Της Χαράς Παπαϊωάννου,
Το εργασιακό bullying, με έμφαση στη μορφή του mocking, αποτελεί ένα σύνθετο κοινωνικό πρόβλημα που έχει βαθιές ρίζες στις δομές εξουσίας και στις κοινωνικές προκαταλήψεις. Η κοροϊδία και ο σαρκασμός, ως εκφάνσεις αυτού του φαινομένου, επηρεάζουν αρνητικά όχι μόνο το άτομο που τα δέχεται, αλλά και το συνολικό κλίμα του εργασιακού περιβάλλοντος και της κοινωνίας γενικότερα.
Σύμφωνα με τις έρευνες του Einarsen et al. (2003), το bullying στον χώρο εργασίας δεν είναι απλώς ένα μεμονωμένο περιστατικό, αλλά μια επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά που καταπιέζει το θύμα με στόχο την υποβάθμιση της αυτοεκτίμησής του και την απομόνωσή του. Το mocking, που συχνά εκδηλώνεται με ειρωνεία και σαρκαστικά σχόλια, ενισχύει αυτό το μοτίβο καταπίεσης και αφήνει ανεξίτηλα ψυχολογικά σημάδια στο θύμα. Σε μια κοινωνία που βασίζεται σε ιεραρχικές σχέσεις, το περιβάλλον εργασίας συχνά αντανακλά τις ευρύτερες κοινωνικές ανισότητες. Η έλλειψη διαφάνειας και οι ανισότητες στην κατανομή της εξουσίας δίνουν χώρο σε άτομα που κατέχουν ανώτερη θέση να ασκήσουν καταπιεστικές συμπεριφορές. Όπως επισημαίνουν οι Rayner, Hoel και Cooper (2002), αυτή η δυναμική οδηγεί στη δημιουργία ενός κλίματος φόβου και ανασφάλειας, όπου το θύμα αισθάνεται αδύναμο να αντισταθεί ή να αναζητήσει βοήθεια.
Η μορφή του mocking έχει ιδιαίτερη σημασία, διότι η δημόσια υποτίμηση ενός ατόμου μέσω σαρκαστικών σχολίων εντείνει τις αρνητικές επιπτώσεις της κακομεταχείρισης. Τα θύματα βιώνουν συναισθήματα ντροπής, αδικίας και μοναξιάς, γεγονός που επηρεάζει όχι μόνο την επαγγελματική τους απόδοση, αλλά και την προσωπική τους ζωή. Η έρευνα του Salin (2003) δείχνει ότι οι ψυχολογικές συνέπειες αυτών των συμπεριφορών μπορούν να περιλαμβάνουν χρόνιο άγχος και κατάθλιψη, επιβαρύνοντας το άτομο. Βέβαια, οι επιπτώσεις του bullying δεν περιορίζονται αποκλειστικά στον χώρο εργασίας. Όταν ένα άτομο βιώνει τακτικά καταπιεστικές συμπεριφορές, η αρνητική του εμπειρία μεταφέρεται και στις κοινωνικές του σχέσεις, οδηγώντας σε απομόνωση και απώλεια κοινωνικής εμπιστοσύνης. Οι μελέτες του Zapf et al. (2003) καταδεικνύουν πως οι επιπτώσεις αυτές επεκτείνονται στον κοινωνικό ιστό, καθιστώντας δύσκολη την ενσωμάτωση του ατόμου σε ομάδες και κοινότητες.
Η διεθνής κοινότητα έχει επίσης αναγνωρίσει τη σοβαρότητα του προβλήματος. Οργανισμοί όπως η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO, 2019) έχουν επισημάνει ότι το bullying και η παρενόχληση στον χώρο εργασίας οδηγούν σε μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και την κοινωνική συνοχή. Τα στατιστικά στοιχεία και οι έρευνες που δημοσιεύονται από αυτούς τους οργανισμούς επιβεβαιώνουν ότι οι χώρες που υιοθετούν πολιτικές πρόληψης και προστασίας έχουν χαμηλότερα επίπεδα εργασιακής παρενόχλησης.
Για την αντιμετώπιση του φαινομένου, απαιτείται μια ολιστική προσέγγιση που περιλαμβάνει την εκπαίδευση, την ευαισθητοποίηση και την εφαρμογή σαφών πολιτικών στον χώρο εργασίας. Η ενημέρωση των εργαζομένων για τα δικαιώματά τους και την προώθηση μιας κουλτούρας σεβασμού και ισότητας είναι καθοριστικής σημασίας για την πρόληψη των καταπιεστικών συμπεριφορών. Όπως αναφέρει και η μελέτη του Einarsen et al. (2003), η ευαισθητοποίηση αποτελεί το πρώτο βήμα για την καταπολέμηση του bullying, δίνοντας στα θύματα τη δύναμη να αναγνωρίσουν και να αντιδράσουν σε κάθε μορφή καταπίεσης.
Παράλληλα, οι οργανισμοί οφείλουν να εφαρμόσουν πολιτικές που προστατεύουν τους εργαζομένους και να δημιουργήσουν διαδικασίες για την άμεση αντιμετώπιση των περιστατικών bullying. Η διαφάνεια στις εσωτερικές διαδικασίες και η ύπαρξη μηχανισμών αναφοράς χωρίς φόβο αντιποίνων, βοηθούν στη διατήρηση ενός υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος. Σε πολλές περιπτώσεις, η άμεση και δίκαιη παρέμβαση έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στην αντιμετώπιση τέτοιων συμπεριφορών (Rayner et al., 2002).
Εκτός από τις πολιτικές στον χώρο εργασίας, η κοινωνική ευθύνη για την καταπολέμηση του bullying επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της κοινωνίας. Κάθε πολίτης, κάθε κοινωνικός φορέας έχει το ρόλο του στην προώθηση της ισότητας και του σεβασμού. Η ανάπτυξη προγραμμάτων υποστήριξης για τα θύματα, τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, είναι ένα σημαντικό βήμα προς τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου κάθε άνθρωπος θα αισθάνεται ασφαλής και σεβαστός. Η συνεργασία μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών φορέων μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην υλοποίηση αυτών των στόχων. Μέσα από κοινές δράσεις και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, μπορούν να δημιουργηθούν ολοκληρωμένα προγράμματα που θα στοχεύουν όχι μόνο στην αντιμετώπιση των περιστατικών bullying, αλλά και στην πρόληψή τους. Η οργάνωση σεμιναρίων, εργαστηρίων και ενημερωτικών εκστρατειών αποτελεί παράδειγμα πρακτικής παρέμβασης που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική σε πολλές χώρες.
Συνοψίζοντας, το εργασιακό bullying (mocking), αποτελεί ένα πολυσύνθετο κοινωνικό ζήτημα που απαιτεί συλλογική δράση. Οι μελέτες των Einarsen et al. (2003), Rayner et al. (2002), Salin (2003) και Zapf et al. (2003) αναδεικνύουν τις πολυδιάστατες επιπτώσεις του φαινομένου, τόσο στον ατομικό όσο και στον κοινωνικό χώρο. Η προώθηση ενός περιβάλλοντος βασισμένου στη διαφάνεια, την ισότητα και τον αμοιβαίο σεβασμό αποτελεί προϋπόθεση για τη δημιουργία μιας υγιούς κοινωνίας. Τέλος, η καταπολέμηση του, δεν είναι μόνο ευθύνη των εργοδοτών και των οργανισμών, αλλά και όλης της κοινωνίας. Μέσα από την ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και την εφαρμογή δίκαιων πολιτικών, μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα μέλλον όπου η ανθρώπινη αξιοπρέπεια θα προστατεύεται και θα αναγνωρίζεται σε κάθε επίπεδο. Όπως επισημαίνουν οι μελετητές, η δημιουργία ενός κλίματος εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την κοινωνική πρόοδο και την ευημερία όλων (ILO, 2019).
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Einarsen, S., Hoel, H., Zapf, D., & Cooper, C. (2003). Bullying and Harassment in the Workplace: Developments in Theory, Research, and Practice. CRC Press.
- Rayner, C., Hoel, H., & Cooper, C. L. (2002). Workplace Bullying: What We Know, Who Is to Blame, and What Can We Do? Taylor & Francis.
- Salin, D. (2003). Ways of Explaining Workplace Bullying: A Review of Enabling, Motivating, and Precipitating Structures and Processes in the Work Environment. Human Relations, 56(10),
- Zapf, D., Escartín, J., Einarsen, S., Hoel, H., & Vartia, M. (2003). Empirical Findings on Prevalence and Risk Groups of Bullying in the Workplace. In S. Einarsen, H. Hoel, D. Zapf, & C. Cooper (Eds.), Bullying and Harassment in the Workplace: Developments in Theory, Research, and Practice ,CRC Press
- International Labour Organization (ILO). (2019). Violence and Harassment in the World of Work: Summary Report. Geneva: ILO.
