Του Ευάγγελου Ζαμινού,
Η πόλη, η ζωή εντός του αστικού ιστού, είναι ταυτόσημη τουλάχιστον εδώ και 2 αιώνες (για την Ευρώπη και τον δυτικό πολιτισμό) με το ανθρώπινο είδος. Θα ήταν ίσως αδιανόητο κάποιος να σκεφτεί τον εαυτό του εκτός από το πλαίσιο της πόλης είτε λόγου κατοικίας, είτε λόγω της ανάγκης εξυπηρέτησης από τις υπηρεσίες της πόλης, τις οποίες ένας μικρότερος οικισμός δεν μπορεί να έχει (π.χ: νοσοκομεία). Όλες οι κοινωνικές διεργασίες που αφορούν την ανάπτυξη του κοινωνικού κεφαλαίου και την άνθηση των πολιτικών και κοινωνικών απαιτήσεων από τους πολίτες για «καλύτερη ζωή» είναι ζυμώσεις κι ιδέες που έλαβαν χώρα και είχαν ως σημείο έναρξης τις πόλεις (π.χ: γεγονότα του Μάη του 1969). Η πόλη είναι το μέρος που συχνά η αριστερά βρήκε ή δημιούργησε την εκλογική της βάση και έτσι θεωρείται πλέον ένας ολόκληρος χαρακτήρας ιδεολογίας.
Η πόλη δεν είναι μόνο ο γεωγραφικός χώρος ολοκλήρωσης του ανθρώπου, αλλά κι ο τρόπος που «σπάει τα δεσμά» του κοινωνικού καταναγκασμού ως μορφή παρεμπόδισης της ατομικής ελευθερίας. Άλλωστε, η ίδια έννοια της ατομικότητας και της θετικής ελευθερίας που συχνά γίνεται λόγος σήμερα κι έχει πάρει θέση στις πολιτικές ατζέντες των κομμάτων έχει γεννηθεί στα πλαίσια της πόλης. Υποστηρικτής της ζωής στην πόλη και θεωρητικός της στοχαστής είναι ο Γκέοργκ Ζίμελ, ο οποίος ονομάζει την πόλη ως «μητρόπολη», θέλοντας να δείξει την αστική έκταση και να αναδείξει τη σημασία και την ευκαιρία της ατομικότητας, που πρέπει και μπορεί να έχει ο άνθρωπος σε σχέση με την επαρχία.
Επίσης, η μητρόπολη επιτρέπει την ποικιλία εμπειριών, την πρόσβαση σε νέες ιδέες, επαγγέλματα και κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, ενώ παράλληλα ενισχύει τον ορθολογικό κι υπολογιστικό τρόπο σκέψης. Παρόλο που, κατά τον Ζίμελ, η πόλη προκαλεί αποστασιοποίηση και ψυχρότερες κοινωνικές σχέσεις, οι κάτοικοί της απολαμβάνουν μια ανωνυμία που τους προστατεύει από κοινωνικούς περιορισμούς κι επιτρέπει μεγαλύτερη αυτονομία.
Η αστικοποίηση άλλαξε και τον τρόπο κατοικίας εκτός από των τρόπο ζωής των ανθρώπων . Η κυριότερη κι η πιο εμφανής αλλαγή είναι τα μεγάλα συγκροτήματα κατοικιών που αποτελούν «φάρους» για την αστική ζωή (δεν υφίσταται πόλη χωρίς πολυκατοικίες). Στην Ελλάδα αυτό έγινε με τους δικούς μας «ελληνικούς τρόπους», δηλαδή με τη δικιά μας κουλτούρα. Έτσι, δημιουργήθηκε το φαινόμενο της πολυκατοικίας. Από το 1960 έως και τη δεκαετία του 1970 η Αθήνα γνώρισε τους υψηλούς ρυθμούς της αστικοποίησης. Ήταν η εποχή που η επαρχία άδειαζε μαζικά κι όλοι ήξεραν πως θα πετύχουν την κοινωνική τους άνοδο στη πόλη (εδώ επαληθεύεται ο Ζίμελ).
Εκτός από τις ευκαιρίες για ποιοτικότερη ζωή που δίνει η πόλη όπως η εργασία κι η ακαδημαϊκή μόρφωση που μπορούσαν να έχουν οι νεότεροι, μιας και η αστική οικογένεια πίστευε πως αυτός είναι ένας τρόπος για κοινωνική άνοδο, η αστικοποίηση αλλάζει τη δομή της ίδιας της οικογένειας. Στο χωριό (που μας παραπέμπει μορφολογικά στην παράδοση) η οικογένεια είναι αυτή που το ζεύγος ζει μαζί με τα παιδιά του και τους γονείς τους (δηλαδή τους παππούδες), αλλά ενδεχομένως και με τα αδέρφια τους. Αντίθετα, στη πόλη η οικογένεια αλλάζει δομή και μετατρέπεται σε αυτό που ονομάζουμε «πυρηνική οικογένεια» που ζει σε «νεοτοπικό διαμέρισμα» κι αποτελείται από το ζεύγος και το ή τα παιδί/ιά. Το διαμέρισμα αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό της πολυκατοικίας, άρα και της αστικοποίησης. Είναι ο βασικός λίθος που ολοκληρώνει το κοινωνικό οικοδόμημα της αστικής πόλης.
Φυσικά η ζωή στη πόλη δεν έχει μόνο θετικά και δεν γίνεται να τη μελετάμε μόνο σε θεωρητική βάση. Η αστικοποίηση και το γεγονός ότι «δεν ξέρω ποιος μένει δίπλα μου» έφερε και το φαινόμενο της εγκληματικότητας. Στην επαρχία, αυτός ο φόβος είτε δεν υπήρχε καθόλου, είτε είχε μια μικρή έκταση περισσότερο από φόβο, ενώ σίγουρα δεν αποτελούσε και δεν αποτελεί εκεί κοινωνικό πρόβλημα. Άλλωστε, «ποιος να κλέψει; Ο ξάδερφος μου στο δίπλα σπίτι;» είναι μια έκφραση που όλοι θα έχουμε ακούσει.
Στη πόλη, όμως, η ρυθμοί ζωής δεν έτσι, η μικρο-εγκληματικότητα αποτελεί το συχνότερο φαινόμενο απειλής που σημαίνει ότι μικρές ληστείες γίνονται από αρχάριους ληστές που συχνά διαπράττουν το έγκλημα από ανάγκη και δεν έχουν την πρόθεση να σκοτώσουν, αλλά ούτε κατέχουν βαρύ οπλισμό. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει κίνδυνος, το αίσθημα του φόβου στη πόλη είναι ισχυρό και ταυτόχρονα δημιουργεί την ανάγκη για την αποτελεσματικότητα της αστυνόμευσης, κάτι που στην επαρχία δεν υπάρχει τόσο έντονα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο Ζίμελ και η ψυχική ζωή στην σύγχρονη Μητρόπολη, socialpolicy.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τα προβλήματα των σύγχρονων πόλεων, archive.patris.gr, διαθέσιμο εδώ
