Της Ιωάννας Ζαπονάκη,
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε η πιο καταστροφική σύγκρουση του 20ού αιώνα, επηρεάζοντας βαθιά την Ελλάδα. Από τις πρώτες μέρες της σύγκρουσης, η χώρα βρέθηκε στο επίκεντρο των εξελίξεων, αρχικά αντιμετωπίζοντας την ιταλική επίθεση και αργότερα την γερμανική κατοχή. Η συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο είναι συνυφασμένη με ηρωικές πράξεις αντίστασης και σθεναρή αντίδραση σε εξωτερικούς εχθρούς, γεγονός που καθόρισε την πορεία της χώρας στα επόμενα χρόνια.
Η ιταλική εισβολή και το έπος του 1940
Η Ελλάδα βρέθηκε μπροστά σε μια απρόσμενη πρόκληση τον Οκτώβριο του 1940, όταν ο Μπενίτο Μουσολίνι, επικεφαλής της φασιστικής Ιταλίας, ζήτησε από την ελληνική κυβέρνηση ελεύθερη διέλευση των ιταλικών στρατευμάτων από την Ελλάδα. Ο Πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς αρνήθηκε, απαντώντας “Alors c’ est la guerre” («Λοιπόν έχουμε πόλεμο»). Η Ιταλία επιτέθηκε και παρόλο που η χώρα ήταν σχετικά αδύναμη ο ελληνικός στρατός κατάφερε να αποκρούσει τις ιταλικές δυνάμεις και να προχωρήσει σε αντεπίθεση, καταλαμβάνοντας περιοχές της Αλβανίας.
Η νίκη αυτή αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι και ανέβασε το ηθικό των Συμμάχων. Ωστόσο, η αποτυχία της Ιταλίας να καταλάβει την Ελλάδα δεν πέρασε απαρατήρητη από τον Χίτλερ. Η Γερμανία αποφάσισε να εισβάλει στην Ελλάδα την άνοιξη του 1941, για να ενισχύσει τις ιταλικές δυνάμεις και να εξασφαλίσει την περιοχή από στρατηγικής και φυσικής πλευράς.
Η γερμανική κατοχή και η αντίσταση
Η γερμανική επίθεση ξεκίνησε στις 6 Απριλίου 1941, με την «Επιχείρηση Μαρίτα». Παρά την ηρωική αντίσταση που προέβαλαν οι ελληνικές και βρετανικές δυνάμεις, οι γερμανικές στρατιές, με την αεροπορική τους υπεροχή, κατέλαβαν την Αθήνα και άλλες σημαντικές πόλεις μέχρι τον Μάιο. Η Ελλάδα υπέστη μια σφοδρή και τριπλή κατοχή από τη Γερμανία, την Ιταλία και τη Βουλγαρία, ενώ οι συνέπειες για τον πληθυσμό ήταν καταστροφικές: εκτοπισμοί, εκτελέσεις, καταναγκαστικά έργα, λιμοί και πείνα, ενώ η χώρα βυθίστηκε σε μια ανθρωπιστική κρίση.
Η αντίσταση των Ελλήνων δεν άργησε να εκδηλωθεί. Στο έδαφος της κατεχόμενης Ελλάδας δημιουργήθηκαν ισχυρές οργανώσεις, που έδωσαν σφοδρές μάχες κατά των κατακτητών και των συνεργατών τους. Οι κυριότερες οργανώσεις ήταν το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ), που αποτέλεσαν τον πιο ισχυρό στρατιωτικό βραχίονα της αντίστασης. Παράλληλα, το Εθνικό Δημοκρατικό Έπος (ΕΔΕΣ) και άλλες μικρότερες οργανώσεις συνέβαλαν στον αγώνα.
Η Μάχη του Γοργοποτάμου και οι επιτυχίες της Αντίστασης
Η μεγαλύτερη ίσως επιτυχία της Αντίστασης υπήρξε η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου τον Νοέμβριο του 1942. Αυτή η επιχείρηση, στην οποία συμμετείχαν οι οργανώσεις ΕΑΜ, ΕΔΕΣ και Βρετανοί σαμποτέρ, κατέστρεψε μια από τις στρατηγικές γέφυρες που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί και είχε σημαντικό αντίκτυπο στην εφοδιαστική αλυσίδα των κατακτητών. Ήταν μια από τις πρώτες μεγάλες νίκες της ελληνικής Αντίστασης και ενίσχυσε τη διεθνή φήμη της.
Η απελευθέρωση και οι μεταπολεμικές συνέπειες
Η γερμανική αποχώρηση από την Ελλάδα ξεκίνησε το 1944, καθώς οι Συμμαχικές Δυνάμεις προχωρούσαν από τη Βόρεια Αφρική προς τη Βαλκανική Χερσόνησο. Η Αθήνα απελευθερώθηκε στις 12 Οκτωβρίου 1944 και οι κατακτητές αποχώρησαν, αλλά η Ελλάδα αντιμετώπισε νέες προκλήσεις. Η ενδο-αντίσταση μεταξύ των οργανώσεων ΕΑΜ και ΕΔΕΣ, σε συνδυασμό με τις διεθνείς πολιτικές πιέσεις, οδήγησαν στην κλιμάκωση της έντασης, με τα Δεκεμβριανά του 1944 και τον Εμφύλιο Πόλεμο (1946-1949).
Η μετάβαση από την κατοχή στην απελευθέρωση ήταν δύσκολη, και οι πολιτικές αντιπαραθέσεις άφησαν βαθιά τραύματα στην ελληνική κοινωνία. Παρά τις δυσκολίες αυτές, η Εθνική Αντίσταση αποτέλεσε μια από τις πιο σημαντικές στιγμές στην ελληνική ιστορία, ενισχύοντας τη συλλογική συνείδηση και προσφέροντας έμπνευση στους μετέπειτα αγώνες για τη δημοκρατία και την ελευθερία.
Συμπεράσματα
Η συμμετοχή της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και η Εθνική Αντίσταση υπήρξαν καθοριστικές για την πορεία της χώρας στον 20ο αιώνα. Παρά τις καταστροφικές συνέπειες του πολέμου, οι Έλληνες απέδειξαν με τη γενναιότητά τους και την ανθεκτικότητα ότι, ακόμη και στις πιο σκοτεινές στιγμές, η αντίσταση ενάντια στον καταναγκασμό και τη φασιστική βία μπορεί να επιφέρει νίκες. Η θυσία των αγωνιστών της Αντίστασης και η συνεισφορά τους στη νίκη κατά των δυνάμεων του Άξονα παραμένει ένα σύμβολο του ηρωισμού και της ελευθερίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Heinz A. Richter (2009), Η Εθνική Αντίσταση και οι Συνέπειές της, εκδ. Μεσόγειος
- Η προσφορά και οι θυσίες της Ελλάδας κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, protothema.gr, διαθέσιμο εδώ
- Εισαγωγή: Αντίσταση, ime.gr, διαθέσιμο εδώ
