Του Βάιου Φιλιούση,
Η Ε.Ε. βρίσκεται σε κρίση. Η άνοδος της ακροδεξιάς, τόσο εντός της Ευρώπης όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, την έχει κλονίσει βαθύτατα. Η άνοδος των ακροδεξιών και ταυτόχρονα ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων δημιουργεί προκλήσεις στη συλλογική δράση της Ε.Ε. και βάζει ερωτήματα σχετικά με την ικανότητά της να αντιμετωπίζει κρίσεις ως συλλογικός οργανισμός. Η εκλογή του Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει φέρει σεισμό σε όλο τον κόσμο, ειδικά μετά τις τελευταίες του δηλώσεις, ότι δηλαδή το όριο των χρημάτων που πρέπει τα κράτη να δίνουν σε στρατιωτικές δαπάνες πρέπει να ανέβει στο 5%. Οι περισσότερες χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ δίνουν ήδη λιγότερο από το αναγκαίο 2%, κάτι το οποίο ο Αμερικανός πρόεδρος θέλει να αλλάξει, δεδομένου και των προκλητικών κινήσεων της Ρωσίας και της Κίνας. Το ΝΑΤΟ βρίσκεται σε κίνδυνο, καθώς δεν είναι απίθανο πολλές χώρες να αποχωρήσουν μετά από κάποια τέτοια αλλαγή, και η Ε.Ε. έχει την ευκαιρία να κάνει το επόμενό της βήμα.
Η πιθανή δημιουργία ενός ευρωστρατού φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα της περαιτέρω ενοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κάτι το οποίο προφανώς για να γίνει πραγματικότητα θα συναντήσει σημαντικές προκλήσεις, ειδικά από τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα που γνώρισαν σημαντική άνοδο στις τελευταίες ευρωεκλογές. Το ζήτημα είναι πως σήμερα, η Ε.Ε. είναι αρκετά αναποτελεσματική και αργή στις αποφάσεις που παίρνει. Πολλοί πιστεύουν ότι για να λυθεί αυτό το πρόβλημα, η Ε.Ε. πρέπει να μετατραπεί από συνομοσπονδία σε ομοσπονδιακό κράτος. Την δεκαετία του ‘70, ο Αμερικάνος πολιτικός Henry Kissinger έκανε την ερώτηση “Ποιόν καλώ όταν θέλω να μιλήσω με την Ευρώπη;”. Αυτή η ερώτηση μένει επίκαιρη μέχρι και σήμερα.
Σήμερα, κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε. έχει τη δική του ξεχωριστή κυβέρνηση, η οποία είναι υπεύθυνη και κυρίαρχη για μείζονα ζητήματα όπως η εξωτερική πολιτική της χώρας της, η εθνική άμυνα και άλλα. Οι υποστηρικτές μίας περαιτέρω ενοποιημένης Ευρώπης στηρίζουν ότι θα έπρεπε η Ευρωπαϊκή ένωση να έχει μία κεντρική κυβέρνηση η οποία θα προκύπτει μετά από έμμεση εκλογή από το λαό, και θα είναι υπεύθυνη για μία ολική και κεντρική διακυβέρνηση. Δηλαδή τη δημιουργία των Ηνωμένων πολιτειών της Ευρώπης. Πώς όμως ακριβώς θα μπορούσε να λειτουργήσει μία τέτοια ιδέα;
Ας πάρουμε το παράδειγμα των Η.Π.Α. Στις Η.Π.Α, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για το στρατό, τις διεθνείς σχέσεις, την φύλαξη των συνόρων, την οικονομία, την φορολογία (μέχρι ενός σημείου) και τη νομισματική πολιτική. Από αυτά, η Ε.Ε. έχει τον έλεγχο μόνο της νομισματικής πολιτικής. Για να μπορέσει να λειτουργήσει ένα τέτοιο σύστημα στην γηραιά ήπειρο, πρέπει να εφαρμοστεί στα δεδομένα της. Επομένως, αφού θεωρητικά θα ήταν αρκετά δύσκολο για τα κράτη-μέλη να παραχωρήσουν μέρος της κυριαρχίας τους, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στα πιο “καίρια” ζητήματα. Αυτά για την Ευρώπη είναι η εξωτερική και οικονομική πολιτική, η άμυνα και το μεταναστευτικό.
Εξωτερική πολιτική και άμυνα
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν συζητήσεις περί δημιουργίας ενός ευρωστρατού. Ένας κοινός στρατός της Ε.Ε., ενώ θα μπορούσε να προσφέρει μία λύση στην πιθανή διάλυση του ΝΑΤΟ και να αποτελέσει ένα κοινό μέτωπο της Ε.Ε., είναι ένα αρκετά ευαίσθητο ζήτημα. Κάτι τέτοιο πολύ πιθανό να σήμαινε πως οι εθνικοί στρατοί των κρατών θα σταματούσαν να υπάρχουν και ότι τα κράτη μέλη θα ήταν εντελώς εξαρτώμενα από την ένωση. Φυσικά αυτό δημιουργεί ανασφάλεια, αλλά εφόσον η προσέγγιση γίνει με σωστό τρόπο, μπορεί να καταστήσει το στρατό της Ευρωπαϊκής ένωσης αντάξιο αντίπαλο των Η.Π.Α, Ρωσίας και Κίνας
Οικονομική Πολιτική
Σήμερα υπάρχει η δυνατότητα για τα μέλη της ένωσης να έχουν κοινό νόμισμα, γεγονός που συμβάλλει σημαντικά στην ελεύθερη διακίνηση αγαθών, στην ομαλή λειτουργία της ενιαίας αγοράς και στη σταθεροποίηση της οικονομίας της Ευρώπης. Υπάρχουν όμως και οι απόψεις σχετικά με μία κοινή ευρωπαϊκή φορολογία. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, μία κοινή φορολογία θα αποτρέψει να υπάρξουν μεγάλες οικονομικές διαφορές ανάμεσα στα κράτη-μέλη και θα βοηθήσει να ανέβει η ποιότητα ζωής των πολιτών, ενώ ταυτόχρονα θα αποφευχθεί ο αθέμιτος φορολογικός ανταγωνισμός και θα διασφαλιστεί μία δίκαιη φορολογία. Στην οικονομική πολιτική εντάσσεται και η διαχείριση της ενέργειας από τις χώρες. Μία ενιαία πολιτική ενεργειακής αυτονομίας από εξω-ευρωπαϊκούς παράγοντες θα μπορούσε να μετατρέψει εντελώς την ευρωπαϊκή ένωση και να την καταστήσει οικονομική υπερδύναμη.
Μεταναστευτικό
Η μεταναστευτική κρίση είναι υπαρκτή και έχει σημαντικές επιπτώσεις στην Ε.Ε. Σήμερα, αν και γίνονται προσπάθειες για μια κοινή πολιτική σχετικά με τη διαχείριση των προσφύγων, πολλές χώρες όπως η Ουγγαρία αρνούνται να τη δεχτούν. Πιο συγκεκριμένα, η Ουγγαρία έχει αρνηθεί να υιοθετήσει οποιαδήποτε πολιτική ανακατανομής και έχει ασκήσει πολλές φορές βέτο. Κάτι τέτοιο οδηγεί σε επιβάρυνση των υπόλοιπων κρατών με περισσότερους πρόσφυγες από όσους μπορούν να απορροφήσουν. Επομένως, μια πιο δεσμευτική και δίκαιη πολιτική κατανομής των προσφύγων μεταξύ των κρατών-μελών φαίνεται αναγκαία. Τέλος, η ένωση έχει στην πλειοψηφία της δημογραφικά προβλήματα. Η υιοθέτηση μιας πολιτικής ενσωμάτωσης των μεταναστών στον ευρωπαϊκό πληθυσμό θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά στην αντιμετώπισή τους.
Το ζήτημα του βέτο
Προφανώς, από τη στιγμή που η Ε.Ε. θα δρα ενιαία σε αυτά τα κομμάτια της, το δικαίωμα του βέτο, όπως υπάρχει τουλάχιστον σήμερα, θα έπρεπε να τροποποιηθεί ή να περιοριστεί. Από τη στιγμή που η ευρωπαϊκή κυβέρνηση και το ευρωκοινοβούλιο θα προέρχεται από το λαό, η άσκηση βέτο από μέρους των κρατών δεν είναι αναγκαία. Βέβαια, πρέπει πρώτα να διασφαλιστεί ότι η άποψη όλων των κρατών ή τουλάχιστον της συντριπτικής τους πλειοψηφίας θα εισακούεται. Αυτό μπορεί να γίνει παίρνοντας παράδειγμα από άλλες χώρες με ομοσπονδιακό σύστημα. Αυτές οι χώρες συνήθως έχουν δύο νομοθετικά σώματα. Η κάθε μία από τις οποίες διασφαλίζει την εκπροσώπηση τόσο του λαού (επομένως ο αριθμός των βουλευτών που εκλέγει κάθε κρατίδιο είναι ανάλογος του πληθυσμού του) όσο και των ξεχωριστών κυβερνήσεων των κρατιδίων (σε αυτή την βουλή κάθε κρατίδιο έχει ίσο αριθμό βουλευτών). Για να παρθεί μία νομοθετική απόφαση συνήθως πρέπει οι δύο βουλές να είναι σύμφωνες.
Κλείνοντας, η Ε.Ε. βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και καλείται να προσαρμοστεί στις νέες γεωπολιτικές συνθήκες και η ιδέα της ομογενοποίησής της φαίνεται πως θα μπορούσε να αποτελέσει μία ικανοποιητική λύση. Υπάρχουν βέβαια και αυτοί οι οποίοι θεωρούν πως οι πολιτισμικές διαφορές των μελών-κρατών θα δυσκολέψουν πολύ την ομοσπονδιοποίηση της Ε.Ε. και ότι ένα τέτοιο βήμα θα περιόριζε σημαντικά την αυτονομία των κρατών. Η περαιτέρω ενοποίηση, αν και είναι μία ριψοκίνδυνη κίνηση, ίσως είναι και η μοναδική επιλογή για την ανάδειξη της Ε.Ε. ως ενότητα στη διεθνή αρένα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πώς λειτουργεί η φορολογική πολιτική της ΕΕ, consilium.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Θεματολογικά δελτία για την Ευρωπαϊκή Ένωση, Πολιτική Ασύλου, europarl.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
