Του Ευάγγελου Γκούντα,
Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα των Ηνωμένων Πολιτειών, από την ίδρυσή του το 1854 έως και σήμερα, έχει υποστεί σημαντικές ιδεολογικές και πολιτικές μεταμορφώσεις. Από την ιστορική περίοδο του Αβραάμ Λίνκολν έως την σύγχρονη ηγεμονία του Ντόναλντ Τραμπ, το κόμμα έχει περάσει από φάσεις προοδευτισμού, οικονομικού φιλελευθερισμού, συντηρητισμού και λαϊκισμού σε όλο το φάσμα των τομέων άσκησης κυβερνητικής εξουσίας. Την τελευταία δεκαετία ωστόσο, οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν μεταμορφωθεί σε ένα φορέα που εστιάζει στον λαϊκισμό, τον οικονομικό προστατευτισμό και τον πολιτισμικό πόλεμο, περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Η εξέλιξη αυτή δεν ήρθε ξαφνικά, αλλά ήταν το αποτέλεσμα δεκαετιών πολιτικών μεταβολών, εσωτερικών συγκρούσεων και μιας υφέρπουσας αγανάκτησης που εκδηλώθηκε εν τέλει με κρότο.
Η ιδεολογική ταυτότητα των Ρεπουμπλικάνων διαμορφώθηκε μέσα από τις διάφορες ηγεσίες τους, όπως άλλωστε συμβαίνει στα περισσότερα πολιτικά κόμματα. Για τον λόγο αυτό, είναι απαραίτητο να δει κανείς τις βασικές ιδεολογικές γραμμές και κυβερνητικές πολιτικές που εφάρμοσαν οι Ρεπουμπλικάνοι πρόεδροι στο παρελθόν. Εξάλλου η διαχρονική πάλη των εσωτερικών τάσεων είναι πιθανότατα κι εκείνη που μπορεί να δώσει μια απάντηση στο γιατί το ρεπουμπλικανικό κόμμα, μεταλλάχθηκε σε λίγα χρόνια από μία θεσμική κεντροδεξιά λύση (με τα όποια λάθη της) σε ένα κόμμα ΙΧ ενός ιδιότροπου και καταδικασμένου -για πλείστα αδικήματα- επιχειρηματία και προσφάτως σε μία κυβέρνηση φίλων ολιγαρχών και ακροδεξιών influencers.
Στις πρώτες δεκαετίες της ύπαρξής του, το κόμμα ήταν το αντίπαλο δέος των Δημοκρατικών στο θέμα της κατάργησης της δουλείας και των πολιτικών δικαιωμάτων των Αφροαμερικανών. Θα μπορούσε κανείς μάλιστα να σημειώσει πως την εποχή εκείνη οι δύο μεγάλοι πόλοι της αμερικανικής πολιτικής, είχαν σχεδόν αντίστροφους ρόλους συγκριτικά με το σήμερα. Ο Λίνκολν, ο πρώτος Ρεπουμπλικάνος πρόεδρος, ηγήθηκε της Ένωσης στον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο και προώθησε πολιτικές ισότητας. Η προεδρία του θεωρείται καθοριστική όχι μόνο για την επιβίωση της Ένωσης, αλλά και για τη σταδιακή κατάργηση της δουλείας στις Η.Π.Α μέσω της Διακήρυξης της Απελευθέρωσης και της 13ης Τροπολογίας. Ο Θεόδωρος Ρούσβελτ ήταν επίσης ένας από τους πιο σημαντικούς Ρεπουμπλικάνους ηγέτες. Κατά την προεδρία του (1901-1909), προώθησε κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και πολιτικές ελέγχου των μεγάλων μονοπωλίων, υιοθετώντας μια αρκετά προοδευτική ατζέντα. Η προσέγγισή του, γνωστή ως “Square Deal”, αποσκοπούσε στην προστασία των πολιτών από τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων και στη διασφάλιση δίκαιης μεταχείρισης των εργαζομένων. Η πολιτική του είχε σημαντική επιρροή στην κατεύθυνση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος τον 20ο αιώνα, παρά το γεγονός πως αργότερα η ιδεολογική κατεύθυνση την οποία χάραξε κατέληξε απλώς μία εσωτερική τάση ή μια επικοινωνιακή υπόσχεση δίχως ουσιαστικό αντίκρισμα.
Ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, πρόεδρος από το 1953 έως το 1961, εκπροσώπησε μια μετριοπαθή εκδοχή του ρεπουμπλικανισμού. Στην οικονομική πολιτική, υποστήριξε την επέκταση των υποδομών, εγκαινιάζοντας το διακρατικό σύστημα αυτοκινητοδρόμων, ενώ στην εξωτερική πολιτική υιοθέτησε μια στρατηγική περιορισμού της Σοβιετικής Ένωσης κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Ήταν επίσης ο πρόεδρος που έστειλε ομοσπονδιακά στρατεύματα στο Άρκανσο για να διασφαλίσει την εφαρμογή της απόφασης του Ανώτατου Δικαστηρίου περί σχολικής ενσωμάτωσης, δείχνοντας δέσμευση στα πολιτικά δικαιώματα, την οποία η σημερινή ηγεσία των ρεπουμπλικάνων δεν φαίνεται να ασπάζεται ιδιαίτερα. Ο Ρόναλντ Ρίγκαν, πρόεδρος από το 1981 έως το 1989, είναι ίσως ο πιο εμβληματικός Ρεπουμπλικάνος ηγέτης του 20ού αιώνα. Η προεδρία του χαρακτηρίστηκε από τη “Reaganomics”, μια οικονομική πολιτική που βασιζόταν σε μειώσεις φόρων, απορρύθμιση και περιορισμό του ρόλου του κράτους στην οικονομία. Η πολιτική του συνέβαλε στη σημαντική οικονομική ανάπτυξη της δεκαετίας του 1980, αλλά και στην αύξηση του ελλείμματος. Παράλληλα, ο Ρίγκαν υιοθέτησε μια σκληρή στάση απέναντι στη Σοβιετική Ένωση, γεγονός που οδήγησε τελικά στην πτώση της. Η προεδρία του σηματοδότησε την πλήρη μετατόπιση του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος προς έναν νέο-συντηρητικό προσανατολισμό.
Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα παρέμεινε πιστό στον οικονομικό φιλελευθερισμό και την παραδοσιακή ηγεμονική πολιτική των Η.Π.Α μέχρι και την προεδρία του Τζορτζ Μπους του νεότερου. Η διακυβέρνηση Μπους (2001-2009) χαρακτηρίστηκε από τον «Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας» και την επέμβαση στο Ιράκ, καθώς και από μια πιο μετριοπαθή στάση σε ζητήματα μετανάστευσης και διεθνών σχέσεων. Ωστόσο, η οικονομική κρίση του 2008 και η εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα έφεραν στο προσκήνιο νέες πολιτικές δυνάμεις εντός του κόμματος, όπως το κίνημα του “Tea Party”, το οποίο εξέφραζε έντονο αντιπολιτισμικό συντηρητισμό και αντισυστημική ρητορική. Αυτή η εξέλιξη άνοιξε τον δρόμο για την άνοδο του Ντόναλντ Τραμπ.
Η εκλογή του Τραμπ το 2016 σηματοδότησε μια ριζική αλλαγή στον χαρακτήρα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος η οποία εγκαθίδρυσε μια πιο εθνικιστική και λαϊκίστική πλατφόρμα στον πυρήνα του κόμματος και της κυβέρνησης. Η πολιτική του χαρακτηρίστηκε από τον προστατευτισμό στο εμπόριο, την επιθετική μετανάστευση, τον πολιτισμικό πόλεμο και την υπονόμευση των θεσμών. Η ρητορική του ενάντια στο “βαθύ κράτος” και τα “fake news” ενίσχυσε τον διχασμό στην αμερικανική κοινωνία και διαμόρφωσε έναν νέο τύπο πολιτικής επικοινωνίας, όπου η προσωπική του επιρροή ξεπερνούσε το ίδιο το κόμμα. Η μεταστροφή αυτή δεν δυσαρέστησε μόνο ψηφοφόρους του κόμματος και στελέχη αλλά και την ίδια την οικογένεια Μπους. Οι σχέσεις των δύο ανδρών δεν ήταν ποτέ θερμές.
Ο Τραμπ κατηγόρησε τον Μπους για τον πόλεμο στο Ιράκ, χαρακτηρίζοντάς τον ως ένα από τα μεγαλύτερα λάθη της αμερικανικής ιστορίας, και γενικά περιφρόνησε την οικογένεια Μπους, βλέποντάς την ως μέρος του κατεστημένου που ο ίδιος ήθελε να ανατρέψει. Από την άλλη, τόσο ο Τζορτζ Μπους όσο και ο πατέρας του κράτησαν αποστάσεις από τον Τραμπ και την προεδρία του, με τον Μπους τον νεότερο να καταδικάζει ανοιχτά την επίθεση στο Καπιτώλιο το 2021. Φαίνεται σαν ο Μπους να θεωρεί λοιπόν πως εκπροσωπεί το παλιό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της παγκοσμιοποίησης και της υπεύθυνης διακυβέρνησης, ενώ ο Τραμπ δημιούργησε ένα νέο, πιο λαϊκίστικό και συγκρουσιακό μοντέλο, που κυριαρχεί στο κόμμα σήμερα.
Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα βρίσκεται πλέον σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Από τη μία πλευρά, η πτέρυγα του Τραμπ, γνωστή ως “MAGA Republicans”, συνεχίζει να κυριαρχεί και να προωθεί έναν εθνικιστικό και λαϊκιστικό λόγο. Από την άλλη, οι παραδοσιακοί συντηρητικοί προσπαθούν να ανακτήσουν τον έλεγχο του κόμματος, επιδιώκοντας μια επιστροφή στις αρχές του φιλελεύθερου συντηρητισμού, κάτι το οποίο όμως φαντάζει δύσκολο καθώς η επαναφορά του Τραμπ στην εξουσία μετά από τα πρωτοφανή γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου και τις ποινικές καταδίκες, δεν αφήνει περιθώριο αμφισβήτησης της τεράστιας επιρροής του στους Αμερικανούς πολίτες. Η σύγκρουση αυτή πάντως θα καθορίσει το μέλλον του κόμματος και το αν θα παραμείνει δεσμευμένο στην προσωπικότητα του Τραμπ ή αν θα επαναπροσδιορίσει την πολιτική του ατζέντα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μπους εναντίον Τραμπ, Το Βήμα, διαθέσιμο εδώ
- George W. Bush Condemns the Trump-Era Republican Party, US News, διαθέσιμο εδώ
- How has Trump transformed the Republican Party? Look at the platforms., Politico, διαθέσιμο εδώ
- How Trump has transformed the Republican Party, The Stanford Daily, διαθέσιμο εδώ
