Της Ελένης Μήτσιου,
Όλοι οι οδηγοί οφείλουν και πασχίζουν να αναγνωρίσουν εγκαίρως τις ενδείξεις των σημείων που προειδοποιούν σχετικά με τις δυσλειτουργίες του οχήματός τους. Εύκολα αναγνωρίζουν το υπάρχον πρόβλημα στον κινητήρα ή την υπέρμετρη αύξηση της θερμοκρασίας του, όταν τα αντίστοιχα λαμπάκια ανάψουν και κατ’ επέκταση, προειδοποιήσουν. Ωστόσο, πόσο συνεπείς είμαστε απέναντι στο σώμα μας, ώστε να αναγνωρίζουμε τις δικές του προειδοποιήσεις, τα δικά του κόκκινα προειδοποιητικά λαμπάκια και πόσο ουσιαστικές είναι οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, ώστε να αναστρέψουμε ή έστω να περιορίσουμε τις δυσλειτουργίες του;
Μια μικρή εισαγωγή
Στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε τις δυσλειτουργίες του σώματός μας και τις προειδοποιήσεις του, η κατανόηση του μεταβολικού συνδρόμου θα συνεισφέρει αξιοσημείωτα στην όλη διαδικασία. Το εν λόγω σύνδρομο αποτελεί ένα σύνολο καταστάσεων, η ύπαρξη, και κυρίως η συνύπαρξη, των οποίων αυξάνει εντόνως την πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, διαβήτη τύπου ΙΙ και εγκεφαλικού επεισοδίου. Ακόμη, η εμφάνιση αθηρωμάτωσης ή/και βλαβών σε διάφορα όργανα, κάθε άλλο παρά απίθανη έχει αποδειχτεί πως είναι. Αξίζει να σημειωθεί, πως δεν πρόκειται για μια σπάνια περίπτωση, καθώς τα στατιστικά αποδεικνύουν πως πλήττει 1 στους 3 Αμερικανούς (Η.Π.Α.).
Το ενδιαφέρον των ειδικών είχε στραφεί ήδη από τη δεκαετία του 1920 στους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονταν με τον διαβήτη, ωστόσο, ο όρος «μεταβολικό σύνδρομο» πρωτοαναφέρθηκε τη δεκαετία του 1950, ενώ η ευρεία χρήση του παρατηρήθηκε στη δεκαετία του 1970. Αν και ο παραπάνω όρος πλέον κυριαρχεί, εντούτοις, στη βιβλιογραφία ενδέχεται να συναντήσει κανείς τους συνώνυμους σχεδόν όρους «σύνδρομο Χ», «σύνδρομο αντίστασης στην ινσουλίνη» ή «δυσμεταβολικό σύνδρομο».
Ποια τα κριτήρια και τα συμπτώματα του μεταβολικού συνδρόμου;
Προκειμένου να διαγνωσθεί ένας ασθενής με μεταβολικό σύνδρομο, αναγκαία αποτελεί η συνύπαρξη τουλάχιστον τριών εκ των παρακάτω κριτηρίων:
- Κοιλιακή παχυσαρκία: Περίμετρος μέσης >102 cm για άνδρες και >88 cm για γυναίκες.
- Τριγλυκερίδια ≥150 mg/dl.
- HDL < 40mg/dl για τους άνδρες και <50 mg/dl για τις γυναίκες.
- Αρτηριακή πίεση, συστολική ≥130 ή διαστολική ≥85 mmHg.
- Γλυκόζη πλάσματος νηστείας ≥ 110 mg/dl (αν η τιμή κυμαίνεται από 110-125 mg/dl, τότε ο ασθενής θεωρείται προ-διαβητικός. Εάν η τιμή ξεπερνά τα 125mg/dl, τότε πρόκειται για περίπτωση διαβήτη τύπου ΙΙ).
Καθεμία από αυτές τις καταστάσεις μεμονωμένα αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου, διαβήτη τύπου ΙΙ και εγκεφαλικού επεισοδίου, ωστόσο, ο συνδυασμός τριών ή περισσοτέρων εκ των παραπάνω αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο. Έτσι, η διάγνωση αποτελεί ένα «κόκκινο λαμπάκι», μια προειδοποίηση, ώστε, ο ασθενής να αλλάξει κάποιες από τις συνήθειές του για να περιοριστεί ο κίνδυνος.
Ποια όμως είναι τα συμπτώματα τα οποία μας προϊδεάζουν ότι πρόκειται για περίπτωση μεταβολικού συνδρόμου; Δυστυχώς, για το διαγνωστικό κομμάτι, κάποιες πτυχές του μεταβολικού συνδρόμου είναι ασυμπτωματικές, ενώ άλλες ποικίλλουν ανάλογα με τις καταστάσεις οι οποίες εμφανίζονται στην κάθε περίπτωση. Έτσι, η υψηλή αρτηριακή πίεση, τα αυξημένα τριγλυκερίδια και η χαμηλή HDL χολιστερόλη, συνήθως, συνυπάρχουν ασυμπτωματικά. Αντιθέτως, η υπεργλυκαιμία (υψηλό σάκχαρο αίματος), ίσως εμφανίσει συμπτωματολογία όπως σκουρόχρωμη όψη του δέρματος σε συγκεκριμένες περιοχές (μασχάλες, πλάτη, λαιμός/αυχένας), θολή όραση, πολυδιψία, συχνοουρία (ιδιαίτερα τις νυκτερινές ώρες) και κούραση.
Ποια τα αίτια και οι παράγοντες κινδύνου του μεταβολικού;
Η ακριβής αιτία του συνδρόμου δεν είναι ακόμη γνωστή, ωστόσο, πολλοί παράγοντες ενδέχεται να δρουν συνεργατικά. Αρχικά, η παχυσαρκία, η έλλειψη άσκησης σε συνδυασμό με τον καθιστικό τρόπο ζωής, η υπέρταση και οι υπερλιπιδαιμίες, εκτός από κριτήρια διάγνωσης, όπως προαναφέρθηκε, ενδέχεται να συγκαταλέγονται και στα αίτια του. Επιπλέον, ένα επιπρόσθετο στοιχείο ίσως αποτελεί το χρόνιο στρες, ενδεχόμενες συνέπειες του οποίου είναι η κοιλιακή παχυσαρκία, η αντίσταση στην ινσουλίνη και οι υπερλιπιδαιμίες. Ακόμη, γενετικοί παράγοντες που σχετίζονται με τη διάσπαση των λιπιδίων στο αίμα, η μεγαλύτερη ηλικία και προβλήματα στην κατανομή του βάρος συγκαταλέγονται —σχεδόν αναμφισβήτητα— στα αίτια.
Όπως σε όλες τις παθολογικές καταστάσεις, έτσι και στο μεταβολικό σύνδρομο, υπάρχει ένα σύνολο παραγόντων, οι οποίοι αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισής του. Πρώτα-πρώτα, όπως είναι εύλογο να σκεφτεί κανείς, η πιθανότητα αυτή αυξάνεται με την αύξηση της ηλικίας. Όσον αφορά τις εθνικότητες, οι Αφροαμερικανοί και οι Μεξικανοί, με βάση τα στατιστικά, είναι πιο επιρρεπείς, ενώ ανάμεσα στους Αφροαμερικάνους, οι γυναίκες έχουν 60% μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν μεταβολικό σύνδρομο. Επιπροσθέτως, τιμές του Δείκτη Μάζας Σώματος ανώτερες του 25, όντας ο δείκτης συσχέτισης του σωματικού λίπους με το ύψος και το βάρος, σχετίζονται με τις προαναφερθείσες παθολογίες.
Για τις γυναίκες, η εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη της κύησης και η κατηγορία των μεταεμμηνοπαυσιακών γυναικών διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Σχετικά με τις συνήθειες των ατόμων, το κάπνισμα, το χρόνιο στρες και η μη διαχείρισή του, η χρόνια και έντονη κατανάλωση αλκοόλ, η πλούσια σε λιπαρά διατροφή και ο καθιστικός τρόπος ζωής αναντίρρητα αποτελούν παράγοντες κινδύνου. Κλείνοντας με τις γενετικές προδιαθέσεις, το ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό διαβήτη αυξάνουν τον κίνδυνο. Ενδεικτικά, άτομα με τουλάχιστον ένα διαβητικό συγγενή διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν μεταβολικό σύνδρομο, συγκριτικά με άτομα που δε φέρουν αντίστοιχο οικογενειακό ιστορικό.
Ποια η θεραπεία του μεταβολικού συνδρόμου;
Η αλλαγή του τρόπου ζωής αποτελεί, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, βασική πτυχή της θεραπευτικής προσέγγισής του. Η απώλεια βάρους, η προσαρμογή του διαιτολογίου, η αύξηση της συχνότητας της σωματικής άσκησης, η διακοπή του καπνίσματος και ο περιορισμός του αλκοόλ, τόσο μεμονωμένα, πόσο μάλλον συνεργατικά, συμβάλλουν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, στη ρύθμιση των επιπέδων της «καλής» και «κακής» χοληστερόλης (HDL και LDL αντίστοιχα), του σωματικού βάρους, ενώ ταυτοχρόνως ρυθμίζουν την αντίσταση στην ινσουλίνη. Σε περίπτωση που η αλλαγή του τρόπου ζωής δεν είναι αποτελεσματική ή επαρκής, η φαρμακευτική αγωγή κρίνεται αναγκαία. Μεταξύ των συνταγογραφούμενων φαρμάκων ενδέχεται να συμπεριληφθούν αντιϋπερτασικά φάρμακα, αγωγές με σκοπό τη ρύθμιση του μεταβολισμού της ινσουλίνης, με σκοπό την αύξηση της HDL και τη μείωση της LDL, την απώλεια βάρους ή συνδυασμό αυτών.
Τέλος, υπόψη πρέπει να λαμβάνεται πως το μεταβολικό σύνδρομο ενδέχεται να οδηγήσει και σε παθολογικές καταστάσεις εκτός των καρδιαγγειακών νοσημάτων, των εγκεφαλικών επεισοδίων και του διαβήτη τύπου ΙΙ. Ενδεικτικά, το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών στις γυναίκες, το άσθμα, προβλήματα ύπνου, ορισμένα είδη καρκίνου, η λιπώδης νόσος του ήπατος και η χολολιθίαση αποτελούν ορισμένες μόνο από τις πιθανές επιπλοκές.
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα, η παχυσαρκία και η υπέρταση λογίζονται από έναν αξιοσημείωτο αριθμό ειδικών και ερευνών ως επιδημίες, οι οποίες μελλοντικά με μαθηματική ακρίβεια, με δεδομένες τις υπάρχουσες συνθήκες (και συνήθειες) θα αποτελέσουν πανδημίες. Το μεταβολικό σύνδρομο, παρόλες τις σοβαρότατες επιπτώσεις του στην υγεία, από μεγάλο ποσοστό ανθρώπων περνά απαρατήρητο ή θεωρείται αμελητέο, έως ότου οι δυσμενείς συνέπειες να εμφανιστούν καταστροφικά και μη αναστρέψιμα. Όλοι γνωρίζουν πως το προλαμβάνειν είναι προτιμότερο του θεραπεύειν, αλλά πόσοι έχουν ζυγίσει σωστά τις καταστάσεις και έχουν αντιληφθεί πως οι μικρές καθημερινές «θυσίες» για την υγεία μας δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα; Εσύ, λοιπόν, σε φροντίζεις ή… αγνοείς τα αναμμένα κόκκινα λαμπάκια σου;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Metabolic syndrome, Mayo Clinic, διαθέσιμο εδώ
- What is Metabolic Syndrome?, American Heart Association, διαθέσιμο εδώ
- Metabolic Syndrome, Johns Hopkins Medicine, διαθέσιμο εδώ
- Metabolic Syndrome, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- History of Metabolic Syndrome, News-Medical.Net, διαθέσιμο εδώ
- Όλα όσα θέλετε να γνωρίζετε για το μεταβολικό σύνδρομο, Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας, διαθέσιμο εδώ
