Του Νίκου Λυκομήτρου,
Ο Παναμάς είναι το νεότερο κράτος της Λατινικής Αμερικής, καθώς δημιουργήθηκε το 1903 με τη βοήθεια της Αμερικής. Τα προηγούμενα χρόνια υπήρχαν ντόπιοι αυτονομιστές που επιθυμούσαν να αποσπάσουν την περιοχή τους από την Κολομβία, και η Αμερική αποφάσισε να τους ωθήσει καθώς είδε ότι μια τέτοια εξέλιξη ευνοούσε τα σχέδια τους να χτίσουν τη διώρυγα του Παναμά και να αναλάβουν τον έλεγχο οι ίδιοι, στέλνοντας δική τους διοίκηση και στρατό για να εξασφαλίσουν τον έλεγχο.
Όμως, οι σχέσεις των δύο κρατών δεν ήταν πάντα καλές. Από τη δεκαετία του 1950, ο Παναμάς άρχισε τις συνεχείς διπλωματικές προσπάθειες για την επιστροφή της διώρυγας στα χέρια του Παναμά, διαδικασία η οποία ολοκληρώθηκε με τη συνθήκη Κάρτερ-Τορίχος του 1977, σύμφωνα με την οποία η ζώνη της διώρυγας θα έπρεπε να επιστραφεί στο παναμέζικο κράτος, με ισχύ από τον Οκτώβριο του 1979, διασφαλίζοντας βέβαια την ουδετερότητα της διώρυγας. Το 1999 χάρη στις πιέσεις του Παναμά η Αμερική απέσυρε τα στρατεύματα που είχε στη ζώνη της διώρυγας.
Η μεγάλη επιρροή που έχει η Αμερική σε αυτή τη μικρή χώρα της Λατινικής Αμερικής έχει αποδειχθεί με τον πιο βίαιο τρόπο: την ιμπεριαλιστική επίθεση των Ηνωμένων Πολιτειών τον Δεκέμβριο του 1989 με τίτλο Δίκαιη Αιτία με σκοπό να υπερασπιστούν τον Γκιγιέρμο Εντάρα που είχε εκλεγεί πρόεδρος στη χώρα κερδίζοντας τον φίλα προσκείμενο στον Μανουέλ Νοριέγα (τότε πρόεδρος) υποψήφιο. Από τότε οι σχέσεις έχουν παραμείνει σχετικά καλές με αρκετή συνεργασία σε θέματα ασφάλειας και οικονομίας, όμως η Αμερική έχει συνεχίσει να επιβάλλει τις θέσεις της στον Παναμά σε αρκετά ζητήματα. Τώρα, θα προσεγγίσει ο αντίκτυπος στις σχέσεις των δύο χωρών από τις νέες απειλές του Ντόναλντ Τραμπ για εισβολή στη διώρυγα του Παναμά.
Ο Τραμπ, στη δεύτερη θητεία του, έχει προβάλλει αρκετές αξιώσεις στα εδάφη των γειτόνων των Ηνωμένων Πολιτειών, προκαλώντας και τις ανάλογες αντιδράσεις από τον υπόλοιπο κόσμο. Μεταξύ άλλων, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν απειλήσει με εισβολή στον Παναμά προσπαθώντας να πείσουν τη χώρα να σταματήσει τη συνεργασία της με την Κίνα. Ο Παναμάς εντάχθηκε στο πρόγραμμα υποδομών της Κίνας «Μία ζώνη και ένας δρόμος»και η επιρροή της στη χώρα βαίνει αυξανόμενη, κάτι που στην Αμερικανική κυβέρνηση δημιουργεί ανησυχίες ότι η χώρα θα εκχωρήσει τη διαχείριση της διώρυγας στην Κίνα, παρότι ο Παναμάς αναγνωρίζεται από την παγκόσμια κοινότητα ότι ασκεί δίκαια και διαφανώς τη διοίκηση της διώρυγας. Επίσης μετά το 2017 η Κίνα έχτισε αρκετές υποδομές στον Παναμά και υπέγραψε αρκετές συμφωνίες με τη χώρα, σε θέματα τεχνολογίας, τραπεζικής και τουρισμού μεταξύ άλλων.
Αυτό δείχνει τη σημασία που αποδίδει η ασιατική δύναμη στην οικοδόμηση σχέσεων σε μια χώρα που βρίσκεται σε μια πολύ στρατηγική περιοχή, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν προνομιακή θέση. Η επιχειρηματολογία που χρησιμοποιούν οι Αμερικανοί για να κατηγορήσουν τον Παναμά για δήθεν κινέζικο έλεγχο είναι ότι μια εταιρεία με έδρα το Χονγκ Κονγκ (αυτόνομη περιοχή της Κίνας) έχει μισθώσει τα δικαιώματα ελέγχου δύο σημαντικών λιμανιών στην αφετηρία και στο τέλος της διώρυγας. Για να κάμψουν τις ανησυχίες των Αμερικανών, ο πρόεδρος Μουλίνο ανέθεσε σε αμερικανική εταιρεία το έργο κατασκευής ενός υπεραστικού τραίνου στην πρωτεύουσα ενώ πριν είχε γίνει ανάθεση στη Κίνα, ενώ Παναμέζοι πολιτικοί προσέλαβαν λομπίστες στις Ηνωμένες Πολιτείες, έκαναν καταγγελία για την συμπεριφορά των Ηνωμένων Πολιτειών στον Ο.Η.Ε, και κάλεσαν την παγκόσμια κοινότητα να τους στηρίξει στον αγώνα τους.
Ο Παναμάς κατηγορείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι προβαίνει σε άδικες χρεώσεις των αμερικανικών πλοίων και δεν δίνει προνόμια στα αμερικανικά πλοία, ενώ κανένα πλοίο καμίας χώρας δεν πληρώνει διαφορετικά ποσά στα διόδια για να περάσει τη διώρυγα. Η διώρυγα εξυπηρετεί το 6% της παγκόσμιας εμπορικής κίνησης και το 40% των εμπορικών πλοίων που κατευθύνονται στην Αμερική, κάτι που αποτελεί ένα βασικό λόγο γιατί η Αμερικανική κυβέρνηση προχωρά σε εκτεταμένες απειλές σε μια μικρή χώρα. Πάντως, τα έξοδα που δαπανούν τα πλοία της αμερικάνικης κυβέρνησης σε διόδια της διώρυγας είναι ελάχιστα, λίγα εκατομμύρια, ενώ αυτό που ζητάει ο Τραμπ αντιβαίνει στους όρους της συμφωνίας επιστροφής της ζώνης της διώρυγας στον Παναμά.
Οι Παναμέζοι θεωρούν ότι οι εκβιασμοί της Αμερικής ότι θα πάρει πίσω τον έλεγχο της διώρυγας αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής άσκησης πιέσεων στη μικρή χώρα, επειδή στον Παναμά βρίσκεται το πέρασμα του Νταριέν, το οποίο διασχίζουν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα που θέλουν να φτάσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες (ο Τραμπ έχει επίσης καταδικάσει αυτό που θεωρεί παράνομη μετανάστευση). Οι συνθήκες αυτές είναι ενδιαφέρουσες γιατί δείχνουν την τρωτότητα που έχουν ακόμη και σήμερα οι μικρές χώρες στα ιμπεριαλιστικά σχέδια των μεγάλων δυνάμεων, καθώς ο Παναμάς αν και είναι έτοιμος και με διάθεση να αντισταθεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό στους αμερικανικούς εκβιασμούς έχει ήδη υποχρεωθεί να κάνει κάποιες παραχωρήσεις στην Αμερική. Πρόσφατες κυβερνήσεις της Αμερικής για παράδειγμα δεν είχαν προβεί σε τόσο ανοιχτές και ωμές απειλές εναντίον συμμάχων τους, άσχετα αν δεν υπάρχουν μεγάλες δομικές διάφορες στα δύο κόμματα.
Ο Παναμάς στην προκείμενη περίπτωση έχει μικρά περιθώρια αντίδρασης. Όμως, και η Κολομβία παρά την προσπάθειά της να αντισταθεί σε παρόμοιες απειλές του Τραμπ για δασμούς, συνδεδεμένους με το θέμα της μετανάστευσης, και αυτή υπέκυψε στις απειλές Τραμπ μέσα σε λίγες ώρες, ενώ ο Ισημερινός βρίσκεται στο άλλο άκρο, αντιγράφοντας ακόμη και την επιβολή δασμών στο Μεξικό από τον Τραμπ. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, θα πρέπει να σχεδιάσουν μαζί μια στρατηγική αντιμετώπισης τέτοιων απειλών καθώς αν συνεχίσουν να υποκύπτουν, τότε θα καταλήξουν να είναι υπηρέτες των Αμερικανών. Είναι αναγκαίο για τις χώρες της Λατινικής Αμερικής να χτίσουν μια ανεξάρτητη στρατηγική που θα ωφελεί τους λαούς της, και όχι μια πολιτική που ευνοεί συγκεκριμένες ομάδες της τοπικής ελίτ, και φυσικά τα σχέδια του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Treaty relations with the United States, Britannica, διαθέσιμο εδώ
- ‘Why pick a battle over this?’: Trump’s threats over Panama Canal reopen wounds over 1989 US invasion, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Explained: Why Trump Is Threatening To “Take Back” The Panama Canal, NDTV World, διαθέσιμο εδώ
- Trump says China ‘operates’ the Panama Canal – how deep are Beijing’s ties to the key waterway?, CNN, διαθέσιμο εδώ
