Του Ραφαήλ Παπαδόπουλου,
Συνεχίζοντας την αφήγησή μας για τις αλησμόνητες πατρίδες (βλ. Μέρος Α΄) μεταφερόμαστε στα άλλοτε παραθαλάσσια κέντρα ελληνισμού στην Μεσόγειο, την Μερσίνη και την δυτικότερη Αττάλεια, πρόκειται για δύο πόλεις-λιμάνια, αλλά και κέντρα εμπορίου. Η πόλη της Κιλικίας, η Μερσίνη, χτίστηκε επί του αρχαίου Ζεφυρίου, πολύ αργά στην ιστορία μας βέβαια, κατά τις αρχές του 19ου αιώνα, κυρίως από Έλληνες «αποικιστές» της Καππαδοκίας. Η πόλη άκμασε κατά την διάρκεια του 19ου έως και τις αρχές του περασμένου αιώνα, όπου χτίστηκαν εκκλησίες, εκπαιδευτήρια και ‘κει λειτούργησε η αδελφότης «Ορθοδοξία», μέχρι και το πέρας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν κατά την «ανταλλαγή» διατάχθηκε η απομάκρυνση πολλών εκ των Ελλήνων προς ελληνικά εδάφη.
Τα γειτονικά Άδανα αποτέλεσαν και αυτά μία σημαντική πόλη, ενώ μάλιστα η μυθολογική υπόσταση λέει ότι χτίστηκε από τους γιους του Ουρανού και της Γης, τον Άδανο και Ψάρο/Σάρο. Οι αρχαίοι Έλληνες, την αναφέρουν ως Αλήιον Πεδίον, ενώ τα αρχαιότερα ευρήματα, -πριν 8000 χρόνια- της περιοχής, την καθιστούν έναν εκ των αρχαιοτέρων οικισμών. Ο Ιουστινιανός ευθύνεται για μία πληθώρα κατασκευών στην πόλη, μεταξύ αυτών και η γέφυρα που μπορούμε να εντοπίσουμε μέχρι και σήμερα, ενώ ο Λέοντας ΣΤ’ ο Σοφός κατανίκησε τις ορδές των Αράβων εκεί.
Κατά τα νεότερα οθωμανικά χρόνια λειτούργησε η σιδηροδρομική γραμμή που ένωσε τις πόλεις Μερσίνη – Ταρσό – Άδανα και η αναφερθείσα πόλη άκμασε μέσω αυτής και του εμπορίου, λόγω της συνεργασίας της με την Γερμανο-Λεβαντική Εταιρεία Βάμβακος. Στην περιοχή της Κιλικίας ζούσαν χιλιάδες Αρμένιοι, οι οποίοι αποδεκατίστηκαν κατά την Γενοκτονία των Αρμενίων.
Η κοντινή Παμφυλία διαθέτει και ένα σημαντικό κέντρο ελληνισμού, την προαναφερθείσα Αττάλεια, ιδρυθείσα το 158 π.Χ. από τον Άτταλο τον Φιλάδελφο και βασιλιά της Περγάμου, αποτέλεσε λιμάνι εμπορικής και στρατιωτικής χρήσης, ενώ ήταν σταθμός του ταξιδιού του Αποστόλου Παύλου κατά τα προχριστιανικά χρόνια, ενώ η ύστερη χριστιανική κοινότητα ανήκε στην μητρόπολη της Πισιδίας, με έδρα την σημερινή Ισπάρτα -παλαιότερα Σπάρτη-.
Τα καλύτερα πλοία του Βυζαντίου ναυπηγούνταν εκεί, διάσημα σκαριά για την ταχύτητα και ευελιξία, καταλογίζοντας σε αυτά τις ναυαρχίδες, τους δρόμωνες και τα χελάνδια πλοία. Η πόλη κατέρρευσε μαζί με την υπόλοιπη ασιατική πλευρά της Ρωμανίας, κυρίως μετά την Άλωση του 1204, στους Τούρκους και κατά τα νεότερα χρόνια, οι τελευταίοι Έλληνες κατέφυγαν από τους διωγμούς.
Ακόμα πιο πρόσφατα, το κοντινό ’74, από εκεί ξεκίνησε η επιχείρηση «Αττίλας 1 και 2» που έπληξαν την Κύπρο. Σήμερα εξακολουθούν κάποιοι κάτοικοι της πόλης να κατάγονται από ελληνικές ρίζες, αφού αρκετοί παρέμειναν ως κρυπτοχριστιανοί μετά την «ανταλλαγή». Φημισμένο τουριστικό κέντρο της Τουρκίας και δημοφιλής τοποθεσία για καλοκαιρινές διακοπές, σε κοντινές παραλίες και ξεκούραση στα πλουσιοπάροχα θέρετρα.
Τέλος, καταλήγουμε στην κοντινή πόλη του Ικονίου, πρωτεύουσα της Λυκαονίας, γνωστή ευρέως για την ταπητουργία και την χρήση της καραμανλίδικης διαλέκτου. Η πρώτη αναφορά σε αυτή, γίνεται στο σύγγραμμα «Κύρου Ανάβασις». Η μητέρα του Μέγα Κωνσταντίνου, Αγία Ελένη έχτισε έναν ναό που σώζεται μέχρι και σήμερα στην Σύλλη. Αποτέλεσε σημαντική έδρα του Θέματος του Ανατολικού και δέχτηκε πολλαπλές επιθέσεις από Άραβες εισβολείς.
Οι λιγοστοί Έλληνες μετανάστες που κατευθύνθηκαν στην χώρα ίδρυσαν δύο ομώνυμα χωριά στο Πέραμα και την Καρδίτσα. Στο Ικόνιο έδρασε και ο Μητροπολίτης Προκόπιος, που αναγνωρίστηκε και ως Άγιος. Στην Δράμα, μάλιστα, λιγοστοί Κονιάληδες, από την περιοχή Ικονίου, κατέφθασαν φέροντας ως μοναδικό αντικείμενο από τον τόπο τους, το Λείψανο της Αγίας Θέκλας.
Στην σημερινή τουρκική νοτιοανατολική επικράτεια, τη λεγόμενη Ανατολία, δεν έχουν απομείνει παρά λίγα «απομεινάρια» της βυζαντινής και ελληνικής κληρονομιάς. Η σύνδεση του λαού μας με τους τόπους εκείνους, ήτανε πάντοτε ισχυρή, από τους αρχαίους χρόνους και τα πρώτα ρεύματα αρχαιοελληνικού αποικισμού, μέχρι και το Βυζάντιο. Η υπερπροστατευτικότητα των Αυτοκρατόρων για εκείνα τα μέρη, τα κράτησε ασφαλή κατά το πέρασμα αρκετών αιώνων, σε σχέση με τις επαρχίες της Δύσης. Μάλιστα πολλοί υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι και αριστοκρατικοί οίκοι της Ρωμαϊκής Αυλής κατάγονταν από εκεί.
Κατά τα Οθωμανικά Χρόνια, η αίγλη των πόλεων αυτών χάθηκε, αλλά αντικαταστάθηκε αργότερα από τη εκβιομηχάνιση της Τουρκίας και μέχρι σήμερα, οι πόλεις αυτές δεσπόζουν ως μεγάλα αστικά κέντρα, με αρκετά ανεπτυγμένη οικονομία. Αλησμόνητες για πολλούς, τόπος καταγωγής για άλλους, η Ανατολία, μία έκταση που σκεπάζει δεκάδες επαρχίες μέχρι και την μακρινή Συρία, είναι μία περιοχή που σίγουρα δεν θα ξεχαστεί, ακόμα και αν η παρουσία μας εκεί έχει πλέον εντελώς χαθεί. Ο πολιτισμός μας θα αντέξει και σίγουρα μεταφέρθηκε σταδιακά εντός των σύγχρονων αυτών μεγαλουπόλεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ικόνιο, η αγιοτόκος πρωτεύουσα της Λυκαονίας, mikrasiatwn.wordpress.com, διαθέσιμο εδώ
- Αδάνα, η πόλη που έκτισε ο γιος του Ουρανού!, arxeion-politismou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η Αντιόχεια ήταν ελληνική από την ίδρυσή της, thepresident.gr, διαθέσιμο εδώ
