Της Βαΐας Σταυρίδου,
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ως ο μοναδικός άμεσα εκλεγμένος θεσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση πολιτικών που επηρεάζουν την καθημερινότητα των Ευρωπαίων πολιτών μέσω της θέσπισης κανόνων και νομοθετημάτων. Η σημασία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν περιορίζεται μόνο στη θέσπιση νομοθεσίας, αλλά επεκτείνεται και στον έλεγχο της εφαρμογής των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι ολομέλειες, που λαμβάνουν χώρα στο Στρασβούργο και τις Βρυξέλλες, αποτελούν το κύριο πεδίο συζήτησης και λήψης αποφάσεων, καθώς εξετάζονται κρίσιμα ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή, η ψηφιακή οικονομία και η δημόσια υγεία.
Παρά τη θεσμική του ενίσχυση με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η πραγματική του επιρροή δοκιμάζεται όταν πρόκειται για την προάσπιση θεμελιωδών αξιών, όπως η ισότιμη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη. Η πρόσφατη κρίση των ελλείψεων φαρμάκων αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της πρόκλησης που αντιμετωπίζει το Κοινοβούλιο στην προσπάθειά του να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των πολιτών, καθώς η εξάρτηση της Ευρώπης από την Ασία για την προμήθεια βασικών δραστικών ουσιών έχει δημιουργήσει σοβαρές δυσκολίες στον εφοδιασμό. Οι ελλείψεις έχουν πλήξει δυσανάλογα τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ενώ η αδυναμία υιοθέτησης δεσμευτικών μέτρων αφήνει αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα του θεσμικού πλαισίου. Αν και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει εγκρίνει ψηφίσματα και έχει ασκήσει πίεση στην Επιτροπή για τη λήψη μέτρων, η εφαρμογή συγκεκριμένων πολιτικών που θα διασφαλίζουν την αυτάρκεια της Ευρώπης στον τομέα της υγείας εξακολουθεί να καθυστερεί. Η παρούσα κατάσταση υπογραμμίζει τη σημασία της πολιτικής βούλησης και της ικανότητας του Κοινοβουλίου να επιβάλλει αλλαγές που θα διασφαλίζουν τη δημόσια υγεία ως θεμελιώδες δικαίωμα και όχι ως αντικείμενο διαπραγμάτευσης.
Η πρόσφατη συνεδρίαση της 10-13 Φεβρουαρίου 2025 εστίασε ιδιαίτερα στις ελλείψεις φαρμάκων, φέρνοντας στο προσκήνιο την ανάγκη για στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης στον τομέα της παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων. Οι ευρωβουλευτές συζήτησαν προτάσεις για τη μείωση της εξάρτησης από τρίτες χώρες και την ενίσχυση της παραγωγής φαρμάκων εντός της Ε.Ε., προκειμένου να διασφαλιστεί η σταθερότητα του εφοδιασμού. Παρόλο που υπήρξε γενική συναίνεση ως προς την ανάγκη λήψης μέτρων, η υλοποίηση αυτών των πολιτικών προσκρούει σε πολιτικές διαφωνίες και σε οικονομικά συμφέροντα, που καθιστούν δύσκολη τη χάραξη κοινής ευρωπαϊκής στρατηγικής. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το Κοινοβούλιο στη διαμόρφωση αποτελεσματικών λύσεων για τα διακρατικά ζητήματα υγείας και την ανάγκη ενίσχυσης του θεσμικού του ρόλου.
Κατά τη διάρκεια της ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τις 11 έως τις 13 Φεβρουαρίου 2025, συζητήθηκαν ζητήματα ζωτικής σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα οποία άπτονται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της εκπαίδευσης, της διεθνούς δικαιοσύνης και της επιστημονικής συνεργασίας – κατά μείζονα λόγω δηλαδή είχαμε διαφορετικές εκφάνσεις και διαστάσεις στα προβλήματα που συζητήθηκαν. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο θέμα των αγνοουμένων από πολεμικές συγκρούσεις, καθώς αναδείχθηκε η ανάγκη αποκατάστασης της αλήθειας και της δικαίωσης των οικογενειών τους. Ο ευρωβουλευτής Φρέντι Μπελέρης τόνισε τη σημασία της πολιτικής και ηθικής ευθύνης της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαλευκάνει τέτοιες υποθέσεις, ειδικά σε περιοχές όπως η Κύπρος και η Αλβανία, όπου το ζήτημα παραμένει ανοιχτό για δεκαετίες. Η αποκατάσταση της αλήθειας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διατήρησης της ιστορικής μνήμης, της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών και της αποτροπής επανάληψης τραγικών ιστορικών γεγονότων. Υπό αυτό το πρίσμα, η ολομέλεια επανέλαβε τη δέσμευσή της στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενισχύοντας τις δράσεις διαφάνειας και δικαστικής λογοδοσίας σε περιπτώσεις αγνοουμένων.
Πέρα από τα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συζητήθηκε η ανάγκη ενίσχυσης της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς αυτή συνδέεται άμεσα με τη βιωσιμότητα της αγοράς εργασίας και την κοινωνική συνοχή. Ιδιαίτερη σημασία αποδόθηκε στη δια βίου μάθηση και στην προσαρμογή των προγραμμάτων εκπαίδευσης στις σύγχρονες τεχνολογικές και οικονομικές απαιτήσεις, διασφαλίζοντας ότι οι εργαζόμενοι θα αποκτήσουν δεξιότητες που θα τους επιτρέψουν να παραμείνουν ανταγωνιστικοί. Παράλληλα, υπογραμμίστηκε η ανάγκη στήριξης των νέων που εισέρχονται στην αγορά εργασίας, αλλά και των μεγαλύτερων εργαζομένων που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο επαγγελματικής περιθωριοποίησης λόγω των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων. Η δημιουργία ενός συνεκτικού ευρωπαϊκού πλαισίου που θα προωθεί την ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση θεωρείται κρίσιμη, ώστε να διασφαλιστεί η κοινωνική δικαιοσύνη και η ανθεκτικότητα των ευρωπαϊκών οικονομιών απέναντι στις προκλήσεις του μέλλοντος.
Ένα ακόμη θέμα που βρέθηκε στο επίκεντρο των συζητήσεων ήταν η προστασία του συστήματος διεθνούς δικαιοσύνης, καθώς αναγνωρίστηκε ο θεμελιώδης ρόλος θεσμών όπως το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και το Διεθνές Δικαστήριο στην αντιμετώπιση εγκλημάτων πολέμου και στην προάσπιση του κράτους δικαίου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τόνισε ότι η ενίσχυση αυτών των θεσμών είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της παγκόσμιας σταθερότητας, την αποτροπή αυταρχικών πρακτικών και τη διασφάλιση ότι όσοι παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο θα λογοδοτούν. Η αποδυνάμωση ή η αμφισβήτηση αυτών των θεσμών από διάφορες πολιτικές δυνάμεις αποτελεί σοβαρό πλήγμα στη διεθνή έννομη τάξη, και γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να προωθήσει μέτρα που θα εξασφαλίζουν την αδιάκοπη λειτουργία τους. Με βάση αυτές τις διαπιστώσεις, προτάθηκε η ενίσχυση της συνεργασίας της Ε.Ε. με τα διεθνή δικαστικά όργανα, καθώς και η υιοθέτηση νομοθετικών πρωτοβουλιών που θα ενδυναμώσουν την εφαρμογή των αποφάσεών τους σε όλα τα κράτη-μέλη.
Τέλος, η ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επικεντρώθηκε στη σημασία της επιστημονικής συνεργασίας, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της σχέσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Ουκρανία. Εγκρίθηκε η ανανέωση της συμφωνίας συνεργασίας στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας, γεγονός που θα επιτρέψει στους Ουκρανούς επιστήμονες να συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση σε ευρωπαϊκές ερευνητικές υποδομές και προγράμματα. Αυτή η συνεργασία θεωρείται ζωτικής σημασίας, καθώς ενισχύει τις δυνατότητες της Ουκρανίας να ανακάμψει από την τρέχουσα κρίση, διατηρώντας παράλληλα ισχυρούς δεσμούς με την ευρωπαϊκή επιστημονική κοινότητα. Επιπλέον, η επένδυση στην επιστήμη και την τεχνολογία μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα συνεργασίας, συμβάλλοντας στην οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότηση της χώρας, ενώ ενισχύει τη στρατηγική αυτονομία της Ε.Ε. σε κρίσιμους τομείς. Η απόφαση αυτή αποδεικνύει τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να στηρίξει την Ουκρανία, ενδυναμώνοντας την κοινή έρευνα και ενισχύοντας τις προοπτικές καινοτομίας για το σύνολο της ευρωπαϊκής επιστημονικής κοινότητας.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναδεικνύεται ως πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης, με τις διαφορές μεταξύ κρατών-μελών και πολιτικών ομάδων συχνά να καθυστερούν τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων. Ενώ θεωρητικά το Κοινοβούλιο έχει τη δυνατότητα να διαμορφώσει πολιτικές που βελτιώνουν την καθημερινότητα των πολιτών, στην πράξη οι αποφάσεις του δεν συνοδεύονται πάντα από άμεσα και πρακτικά αποτελέσματα. Οι αντιπαραθέσεις σχετικά με την ισορροπία μεταξύ οικονομικής ελευθερίας και κρατικής παρέμβασης στην αγορά φαρμάκων καθιστούν δύσκολη την υιοθέτηση μέτρων που θα επιβάλλουν αυστηρότερους κανονισμούς στις φαρμακευτικές εταιρείες ή που θα ενισχύσουν τη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής παραγωγής φαρμάκων. Αυτό το κλίμα πολιτικής διαφωνίας δημιουργεί ένα αίσθημα αβεβαιότητας στους πολίτες, οι οποίοι αναμένουν άμεσες λύσεις για προβλήματα που επηρεάζουν την υγεία και την ποιότητα ζωής τους. Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι απλώς η ύπαρξη ενός θεσμικού πλαισίου που αναγνωρίζει τα προβλήματα, αλλά η ικανότητα του Κοινοβουλίου να επιβάλει λύσεις που θα έχουν άμεσο και θετικό αντίκτυπο στην καθημερινότητα των Ευρωπαίων πολιτών.
Ανακεφαλαιώνοντας, κατά τη διάρκεια της ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τις 10 έως τις 13 Φεβρουαρίου 2025, συζητήθηκαν κρίσιμα ζητήματα που αφορούν την ευρωπαϊκή και παγκόσμια σκηνή. Μεταξύ αυτών, η κλιμάκωση της βίας στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό αποτέλεσε κεντρικό θέμα, με το Κοινοβούλιο να εκφράζει την ανησυχία του για την επιδείνωση της κατάστασης και να ζητά ενισχυμένη ανθρωπιστική βοήθεια. Παράλληλα, η αύξηση της βίας των συμμοριών στη Σουηδία προκάλεσε έντονες συζητήσεις, με τους ευρωβουλευτές να αναζητούν κοινές ευρωπαϊκές λύσεις για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Επιπλέον, η ανανέωση της συμφωνίας αλιείας μεταξύ Ε.Ε. και Πράσινου Ακρωτηρίου υπογραμμίζει τη δέσμευση της Ένωσης για βιώσιμη εκμετάλλευση των θαλάσσιων πόρων. Αυτές οι συζητήσεις καταδεικνύουν την πολυδιάστατη φύση των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ε.Ε. και την ανάγκη για συντονισμένες δράσεις.
Αν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θέλει να σταθεί στο ύψος της αποστολής του, τότε η αδράνεια πρέπει να τελειώσει εδώ. Οι αποφάσεις πρέπει να είναι τολμηρές, ριζοσπαστικές και αδιαπραγμάτευτες, γιατί όταν μιλάμε για την υγεία των πολιτών, δεν υπάρχει περιθώριο για ημίμετρα. Είναι η στιγμή που η πολιτική πρέπει να εγκαταλείψει τα στενά όρια της θεωρίας και να γίνει πράξη, η στιγμή που οι θεσμοί πρέπει να ξανακερδίσουν την εμπιστοσύνη των ανθρώπων, η στιγμή που η Ευρώπη πρέπει να αποδείξει ότι δεν είναι απλώς ένας γραφειοκρατικός μηχανισμός, αλλά ένας ζωντανός οργανισμός ικανός να προστατεύει, να καινοτομεί και να διαμορφώνει το μέλλον. Αν όχι τώρα, πότε; Αν όχι εμείς, ποιοι; Αυτό που πρέπει να κρατάμε άνετα στο νου μας, είναι πως και η μη λήψη απόφασης, είναι απόφαση…
Αναμένεται να δούμε τι θα επιτευχθεί και ποιοι φάκελοι θα κλείσουν στην επόμενη ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου η οποία είναι προγραμματισμένη για τις 10 έως τις 13 Μαρτίου 2025.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ημερήσια διάταξη της ολομέλειας 10-13 Φεβρουαρίου 2025, europarl.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Ελλείψεις φαρμάκων και πολιτικές αντιμετώπισης στην ΕΕ, ema.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Küsters, A., Poli, E., Réau, C., & Warhem, V. (2023), The Threat of Digital Populism to European Democracy, cepStudy
- Duberry, J. (2022), Artificial Intelligence and Democracy: Risks and Promises of AI-Mediated Citizen–Government Relations, Edward Elgar Publishing.
- Mladenović, I. (2024). The Prospects for Digital Democracy: AI, Online Deliberation and Political Identities. AI and Ethics Journal.
- Επιστημονική συνεργασία ΕΕ-Ουκρανίας: Η νέα συμφωνία στον τομέα της τεχνολογίας και της καινοτομίας, ec.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
