Του Δημήτρη Σιώκα,
Λίγο πιο χαμηλά από την κορυφή του Ολύμπου, όπου περιπλανώνται οι μύθοι των θεών, επιβιώνουν μέχρι και σήμερα οι ιστορίες των κλεφτών. Εκείνων, που τίμησε η παράδοση και μέσω των αφιερωμένων «κλέφτικων» τραγουδιών δημιούργησε ένα είδος ηρώων. Στην καρδιά του ελληνικού αγώνα κατά της οθωμανικής κυριαρχίας, αυτοί οι άνδρες, έγιναν σύμβολα της άτακτης αντίστασης. Μέσα από τις περιπέτειές τους, αναδεικνύεται η κοινωνική και πολιτική κατάσταση της εποχής, καθώς και οι αξίες που ενέπνευσαν την ελληνική επανάσταση.
Η Τουρκοκρατία και οι δυσμενείς συνθήκες που επικρατούσαν, οδήγησαν αρκετούς ανυπότακτους στα βουνά, με σημαντικό κέντρο τον Όλυμπο. Τόσο η θέση, όσο και το γεγονός ότι τα Πιέρια όρη εκτείνονταν σε μεγάλη απόσταση, βοηθούσαν τις δράσεις των κλεφτών. Οι ίδιοι όμως, δεν πρέπει να ταυτίζονται με την κοινή έννοια του ληστή, αλλά με μία σημασία που τους δίνει η ιστορία, αυτή των ανυπότακτων Ελλήνων, οι οποίοι αγωνίζονταν κατά των τυράννων. Οδηγήθηκαν στα βουνά κατά τους πρώτους χρόνους της οθωμανικής κατοχής, και έμειναν εκεί για πολλούς αιώνες, γράφοντας τη δική τους παράγραφο στην ιστορία της Επανάστασης και της απελευθέρωσης.
Οι πρώτες πληροφορίες, μιλούν για κάποιον ονομαζόμενο Καραμιχάλη από τη Σκαμνιά Ολύμπου, η δράση του οποίου έγινε αμέσως γνωστή στους Οθωμανούς, όταν ο ίδιος μαζί με τους συντρόφους του απήγαγαν μια ομάδα Τούρκων. Συνήθιζαν να επιτίθονται σε Τούρκους, ζητώντας ως αντάλλαγμα λίτρα, και σε περίπτωση που δεν λάμβανε αυτό που επιθυμούσε σκότωνε τους απαχθέντες. Όταν άρχισε να πιέζεται από το κυνήγι, βρήκε καταφύγιο στη μονή Αγίας Τριάδας και αργότερα στη μονή Αγίου Διονυσίου του εν Ολύμπω όπου τότε χτιζόταν. Ακόμη και στον βίο του Αγίου, συναντώνται μαρτυρίες, οι οποίες μαρτυρούν τις κατηγορίες που δέχτηκε ο Άγιος από τους Τούρκους για κάλυψη κλεφτών.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η ιστορία των Λαζαίων, όχι τόσο για το αποτέλεσμα, όσο για τη σημασία του αισθήματος. Η Πιερία δεν έμεινε έξω από την Επανάσταση και έτσι στις 8 Μαρτίου του 1822, κήρυξε τον αγώνα. Τα πυρομαχικά μεταφέρθηκαν στη μονή της Μακρυρράχης, όμως το σχέδιο προδόθηκε στους Τούρκους, οι οποίοι προλάβαν να αντεπιτεθούν. Οι Λαζαίοι κατέφυγαν στη Μηλιά, έχοντας πίσω τους ορδή Τούρκων, στις 2 Απριλίου ανήμερα του Πάσχα οι τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις ξεκίνησαν να τους καταδιώκουν. Πυρπολούσαν όσα χωριά έβρισκαν στον δρόμο τους. Η οικογένεια των Λαζαίων, προκειμένου να σωθεί, κρύφτηκε στο δάσος, όπου σύμφωνα με την ιστορία οι γυναίκες έπνιξαν τα μωρά τους, μην τυχόν και τους προδώσει το κλάμα τους.
Πολλά χρόνια αργότερα, ένα άλλο είδος κλεφτών εμφανίζεται στην περιοχή, με αρχηγό τον λήσταρχο Φώτη Γιαγκούλα. Ο φόβος και ο τρόμος του Ολύμπου, συνήθιζε να προκαλεί τις αρχές εκείνης της εποχής, στέλνοντάς τους μηνύματα με τα οποία αμφισβητούσε τις ικανότητές τους. Φαίνεται όμως ότι ο Γιαγκούλας, ήταν μισητός περισσότερο στην αστυνομία παρά στους χωρικούς, τους οποίου συχνά υπερασπιζόταν. Τα χωριά του Ολύμπου γνώριζαν πολύ καλά τη δράση του, ήξεραν όμως ότι τον έχουν σύμμαχό τους απέναντι σε πιέσεις του κράτους. Αποτέλεσε και εκείνος έναν μυθικό ήρωα της περιοχής, ο οποίος γοήτευε τις γυναίκες και υπερασπιζόταν τους αδυνάμους απέναντι στην αδικία. Το μένος της χωροφυλακής να τον συλλάβει σήμανε και το τέλος της ζωής του, έπειτα από μία σφοδρή σύγκρουσή τους. Αμέσως μετά τη δολοφονία του, το κεφάλι του αλλά και των άλλων ληστών, εκτέθηκαν σε κοινή θέα έξω από το δικαστήριο Κατερίνης, για να αποφευχθούν παρόμοιες πράξεις.
Η κληρονομιά των κλεφτών του Ολύμπου παραμένει ζωντανή στην ελληνική ιστορία, και ιδιαίτερα στην περιοχή της Μακεδονίας, καθώς οι πράξεις τους ενέπνευσαν γενιές να αγωνιστών για την ελευθερία. Δεν είναι απίθανο, οι αγωνιστές που έκαναν σαμποτάζ κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής, να επηρεάστηκαν από τις επιδρομές κλεφτών. Έγιναν σύμβολα αντίστασης κατά της αδικίας, η ζωή τους, γεμάτη από θυσίες -αν αναλογιστεί κανείς τις κακουχίες στις σπηλιές που ζούσαν- αντικατοπτρίζει την πολιτιστική κληρονομιά. Οι κλέφτες του Ολύμπου, επιβιώνουν σαν σκιές στα μονοπάτια των βουνών, που ξεπροβάλουν στο φως με τα τραγούδια που τους αφιέρωσε ο κόσμος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γιώργος Χ. Χιονίδης (1980), Ανέκδοτα έγγραφα και άγνωστα στοιχεία για κλεφταρματολούς και για την Επανάσταση (1821-1822) στη Μακεδονία και ιδιαίτερα στον Όλυμπο, εταιρεία Μακεδονικών σπουδών
- Τάκης Λάππας (1980), Κλεφτουριά, εκδ. Ατλάντις
- Γιώργος Χατζής – Μιλτιάδης Τερζόπουλος (1991), Γιαγκούλας: Λήσταρχοι του Ολύμπου, εκδ. Ματι
