Του Λάμπρου Νούσια,
Η πολιτική σκηνή στη Σερβία συγκλονίζεται από την παραίτηση του πρωθυπουργού Miloš Vučević, έπειτα από ένα τραγικό δυστύχημα στο σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης Novi Sad. Το περιστατικό αυτό, το οποίο στοίχισε τη ζωή σε δεκαπέντε ανθρώπους και άφησε δεκάδες τραυματίες, πυροδότησε έντονες αντιδράσεις από την κοινωνία, με φοιτητές και πολίτες να διαδηλώνουν μαζικά, απαιτώντας δικαιοσύνη και λογοδοσία.
Η τραγωδία σημειώθηκε όταν ένα τμήμα του σταθμού κατέρρευσε, παρά το γεγονός ότι είχε πρόσφατα ανακαινιστεί. Οι πρώτες αναφορές κάνουν λόγο για σοβαρές κακοτεχνίες και πιθανή διαφθορά στη διαδικασία ανάθεσης του έργου. Οι διαδηλωτές ζητούν τη δημοσιοποίηση όλων των σχετικών εγγράφων και τον καταλογισμό ευθυνών σε όσους ενέχονται στην υπόθεση. Οι τεχνικές αναλύσεις που ακολούθησαν το δυστύχημα έδειξαν ότι η κατασκευή του σταθμού παρουσίαζε σοβαρές δομικές αδυναμίες, καθώς η χρήση υποδεέστερων υλικών καθώς και η πλημμελής τήρηση των προδιαγραφών οδήγησαν στην κατάρρευση τμήματος της οροφής.
Ειδικοί μηχανικοί επισήμαναν ότι τα υποστυλώματα δεν είχαν την απαιτούμενη αντοχή και ότι η ανακαίνιση του σταθμού είχε γίνει χωρίς τον απαραίτητο έλεγχο ποιότητας. Οι διαδηλώσεις που έλαβαν χώρα ήταν μαζικές, με την παρουσία δεκάδων χιλιάδων πολιτών που συγκεντρώθηκαν στο Βελιγράδι και άλλες μεγάλες πόλεις της επικράτειας, απαιτώντας την παραίτηση υψηλόβαθμων κυβερνητικών αξιωματούχων. Πολλοί από τους διαδηλωτές κρατούσαν πανό με συνθήματα «Δικαιοσύνη για τα θύματα» και «Όχι άλλη διαφθορά», ενώ φοιτητικές οργανώσεις πρωτοστάτησαν στις κινητοποιήσεις, απαιτώντας διαφάνεια και αυστηρότερα πρότυπα ασφάλειας στις δημόσιες υποδομές.
Αντιμέτωπη με το κύμα λαϊκής οργής, η σερβική κυβέρνηση προσπάθησε αρχικά να κατευνάσει την κατάσταση με υποσχέσεις για ανεξάρτητη έρευνα. Ωστόσο, η πίεση της κοινωνίας και η διαρκής παρουσία των διαδηλωτών στους δρόμους της Σερβίας οδήγησαν τελικά τον Vučević στην απόφαση να υποβάλει την παραίτησή του, με την ελπίδα να εκτονώσει την κρίση. Το γεγονός αυτό αποτελεί μια ακόμα απόδειξη της δύναμης που μπορεί να έχει η κοινωνική αντίδραση στη διαμόρφωση πολιτικών εξελίξεων. Οι διαδηλώσεις, που ξεκίνησαν αρχικά από σημαντική μερίδα φοιτητών και που μετέπειτα απέκτησαν μαζικό χαρακτήρα, έστειλαν ένα ηχηρό μήνυμα ότι η διαφθορά και η αδιαφάνεια δεν θα γίνουν ανεκτές.
Σε μια εποχή στην οποία τα κυβερνητικά καθεστώτα συχνά προσπαθούν να αποσιωπήσουν σκάνδαλα και να περιοριστούν στη διαχείριση των αναδυόμενων κρίσεων με επικοινωνιακά τεχνάσματα, η λαϊκή κινητοποίηση παραμένει σταθερά ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέσα άσκησης πίεσης. Η παραίτηση του πρωθυπουργού, αν και δεν επιλύει άμεσα τα προβλήματα που μαστίζουν το κράτος, αποτελεί μια νίκη για τα ιδεώδη και τις αξίες της δημοκρατίας αλλά και του λαό που απαιτεί δικαιοσύνη. Δείχνει ότι οι πολίτες έχουν τη δύναμη να επιβάλουν την πολιτική ευθύνη και να απαιτήσουν μια καλύτερη διακυβέρνηση.
Η περίπτωση της Σερβίας δείχνει ότι οι κοινωνικές πιέσεις μπορούν να φέρουν αποτελέσματα, ακόμα και σε χώρες με έντονο συγκεντρωτισμό εξουσίας. Στην Ελλάδα, αντιθέτως, το πολιτικό σύστημα φαίνεται να παρουσιάζει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα απέναντι στις λαϊκές πιέσεις, λόγω μακροχρόνιας συσσώρευσης θεσμικών παθογενειών. Το ελληνικό πολιτικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ των πολιτικών ελίτ και της κοινωνίας, με την ανάληψη πολιτικής ευθύνης συχνά να περιορίζεται σε συμβολικές κινήσεις αντί για ουσιαστικές παραιτήσεις και ριζικές μεταρρυθμίσεις.
Η διαχείριση κρίσεων από την ελληνική πολιτική τάξη βασίζεται κατά κύριο λόγο σε επικοινωνιακές τακτικές και όχι σε διαρθρωτικές αλλαγές, δημιουργώντας ένα κλίμα θεσμικής ατιμωρησίας. Ενώ οι πολίτες διαμαρτύρονται και απαιτούν αλλαγές, οι δομές λήψης αποφάσεων και η αλληλεξάρτηση μεταξύ πολιτικής και οικονομικών συμφερόντων συχνά αποτρέπουν την ουσιαστική παραδοχή ολισθημάτων από την κυβέρνηση. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η ελληνική κοινωνία μπορεί να ξεπεράσει αυτή την αδράνεια και να καλλιεργήσει μια νέα πολιτική νοοτροπία που να απαιτεί πραγματική ανάληψη ευθυνών από τους ηγέτες της.
Ένα περαιτέρω στοιχείο που επηρεάζει τη δυναμική της κοινωνικής πίεσης στην Ελλάδα είναι η απουσία μακροχρόνιων κινημάτων που να προωθούν διαχρονικές μεταρρυθμίσεις πέρα από την εκδήλωση αυθόρμητης λαϊκής οργής μετά από καταστροφικά γεγονότα. Αντί να επικεντρωθεί στην ανάγκη για μια βαθύτερη θεσμική ανανέωση, η κοινωνία συχνά αποδέχεται τη σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα, γεγονός που ενισχύει την παγιωμένη αίσθηση πολιτικής ασυδοσίας.
Η παραίτηση του Σέρβου πρωθυπουργού αναδεικνύει τη βαθιά επιρροή της κοινωνικής δράσης, καθώς και τα ευεργετικά της αποτελέσματα. Παρόλα αυτά δεν αρκεί από μόνη της για να εγγυηθεί μακροπρόθεσμες αλλαγές. Στην Ελλάδα, η επίτευξη μιας πιο ουσιαστικής πολιτικής λογοδοσίας απαιτεί όχι μόνο τη διαμαρτυρία των πολιτών, αλλά και θεσμικές μεταρρυθμίσεις που θα διασφαλίζουν την αξιοκρατία, τη διαφάνεια και την αποτροπή της ατιμωρησίας. Χωρίς αυτές τις αλλαγές, η πολιτική θα συνεχίσει να αντιμετωπίζεται ως πεδίο προσωπικών στρατηγικών αντί ως δημόσιο αγαθό που αφορά όλους τους πολίτες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παραιτήθηκε ο Σέρβος πρωθυπουργός, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σερβία: Παραιτήθηκε ο πρωθυπουργός Μίλος Βούτσεβιτς, liberal.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σερβία: Ο πρωθυπουργός παραιτείται, οι διαδηλωτές επιμένουν, dw.com, διαθέσιμο εδώ
