Της Αναστασίας Σιαμίδη,
Η πολιτική του ασύλου και της μετανάστευσης αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα που απασχολούν την Ευρώπη. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, η ήπειρος έχει κληθεί να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί τις αυξημένες μεταναστατευτικές εισροές, γεγονός που έχει προκαλέσει εντάσεις τόσο στον πολιτικό όσο και στον κοινωνικό τομέα. Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης καταβάλουν προσπάθειες να ισορροπήσουν μεταξύ της προστασίας των πολιτικών και της ανάγκης για ελεγχόμενη μετανάστευση.
Το πολιτικό σύστημα Ασύλου
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει θεσπίσει ένα ευρωπαϊκό σύστημα κοινό για όλες τις χώρες, το οποίο έχει κατοχυρώσει μια κοινή διαδικασία για τη χορήγηση ασύλου αποκλειστικά σε όσους δικαιούνται. Βασικό πυλώνα αποτελεί ο Κανονισμός του Δουβλίνου, ο οποίος ορίζει ότι η πρώτη χώρα εισόδου ενός αιτούντος ασύλου είναι υπεύθυνη να εξετάσει λεπτομερώς την αίτησή του. Ωστόσο, η συγκεκριμένη πολιτική έχει δημιουργήσει ένα δυσανάλογο βάρος στις χώρες της Μεσογείου, όπως είναι η Ελλάδα, καθώς δέχονται το μεγαλύτερο αριθμό μεταναστών και καλούνται να ελέγξουν όλες τις αιτήσεις.
Προκειμένου να διαχειριστούν και να αντιμετωπιστούν αυτές οι ανισορροπίες, γίνονται προσπάθειες για τη δημιουργία ενός μηχανισμού κατανομής των κρατών-αιτούντων άσυλο.
Η κρίση του 2015 και οι επιπτώσεις της
Το 2015 η Ευρώπη κλήθηκε να αντιμετωπίσει τη μεγάλη προσφυγική κρίση, που προέκυψε από τις αυξημένες πολεμικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική. Η κρίση αυτή ανέδειξε την επιτακτική ανάγκη για ανθρωπιστική ανταπόκριση, τη σπατάλη των δυνατοτήτων των χωρών εκτός συνόρων καθώς και τη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών για την ανακατανομή και την ενσωμάτωση των προσφύγων.
Ποικίλες προσεγγίσεις στα κράτη της Ευρώπης
Η προσέγγιση του μεταναστευτικού ζητήματος καθώς και η διαχείριση του ασύλου διαφέρει μεταξύ των χωρών και σε μερικές περιπτώσεις σημαντικά. Η Γερμανία ακολουθεί μια πιο ανοιχτή πολιτική, ιδιαίτερα μετά την προσφυγική κρίση που βίωσε το 2015, που προκλήθηκε από την άφιξη ενός εκατομμυρίου προσφύγων. Η πολιτική εξελίχθηκε σε πιο αυστηρή καθώς εφάρμοσαν αυξημένους ελέγχους και απελάσεις σε όσους δεν πληρούν τις προκαθορισμένες προϋποθέσεις ασύλου.
Η Γαλλία δέχεται μεγάλο αριθμό αιτήσεων ασύλου και ακολουθεί αυστηρή πολιτική καθώς εφαρμόζει αυστηρά κριτήρια υποδοχής. Πρόσφατα, η κυβέρνηση πρότεινε την εφαρμογή αυστηρών μέτρων στο μεταναστευτικό ζήτημα, προκαλώντας τόσο κοινωνικές, όσο και πολιτικές αντιδράσεις.
Η Ιταλία και η Ελλάδα, οι χώρες της πρώτης γραμμής, που καλούνται να διαχειριστούν τα μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα, πιέζουν για περισσότερη αλληλεγγύη από την Ευρώπη. Συχνό φαινόμενο, είναι η εφαρμογή μέτρων περιορισμού των αφίξεων, μέσω συμφωνιών με τρίτες χώρες, όπως είναι η Τουρκία και η Λιβύη, για την επίτευξη της αναχαίτισης των μεταναστών.
Η Ουγγαρία και η Πολωνία, επέλεξαν την άσκηση σκληρής αντι-μεταναστευτικής πολιτικής, καθώς αρνήθηκαν να δεχθούν μετεγκαταστάσεις αιτούντων άσυλο, κάτι που προκάλεσε έντονες εντάσεις μεταξύ των μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πολιτικές και Κοινωνικές Αντιδράσεις
Οι διαφορετικές προσεγγίσεις που ακολούθησαν τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης οδήγησαν στη λήψη ορισμένων αποφάσεων καθώς και στην ύπαρξη συνεπειών. Αρχικά, η αυστηροποίηση των ελέγχων που επέλεξαν ορισμένες χώρες, ως στόχο είχαν την ενίσχυση των συνόρων τους, ενώ ορισμένες άλλες επέλεξαν την πιο ανοιχτή πολιτική. Παράλληλα, παρατηρείται άνοδος του δημοφιλισμού καθώς οι πολιτικές δυνάμεις που ασκούν αντιμεταναστευτική ρητορική εκμεταλλεύονται το φόβο και τη πολιτισμική ταυτότητα. Η άνοδος αυτή, ενισχύει την αντίσταση της πολιτικής συνεργασίας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κοινωνικές εντάσεις προκλήθηκαν έπειτα από διαμαρτυρίες και διαμάχες, απόρροια της αντίστασης των πολιτών στις μεταρρυθμίσεις αφού τις θεωρούσαν απειλή για την εθνική τους ταυτότητα.
Οι μελλοντικές προκλήσεις
Η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει αυξημένες προκλήσεις στο μεταναστευτικό ζήτημα. Η δημογραφική γήρανση αποτελεί μια πρόκληση καθώς ενώ πολλές χώρες έχουν την ανάγκη για εργατικό δυναμικό, εξακολουθεί η ενσωμάτωση των μεταναστών και προσφύγων να είναι δύσκολη. Ακόμη, η ασφάλεια και η κοινωνική συνοχή διακυβεύονται καθώς υπάρχουν ανησυχίες για την τρομοκρατία, το έγκλημα καθώς και τις αυξημένες πολιτικές διαφορές, η αποφυγή των οποίων οδήγησε στην εφαρμογή αυστηρότερων ελέγχων. Οι διεθνείς εξελίξεις, πολλές φορές περιλαμβάνουν πολεμικές συγκρούσεις, κλιματική αλλαγή καθώς και οδηγούν συχνά σε οικονομικές κρίσεις, απόρροια των μεταναστευτικών ροών, απαιτώντας μια δίκαιη εφαρμογή ασύλο.
Η Ευρώπη γεωγραφικά τοποθετημένη σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι όσον αφορά το μεταναστευτικό και τη πολιτική ασύλου. Η επίτευξη μιας δίκαιης πολιτικής, με αποτελεσματικότητα, απαιτεί τη συνεργασία, τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών καθώς και την εξασφάλιση της ισορροπίας μεταξύ του ανθρωπισμού και της ασφάλειας. Το μέλλον θα κριθεί από το εάν θα καταφέρουν οι ευρωπαϊκές χώρες να εξασφαλίσουν κοινό έδαφος σε αυτό το ευαίσθητο ζήτημα, προκειμένου να επιτευχθεί η ομαλή και αποτελεσματική διαχείρισή του.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο, commission.europa.eu, Διαθέσιμο εδώ
- Προσφυγικό 2015: Χρονικό μιας προαναγγελθείσας κρίσης, gr.boell.org, Διαθέσιμο εδώ
- Προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές προς την Ε.Ε από την Δημιουργία της ΟΝΕ (2000) έως και την σημερινή μεταναστευτική κρίση: Η πολιτική της Ε.Ε και οι οικονομικές πολιτικές και Κοινωνικές επιπτώσεις, amitos.library.uop.gr, Διαθέσιμο εδώ
