Του Γιάννη Περγαντή,
Η αρχαία πόλη της Βαβυλώνας, βρίσκεται κατά μήκος του ποταμού Ευφράτη στο σημερινό Ιράκ. Κατέχει μια σημαντική θέση στην παγκόσμια ιστορία, λόγω της συνεισφοράς της στη νομοθεσία, τον πολιτισμό και την κυβερνητική οργάνωση. Ήταν μια από τις πιο σημαντικές πόλεις της αρχαίας Μεσοποταμίας, μια περιοχή που συχνά αναφέρεται ως «Λίκνο του Πολιτισμού», λόγω των πολλών συνεισφορών της.
Η βασιλεία του βασιλιά Χαμουραμπί, από το 1792 π.Χ. έως το 1750 π.Χ., υπήρξε μια καθοριστική περίοδος για τη Βαβυλώνα. Υπό την ηγεσία του Χαμουραμπί, η πόλη ανέβηκε στο ύψος της δύναμής της και ταυτόχρονα έθεσε τα θεμέλια για νομικά και κοινωνικά συστήματα που θα επηρέαζαν τους μελλοντικούς πολιτισμούς για αιώνες. Η Βαβυλώνα, αρχικά μια μικρή πόλη-κράτος, άρχισε να αναπτύσσεται και να αποκτά σημασία μερικές δεκαετίες πριν την βασιλεία του Χαμουραμπί. Η τοποθεσία της κατά μήκος του ποταμού Ευφράτη, της παρείχε στρατηγικό πλεονέκτημα για το εμπόριο, τη γεωργία και τις στρατιωτικές κατακτήσεις. Όταν ανέβηκε στον θρόνο ο Χαμουραμπί, η Βαβυλώνα είχε ήδη αποκτήσει σημαντική περιφερειακή επιρροή, αν και εξακολουθούσε να ανταγωνίζεται άλλες ισχυρές πόλεις-κράτη, όπως η Λάρσα και η Ίσιν.
Η άνοδος του Χαμουραμπί στην εξουσία διευκολύνθηκε από ένα συνδυασμό στρατηγικών στρατιωτικών εκστρατειών, συμμαχιών και διπλωματίας. Κληρονόμησε τον θρόνο από τον πατέρα του, Σιν-μουμπαλίτ, και γρήγορα απέδειξε τις ικανότητές του ως ηγέτης. Επιδόθηκε σε επιτυχείς πολέμους εναντίον γειτονικών πόλεων-κρατών και μεγάλωσε την επικράτεια της Βαβυλώνας, εδραιώνοντας τη κυριαρχία της στην περιοχή. Οι στρατιωτικές του εκστρατείες περιλάμβαναν την ήττα ανταγωνιστικών δυνάμεων όπως η Εσχνούνα, η Μαρί και η Λάρσα, διευρύνοντας σημαντικά την επιρροή της Βαβυλώνας.
Ένα από τα πιο ανθεκτικά κληροδοτήματα του Χαμουραμπί είναι η δημιουργία του «Κώδικα του Χαμουραμπί», ενός από τους πρώτους και πιο ολοκληρωμένους γραπτούς νομικούς κώδικες στην ιστορία. Ο κώδικας αυτός, χαραγμένος σε μια πέτρινη στήλη, καθόριζε κανόνες που ρύθμιζαν μια ποικιλία δραστηριοτήτων, όπως το ποινικό δίκαιο, τις οικογενειακές σχέσεις, τις εμπορικές συναλλαγές και τα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Εκτίθεται δημόσια για να τον δουν όλοι, εξασφαλίζοντας την προσβασιμότητα του νόμου σε όλη την κοινωνία της Βαβυλώνας. Ο κώδικας παρείχε συγκεκριμένες ποινές για εγκλήματα όπως η κλοπή, η μοιχεία και η δολοφονία, αντανακλώντας τις αξίες και τα ήθη της βαβυλωνιακής κοινωνίας.
Ο νομικός κώδικας τόνιζε επίσης τη σημασία της κοινωνικής ιεραρχίας. Διαφορετικές ποινές επιβλήθηκαν ανάλογα με την κοινωνική θέση του ατόμου που εμπλέκεται. Επιπλέον, ο κώδικας είναι αξιόλογος για την έμφαση που αποδίδει στην δικαιοσύνη και τη διαφάνεια. Στόχος του ήταν να περιορίσει την εξουσία των δικαστών και να διασφαλίσει ότι οι νομικές διαδικασίες θα ήταν συνεπείς και διάφανες. Παρείχε επίσης διατάξεις για την προστασία των γυναικών, των παιδιών και των σκλάβων, αν και αυτές οι προστασίες εξακολουθούσαν να συνδέονται με την επικρατούσα κοινωνική ιεραρχία της εποχής.
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Χαμουραμπί, η Βαβυλώνα μετατράπηκε σε μια ακμάζουσα μητρόπολη με μια περίπλοκη κοινωνική και οικονομική δομή. Η κοινωνία ήταν χωρισμένη σε διακριτές τάξεις, καθεμία με τους δικούς της ρόλους και προνόμια. Στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας βρίσκονταν ο βασιλιάς και η αριστοκρατία, οι οποίοι ασκούσαν σημαντική πολιτική και στρατιωτική εξουσία. Από κάτω τους βρίσκονταν οι ιερείς, οι οποίοι διαδραμάτιζαν βασικό ρόλο στη συντήρηση των θρησκευτικών και πολιτιστικών πρακτικών, και οι γραμματείς, που ήταν υπεύθυνοι για την καταγραφή και διατήρηση των νομικών, διοικητικών και εμπορικών συναλλαγών της Βαβυλώνας.
Η πλειονότητα του πληθυσμού αποτελούνταν από ελεύθερους κοινούς πολίτες, οι οποίοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία, το εμπόριο και τη χειροτεχνία. Η οικονομία της Βαβυλώνας στηριζόταν στην αγροτική παραγωγή, η οποία ενισχυόταν από τη γόνιμη γη γύρω από τον ποταμό Ευφράτη. Η πόλη αποτέλεσε επίσης έναν σημαντικό εμπορικό κόμβο, με εμπορικές διαδρομές που τη συνέδεαν με απομακρυσμένες περιοχές του αρχαίου κόσμου, όπως την Περσία, την Ινδία και την Ανατολία. Στο κάτω μέρος της κοινωνικής ιεραρχίας βρίσκονταν οι σκλάβοι, οι οποίοι ήταν συνήθως αιχμάλωτοι πολέμου ή άτομα που είχαν πέσει σε χρέη. Η δουλεία στη Βαβυλώνα δεν ήταν τόσο διαδεδομένη, όσο σε άλλους αρχαίους πολιτισμούς, αλλά ωστόσο διαδραμάτιζε ρόλο στην οικονομία, κυρίως στη γεωργία και στην εργασία των νοικοκυριών.
Η θρησκεία έπαιζε κεντρικό ρόλο στην καθημερινή ζωή των Βαβυλώνιων και η πόλη φιλοξενούσε πολλούς ναούς αφιερωμένους στους θεούς και τις θεές του μεσοποταμιακού πανθέου. Ο κύριος θεός της Βαβυλώνας ήταν ο Μαρτούκ, θεός της δημιουργίας, της δικαιοσύνης και της τάξης. Ο ναός του Μαρτούκ, η Εσαγκίλα, ήταν ένα από τα πιο εντυπωσιακά και σημαντικά οικοδομήματα της Βαβυλώνας. Οι ετήσιες θρησκευτικές τελετές και οι εορτές προς τιμήν του Μαρτούκ ενίσχυαν το θεϊκό δικαίωμα του βασιλιά να κυβερνά και το ρόλο του ως προστάτη του λαού.
Τα πολιτιστικά επιτεύγματα στη λογοτεχνία, τα μαθηματικά, την επιστήμη και την τέχνη άνθισαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Χαμουραμπί. Οι Βαβυλώνιοι ήταν εξαιρετικοί αστρονόμοι, μαθηματικοί και μηχανικοί, και έκαναν σημαντικά βήματα σε αυτούς τους τομείς. Η πόλη έγινε επίσης γνωστή για τα καλλιτεχνικά της επιτεύγματα, κυρίως στον τομέα της γλυπτικής και της αναγλύφου. Η διάσημη Στήλη του Χαμουραμπί, η οποία φέρει τον νομικό κώδικα του βασιλιά, αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα βαβυλωνιακής τέχνης και αποτελεί τεκμήριο για το πνευματικό επίπεδο στο οποίο έφτασαν οι Βαβυλώνιοι.
Η βασιλεία του Χαμουραμπί άφησε μια διαρκή κληρονομιά, όχι μόνο για τη Βαβυλώνα αλλά και για όλο τον αρχαίο κόσμο. Η κωδικοποίηση των νόμων του και η θέσπιση μιας κεντρικής, γραφειοκρατικής κυβέρνησης βοήθησαν να διαμορφωθούν τα πολιτικά και νομικά συστήματα των μελλοντικών αυτοκρατοριών. Οι αρχές που ενσωματώθηκαν στον Κώδικα του Χαμουραμπί υιοθετήθηκαν και προσαρμόστηκαν από άλλους πολιτισμούς, επηρεάζοντας την εξέλιξη των νομικών συστημάτων στην αρχαία Περσία, την Ελλάδα και τη Ρώμη. Επίσης, οι στρατιωτικές κατακτήσεις του Χαμουραμπί και η επακόλουθη επέκταση της επικράτειας της Βαβυλώνας διασφάλισαν ότι η πόλη θα παρέμενε μια κυρίαρχη δύναμη στην αρχαία Εγγύς Ανατολή για αιώνες. Παρά το γεγονός ότι η Βαβυλωνία τελικά «έπεσε» στους Χετταίους και αργότερα στους Ασσύριους, η πόλη συνέχισε να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ιστορία της περιοχής. Η Βαβυλώνα θα αναγεννηθεί αργότερα υπό τους Χαλδαίους τον 6ο αιώνα π.Χ., φτάνοντας σε νέες κορυφές πολιτιστικών και αρχιτεκτονικών επιτευγμάτων υπό τον βασιλιά Ναβουχοδονόσορα Β’.
Τέλος, η βασιλεία του Χαμουραμπί σηματοδότησε μια χρυσή εποχή για τη Βαβυλώνα, η οποία χαρακτηρίστηκε από στρατιωτική επέκταση, νομικές μεταρρυθμίσεις και πολιτιστική άνθηση. Η κληρονομιά του, κυρίως ο «Κώδικας του Χαμουραμπί», εξακολουθεί να αντηχεί μέχρι και σήμερα ως ένας από τους πρώτους και πιο επιδραστικούς νομικούς κώδικες στην ανθρώπινη ιστορία. Μέσα από την ηγεσία του, η Βαβυλώνα έγινε κέντρο πολιτικής, κοινωνικής και πολιτιστικής δύναμης, και ο αντίκτυπος της βασιλείας του συνεχίζει να επηρεάζει την ανάπτυξη του δικαίου, της διακυβέρνησης και του πολιτισμού γενικότερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Marc Van De Mieroop (2016), Ιστορία της Αρχαίας Εγγύς Ανατολής (ΠΕΡ. 3000-323 π.Χ.), Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη
- The Cambridge Ancient History, History of the Middle East and the Aegean region 1800-1380 bc, Volume II Part I, Third Edition
- Babylon, worldhistory.org, διαθέσιμο εδώ
