Της Δήμητρας Τσάνταλη,
Αν ξεκινούσαμε τώρα ένα νοητό ταξίδι στο παρελθόν μας, τότε που ήμασταν, ή έστω που αισθανόμασταν ελεύθεροι να είμαστε ο πραγματικός μας εαυτός, σε μια εποχή που τα συναισθήματα μας ήταν πιο απλά και δυνατά καθώς δεν είχαμε δει ακόμη την άσχημη πλευρά αυτού του κόσμου, τότε ίσως να συναντούσαμε την πιο «αυθεντική» εκδοχή του εαυτού μας. Μεγαλώνοντας αρχίζει η διαδικασία της ενσωμάτωσης στις κοινωνικές δομές, όλοι προσπαθούμε να «ταιριάξουμε» κάπου, να γίνουμε αποδεκτοί και σιγά—σιγά αρχίζουν να ξεπροβάλλονται ακόμα περισσότερα «πρέπει» ώστε αυτή η ενσωμάτωση να γίνει πιο εύκολη και ανώδυνη. Έτσι απομακρυνόμαστε από αυτή την πρώτη εκδοχή του εαυτού μας και η κοινωνία αρχίζει να μας υποδεικνύει το ποιοι πρέπει να είμαστε.
Σε αυτό το μεταβατικό στάδιο μεταξύ των δύο μας εαυτών, οι εμπειρίες του παρελθόντος, τις οποίες νοηματοδοτούμε μέσα μας με έναν συγκεκριμένο τρόπο, φιλτράροντάς τις μέσα από τον προσωπικό μας κώδικα, γίνονται σιγά—σιγά η ασπίδα μας, αλλά και τα δεσμά μας. Οι ίδιες εμπειρίες που μας έκαναν αυτό που είμαστε σήμερα είναι αυτές που μας κρατάνε πίσω από το να γίνουμε αυτό που μπορούμε να είμαστε αύριο. Γιατί, φυσικά, δεν αποτελούνται μόνο από όμορφες και ρομαντικές στιγμές, αλλά είναι και όλες εκείνες οι στιγμές που τις έχουμε εκλάβει ως αποτυχία, πόνο και απογοήτευση.
Όλα αυτά ζούνε μέσα μας και είναι εξίσου αληθινά με το παρόν μας, καθώς έχουν την δύναμη να το επηρεάσουν. Οι ίδιες εμπειρίες, ανάλογα με την ποιότητα που τους δίνουμε, μπορούν να μας ωθήσουν σε ό,τι ορίζουμε εμείς ως ευτυχία, αλλά μπορούν να μας ωθήσουν και στην αυτοκαταστροφή, καθώς συχνά γίνονται η αφορμή της έναρξης ενός φαύλου κύκλου αυτοεκπληρούμενων προφητειών.
Προκειμένου να διαχειριστούμε λοιπόν όλον αυτόν τον όγκο συναισθηματικής πληροφορίας και να πάρουμε με λογική αποφάσεις που αφορούν το μέλλον μας, οφείλουμε να βρούμε έναν τρόπο ταξινόμησής τους. Φυσικά κάνω λόγο για τα «κουτάκια» που κατασκευάζουμε ώστε να αντιμετωπίζουμε τα νέα γεγονότα που προκύπτουν στη ζωή μας, για εκείνον τον προαποφασισμένο τρόπο σκέψης και οργάνωσης της ζωής μας. όπου κάθετι που μας θυμίζει ένα αρνητικά νοηματοδοτημένο κομμάτι του παρελθόντος μας, υποσυνείδητα ενεργοποιεί έναν μηχανισμό άμυνας, αποτρέποντας μας από μια απόφαση που κάποτε θεωρήθηκε ως «λανθασμένη». Τα «κουτάκια» λοιπόν χρησιμοποιούνται ακριβώς για τον περιορισμό του αυθορμητισμού μας. Συχνά, ο φόβος της επανάληψης κάποιων λαθών μας οδηγεί σε ένα ακόμη χειρότερο αποτέλεσμα: τη μη δημιουργία νέων.
Είναι δύσκολο να ζητάς από κάποιον να αφεθεί ελεύθερος. Η ελευθερία κρύβει μέσα της την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια. Γιατί να την επιλέξεις; Ιδίως όταν έχεις δει το πόσο καταστροφική μπορεί να γίνει.. Η εποχή μας ζητά τον ορθολογισμό, ζητά να ξέρουμε στα 18 μας την καριέρα που θα ακολουθήσουμε για τα επόμενα 50 χρόνια της ζωής μας, ζητά να ξέρουμε να απαντήσουμε ανά πάσα ώρα και στιγμή σε ερωτήσεις του τύπου «εσύ πότε θα παντρευτείς;», «τι θα κάνεις μετά το Πανεπιστήμιο;», «και μετά που θα δουλέψεις;». Τα «κουτάκια» μας λοιπόν θα πρέπει όχι μόνο να μας προστατέψουν, αλλά και να είναι σε θέση προφητεύσουν τον δρόμο προς ένα μέλλον χωρίς συγκινήσεις— και αυτό άλλωστε θεωρείται ως μέρος της «προστασίας» μας.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν ζουν πραγματικά, απλά κινούνται μέσα στα πλαίσια που έμαθαν να θεωρούν βολικά. Υπάρχουν όμως κάποιες στιγμές στη ζωή όλων που ένα μικρό ερέθισμα μπορεί να ξυπνήσει όλα αυτά που προσπαθούμε να φυλακίσουμε μέσα μας και που φαίνεται να ταρακουνούν ένα μέλλον που μοιάζει προκαθορισμένο. Είναι η στιγμή που έκανες κάτι τρελό, ασυλλόγιστο, απλά και μόνο επειδή έτσι το ένιωσες, η στιγμή που πήρες εκείνο το αεροπλάνο, που παραιτήθηκες από μια δουλειά, που άφησες χρόνο στον εαυτό σου να μην κάνει τίποτα και που δεν τον χαρακτήρισες «μη παραγωγικό», αλλά «ήρεμο», η στιγμή που σου επέτρεψες να αλλάξεις και να πάρεις μια απόφαση παρά τον φόβο σου.
Αυτές οι στιγμές έρχονται σαν κύματα-έρχονται και υποχωρούν, γιατί το μυαλό μας έχει εκπαιδευτεί να μας επαναφέρει στην «τάξη», αυτές είναι όμως και οι στιγμές που είμαστε πιο κοντά σε ό,τι είναι αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε ως τον «αληθινό μας εαυτό». Άλλωστε στον αντίποδα της ασφάλειας βρίσκεται η ζωή. Για αυτό οφείλουμε να επιλέξουμε τον «ενοχλητικό» δρόμο, εκείνον που δε ζητά μόνο την αναγνώριση των λαθών μας και την προστασία μας, αλλά και την υπέρβασή τους και την έκθεση του εαυτού μας σε νέες προκλήσεις.
Οι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι για να σπάνε την ρουτίνα και κυρίως είναι υποχρεωμένοι να ονειρεύονται. Το όνειρο δεν είναι όμως κάτι το «άπιαστο», όπως μάθαμε, είναι ένας ζωντανός οργανισμός που ζει μέσα μας και ζητά να πραγματοποιηθεί. Εκτός από τις απαιτήσεις της λογικής, υποχρεούμαστε να ακολουθούμε και τις επιταγές των ονείρων μας— να ακολουθούμε αυτό που μας λέει μια μικρή φωνή μέσα μας, μια φωνή που τόσο συχνά την αναγκάσαμε να σιωπήσει. Άλλωστε, όπως έχει ήδη γραφτεί από τον Οδυσσέα Ελύτη «θα λάβουνε τα όνειρα εκδίκηση», και τότε όλοι θα κριθούμε από το «μέσα μας» για όλα εκείνα που θα μπορούσαμε να μην είχαμε φοβηθεί, για όλες τις αποφάσεις που δεν πήραμε, γιατί τα «κουτάκια» μας, μας προστάτευαν από το παρελθόν μας και ιδίως για όλες τις φορές που απορρίψαμε κάτι επειδή «δεν το είχαμε υπολογίσει στα σχέδια μας».
Το θέμα δεν είναι να γκρεμίσουμε όλα μας τα κουτάκια καταλήγοντας όπως το «Τσάϊ στην Σαχάρα», χωρίς να έχουμε ούτε καν ένα υποτυπώδες σχέδιο. Ίσως το θέμα είναι να θυμόμαστε πως μπορούμε να ζήσουμε και έξω από αυτά. Να ξέρουμε πως δεν μας ορίζουν. Και το πιο σημαντικό; Να μη φοβόμαστε να νιώθουμε ζωντανοί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σκέψη έξω από το κουτί: μια νέα προοπτική της ατομικής δημιουργικής σκέψης,actualidadenpsicologia.com, διαθέσιμο εδώ
- Πόσο συχνά βάζεις «κουτάκια» την ζωή σου;, tedxauth.com, διαθέσιμο εδώ
