατηρούσαν ακόμη, το δουλοκτητικό καθεστώς.
Με το πέρασμα του χρόνου, οι χώρες αντιλαμβάνονταν της σκληρότητα του θεσμού αυτού και όλο και περισσότερες φωνές τάσσονταν υπέρ της ελευθερίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Στην δουλεία του 20ου αιώνα, η «Κοινωνία των Εθνών» κήρυξε πανηγυρικά παράνομη οποιαδήποτε μορφή δουλείας, απέναντι σε οποιαδήποτε μερίδα ανθρώπων. Με αυτόν τον τρόπο, όλοι οι άνθρωποι ανασαίνουν ελεύθεροι και ίσοι.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η κατάργηση της δουλείας στην επαναστατημένη Ελλάδα. Η πρωτοπόρα απόφαση της Α’ Εθνοσυνέλευσης που ψήφισε το πρώτο Σύνταγμα. Γιατί χαρακτήρισε το πολίτευμα «προσωρινόν», mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το ιστορικό της δουλείας…ανά τον κόσμο, eleftheria.gr, διαθέσιμο εδώ
- 25 Φεβρουαρίου 1822: Καταργείται επίσημα η δουλεία στην Ελλάδα, cretalive.gr, διαθέσιμο εδώ
