Της Μαρίας Μαυρομανωλάκη,
Στα χρονικά της διεθνούς διπλωματίας, η Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου (MSC) αποτελεί εδώ και δεκαετίες ένα κρίσιμο φόρουμ για τη συζήτηση των διατλαντικών σχέσεων, των γεωπολιτικών συγκρούσεων και των αναδυόμενων απειλών ασφαλείας. Στην 61η MSC (14-16 Φεβρουαρίου 2025), μεταξύ των προκλήσεων που θα συζητηθούν από παγκόσμιους ηγέτες, εμπειρογνώμονες και φορείς χάραξης πολιτικής, θα τεθεί επί τάπητος ο ρωσικός πόλεμος κατά της Ουκρανίας. Μάλιστα, η φετινή διάσκεψη είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη λόγω της παρουσίας υψηλόβαθμων αξιωματούχων από τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ θα συνεχιστεί η πρακτική διπλωματικού αποκλεισμού και μη ρωσικής συμμετοχής στη διάσκεψη.
Η Ουκρανία βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων για τη διεθνή ασφάλεια από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας το 2022. Η παραβίαση της αρχής της κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας και του διεθνούς δικαίου εξαιτίας του πολέμου έχουν καταστήσει ενεργή τη συμμετοχή της χώρας στη MSC. Οι Ουκρανοί ηγέτες, συμπεριλαμβανομένου του εν ενεργεία Προέδρου Volodymyr Zelenskyy, έχουν επανειλημμένα χρησιμοποιήσει τη διάσκεψη για να τονίσουν την υπαρξιακή απειλή που θέτει η ρωσική επιθετικότητα και να απευθύνουν έκκληση για μεγαλύτερη διεθνή δέσμευση για την άμυνα της Ουκρανίας. Επιπλέον, η MSC έχει διευκολύνει κρίσιμες συζητήσεις σχετικά με την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας, τη στρατιωτική, οικονομική, διπλωματική ενίσχυση κι υποστήριξη της Ουκρανίας από το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, καθώς και τις μακροπρόθεσμες εγγυήσεις ασφάλειας υπέρ της.
Αν κι οι ΗΠΑ έχουν ταχθεί υπέρ της υποστήριξης της Ουκρανίας, οι ανησυχίες σχετικά με τις εσωτερικές πολιτικές μετατοπίσεις -όπως οι πιθανές αλλαγές στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ- εγείρουν αβεβαιότητα ως προς τις μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις τους. Ειδικότερα, η πρόσφατη τηλεφωνική επικοινωνία του Trump με τον Ρώσο ομόλογό του κι η συμφωνία έναρξης ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων με στόχο τον τερματισμό του πολέμου, προκάλεσε ανησυχία στα ευρωπαϊκά έθνη ως προς το ενδεχόμενο περιθωριοποίησής τους σε μια πιθανή διευθέτηση που θα μπορούσε να ευνοήσει δυσανάλογα τα ρωσικά συμφέροντα. Η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Annalena Baerbock εξέφρασε αυτές τις σκέψεις, τονίζοντας ότι οποιαδήποτε επιφανειακή ειρηνευτική συμφωνία, που θα διαμορφωνόταν χωρίς την ενεργό συμμετοχή Ουκρανών κι Ευρωπαίων, δεν θα μπορούσε να προσφέρει διαρκή ασφάλεια.
Η προσέγγιση της αμερικανικής κυβέρνησης φαινομενικά ευνοεί τα ρωσικά συμφέροντα. Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Pete Hegseth, στο πλαίσιο μιας πρόσφατης συνάντησης στην έδρα του ΝΑΤΟ, δήλωσε ότι η ανάκτηση των εδαφών που κατείχε η Ουκρανία πριν το 2014 είναι μη ρεαλιστικό αποτέλεσμα μιας διευθέτησης μέσω διαπραγματεύσεων. Επιπλέον, ανέφερε ότι δεν είναι ρεαλιστική ούτε η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, προοπτική που συνάδει με τις χρόνιες ενστάσεις του Putin. Στον αντίποδα, ο Ουκρανός πρόεδρος υποστηρίζει πως η ένταξη της χώρας του στη συμμαχία είναι απαραίτητη, καθώς τη θεωρεί ζωτικής σημασίας για την αποτροπή μελλοντικών ρωσικών επιθέσεων.
Ο Ουκρανός πρόεδρος προσέγγισε τις ανανεωμένες διπλωματικές προσπάθειες με επιφύλαξη. Αν κι αναγνώρισε τη δυνατότητα διαλόγου, ο Zelenskyy προειδοποίησε κατά της πρόωρης εμπιστοσύνης στις προθέσεις του Putin, δεδομένων των ιστορικών προηγούμενων με τις συμφωνίες του Minsk. Τόνισε τη σημασία μιας ειρηνευτικής συμφωνίας που θα διασφαλίζει πραγματικά την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας, αντανακλώντας μια επιφυλακτικότητα απέναντι σε παραχωρήσεις που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την αυτονομία του έθνους. Επίσης, σύμφωνα με διεθνείς παρατηρητές, θα πρέπει να αποφευχθεί μια de jure παραχώρηση εδαφών στη Ρωσία, καθώς η διεκδίκηση κι ανακατάληψή τους δεν θα είναι δυνατή.
Παράλληλα, κατά την άφιξή του στο MSC, ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ JD Vance επανέλαβε τη δέσμευση των ΗΠΑ για την κυριαρχία της Ουκρανίας. Προειδοποίησε τη Ρωσία ότι η μη συναίνεση σε μια ειρηνευτική συμφωνία που θα διασφαλίζει την ανεξαρτησία της Ουκρανίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιβολή αυστηρών κυρώσεων και πιθανή υιοθέτηση οικονομικών και στρατιωτικών εργαλείων μόχλευσης προς εξασφάλιση της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας. Μάλιστα, υπογράμμισε την ανάγκη αύξησης των αμυντικών δαπανών των ευρωπαϊκών εθνών, ευθυγραμμιζόμενος με τη θέση του προέδρου Trump για δίκαιη κατανομή των βαρών εντός του .
Η Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου αναδεικνύει τον πόλεμο στην Ουκρανία ως κεντρικό ζήτημα της διεθνούς ατζέντας, επιβεβαιώνοντας τη σημασία επίλυσής του για την ευρωπαϊκή σταθερότητα και τη συνοχή της διατλαντικής συμμαχίας. Το όραμα διαρκούς και βιώσιμης ειρήνης, η προάσπιση των αρχών της αυτοδιάθεσης, της εδαφικής ακεραιότητας και της συλλογικής ασφάλειας διαμορφώνονται σε ένα σκηνικό μεταβαλλόμενων συμμαχιών κι εξελισσόμενων δομών ισχύος. Η συμμετοχή της Ουκρανίας στις ειρηνευτικές διαδικασίες κι οι εγγυήσεις ασφαλείας, που απαιτεί, παραμένουν ανοιχτά ζητήματα με παγκόσμιες προεκτάσεις. Συνεπώς, τα αποτελέσματα αυτής της διάσκεψης θα θέσουν τα θεμέλια της νέας ευρωατλαντικής γεωπολιτικής τάξης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Vance warns Russia of possible sanctions if it refuses good peace deal with Ukraine, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Munich Security Conference 2025: global challenges on agenda, including Gaza and Ukraine, United Nations, διαθέσιμο εδώ
- Ουκρανία: Ελπίδες και προβληματισμός για τη Διάσκεψη του Μονάχου, euronews, διαθέσιμο εδώ
- Europe’s future at stake as Munich Security Conference 2025 gathers, euronews, διαθέσιμο εδώ
