Του Κωνσταντίνου Κατσούλα,
Μετά από μια περίοδο σχετικής ηρεμίας, χωρίς σημαντικές ανακατατάξεις στα σύνορα με την Λιθουανία, οι Τεύτονες τον Απρίλη του 1362, κατέστρεψαν το κάστρο του Κάουνας, ξεκινώντας μια νέα σειρά εχθροπραξιών. Μετά από οχτώ χρόνια συνεχών επιδρομών και λεηλασιών και από τις δύο πλευρές, οι Τεύτονες αντιμετώπισαν τους Λιθουανούς στην μάχη του Rudau (1370). Το Τάγμα κατάφερε μια σημαντική νίκη, η οποία του έδωσε την δυνατότητα στην συνέχεια να λεηλατήσει την πρωτεύουσα της Λιθουανίας, Βίλνιους. Ως αποτέλεσμα, οι ηγέτες των Λιθουανών κατανόησαν την ανάγκη εύρεσης ενός νέου συμμάχου για την επιβίωσή τους, και τον βρήκαν στην Πολωνία, ακολούθησε ο γάμος του Δούκα της Λιθουανίας, Jogaila με την βασίλισσα Jadwiga της Πολωνίας με τον πρώτο να ασπάζεται τον χριστιανισμό (1386). Ως φυσικό επακόλουθο αυτού, οι Λιθουανοί εγκατέλειψαν την ειδωλολατρία, ενώ τα δύο έθνη ήρθαν ακόμα πιο κοντά μετά την στέψη του Jogaila στο θρόνο της Πολωνίας (1404).
Η πολιτική ένωση των δύο εθνών, σε συνδυασμό με μια εξέγερση των ντόπιων στην Σαμογιτία ενάντια στους Τεύτονες, οδήγησε σε νέο πόλεμο μεταξύ των Τευτόνων και των Πολωνών-Λιθουανών το 1409. Οι Τεύτονες εισέβαλαν στην κεντρική Πολωνία, καταλαμβάνοντας σειρά πόλεων, ενώ οι εξεγερμένοι κάτοικοι της Σαμογιτίας σημείωσαν κάποιες επιτυχίες στην περιοχή τους. Η έκβαση του πολέμου κρίθηκε στην Βόρεια Πολωνία, στην μάχη του Grunwald (1410), στην οποία οι Γερμανοί ιππότες του τάγματος βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια πανσπερμία Σλάβων και Βαλτικών λαών, ενώ ακόμα και Τάταροι πολέμησαν στο πλευρό των Πολωνών. Μια κίνηση – παγίδα από το ιππικό των Λιθουανών, σε συνδυασμό με την δολοφονία του αρχηγού του τάγματος von Jungingen, μέσα στο πεδίο της μάχης, οδήγησε τους Τεύτονες σε μια κατά κράτος ήττα. Η ήττα αυτή κόστισε την ζωή 8.000 Τευτόνων στρατιωτών, ενώ πάνω από 10.000 ακόμα πιάστηκαν αιχμάλωτοι.
Το απότοκο της μάχης αυτής ήταν σειρά πόλεων να παραδοθούν στους Πολωνούς, ακόμα και χωρίς μάχη. Την επόμενη χρονιά υπογράφηκε συνθήκη ειρήνης στο Thorn (1411), μέσω της οποίας το Dobrzyn και η Σαμογιτία επέστρεφαν στα χέρια των Πολωνών και των Λιθουανών. Παράλληλα, η συνθήκη αυτή όριζε την καταβολή σημαντικού ποσού χρημάτων από το τάγμα προς τα δύο έθνη, προκαλώντας του έτσι τεράστιο οικονομικό πλήγμα. Τίποτα όμως δεν τελειώνει εκεί, ξεσπά ένας νέος πόλεμος καθώς οι Τεύτονες και το τάγμα της Λιβονίας προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τον εμφύλιο μεταξύ του Πολωνού βασιλιά Jogaila και του αδερφού του. Ο πόλεμος αυτός έδωσε την ευκαιρία τους Πολωνούς, και στους Χουσίτες (αιρετικούς) συμμάχους τους να λεηλατήσουν την Πομερανία και την Πρωσία, καταλαμβάνοντας πολλές πόλεις των Τευτόνων. Η σημαντικότερη μάχη δόθηκε στο Wilkomierz της Λιθουανίας, μάχη, η οποία ανέδειξε για ακόμα μια φορά νικητές τους Πολωνούς. Η ειρήνη που υπογράφηκε το 1435, υπαγόρευε πως οι Τεύτονες θα απέφευγαν οποιαδήποτε εμπλοκή στα εσωτερικά των Πολωνών και των Λιθουανών.
Η περίοδος ακμής του Τάγματος είχε περάσει ανεπιστρεπτί, γεγονός το οποίο αντιλήφθηκαν και οι Πρώσοι, οι οποίοι ίδρυσαν την Πρωσική Συνομοσπονδία το 1441, με σκοπό να απαλλαχθούν από τους Τεύτονες. Το 1454 η Συνομοσπονδία επίσημα αποκήρυξε την κυριαρχία των Τευτόνων, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει εξέγερση. Η Συνομοσπονδία κάλεσε τον Πολωνό βασιλιά Casimir να βοηθήσει τους επαναστάτες, πρόσκληση την οποία εκείνος αποδέχθηκε. Σημαντικές ενισχύσεις έλαβαν οι Τεύτονες από την Σαξονία, με αποτέλεσμα να κερδίσουν τους Πολωνούς στο Danzig. Στην συνέχεια, η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία έστειλε 9.000 άνδρες ως ενισχύσεις στους Τεύτονες, οι οποίοι κέρδισαν κατά κράτος τους Πολωνούς στο Konitz.
Οι Τεύτονες ανακατέλαβαν αρκετές από τις πόλεις της Πρωσίας, ωστόσο είχαν οικονομικά προβλήματα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να πληρώσουν τους μισθοφόρους τους. Ως αποτέλεσμα, οι μισθοφόροι πήραν τον έλεγχο πολλών σημαντικών κάστρων της Πρωσίας, ενώ πούλησαν κάποια εξ αυτών στην Πολωνία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ο Βασιλιάς Casimir κατέλαβε το Marienburg, την πάλαι ποτέ πρωτεύουσα του Τευτονικού Τάγματος. Μέχρι το 1462 ο πόλεμος είχε συνεχείς ανατροπές μεταξύ των δύο αντιπάλων, τότε η πλάστιγγα έγειρε αποφασιστικά υπέρ των Πολωνών, καθώς οι Τεύτονες έχασαν τον πολέμαρχο Fritz Raweneck, ενώ το 1464 η Mewe καταλήφθηκε από τους Πολωνούς, κατέκτησαν τελικά και το Konitz το 1466, έτος στο οποίο οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε συνθήκη ειρήνης (συνθήκη Τορούν), τερματίζοντας τον πόλεμο των δεκατριών ετών, όπως αυτός ονομάστηκε.
Με τη συνθήκη αυτή, ο αρχηγός του Τάγματος γινόταν επίσημα υποτελής του Πολωνού βασιλιά, αποκτώντας τίτλους ευγένειας εντός του βασιλείου. Η αιτία ύπαρξης του κράτους των Τευτόνων είχε εκλείψει προ πολλού, με αποτέλεσμα το κράτος αυτό να παρακμάσει. Η Προτεσταντική μεταρρύθμιση τον επόμενο αιώνα, οδήγησε τον Αλβέρτο του Βραδεμβούργου, τελευταίο αρχηγό του Τευτονικού Τάγματος, να ασπαστεί τον Λουθηρανισμό. Με την πράξη του αυτή, έπαψε να είναι αρχηγός του Τάγματος, και ξεκίνησε να εξουσιάζει πλέον ως Δούκας της Πρωσίας. Το κράτος των Τευτόνων ήταν πλέον παρελθόν, έχοντας πρώτα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό την ιστορία της Βαλτικής θάλασσας μέχρι την εποχή εκείνη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Χαρατσής Έκτωρ-Ευάγγελος (2010), Το τάγμα των Τευτόνων ιπποτών, (επιμ. Δεμερτζή Ελένη), εκδ. Eurobook
- Deutschordensstaat, wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- The arrival of the Teutonic Knights, Britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- The Monastic State of the Teutonic Order, imperialteutonicorder.com, διαθέσιμο εδώ
