Της Γεωργίας Καρυώτη,
Το γυναικείο φύλο αναπαριστάται κοινωνικά ως υποδεέστερο, μάλιστα, ως φύσει κατώτερο από το ανδρικό. Μια πανάρχαια κοινωνική προκατάληψη που εκδηλώνεται με ποικίλους τρόπους, βία, διακρίσεις, κοινωνικές προσδοκίες και στερεότυπα, σε πολλούς τομείς, όπως στην οικογένεια, την εργασία, την πολιτική.
Αν και συχνά η έκφρασή της αποδίδεται αποκλειστικά στους άνδρες, η πραγματικότητα δείχνει ότι ακόμα και ο μισογυνισμός μπορεί να εκδηλωθεί συνειδητά ή ασυνείδητα μεταξύ των γυναικών. Όσες προσπάθειες και αν γίνονται στη σημερινή κοινωνία να εξαλειφθεί, ο αριθμός των γυναικοκτονιών, των περιστατικών οικογενειακής βίας και των χείριστων συνθηκών διαβίωσης και κανόνων συμπεριφοράς προς τις γυναίκες στις ανατολικές περιοχές του πλανήτη, αποδεικνύουν πόσο βαθιά έχει ριζώσει στην ανθρώπινη αντίληψη.
Σύμφωνα με τις φεμινιστικές θεωρίες, οι γυναίκες δε γεννιούνται υποδεέστερες αλλά κοινωνικοποιούνται σε ρόλους, που τις καθιστούν κατώτερες σε σχέση με τους άνδρες. Το πατριαρχικό σύστημα, ως το βασικό κοινωνικό υπόβαθρο αναπαραγωγής των έμφυλων ανισοτήτων, δομεί τους θεσμούς και τον πολιτισμό πάνω σε ένα σεξιστικό πρότυπο. Τα μέσα ενημέρωσης, οι ταινίες, οι σειρές και οι διαφημίσεις φροντίζουν να συντηρούν τις σεξιστικές αντιλήψεις, προβάλλοντας τη γυναίκα ως ένα αντικείμενο του ανδρικού βλέμματος, ως αδύναμη και εξαρτημένη από τους άνδρες. Δίνεται έμφαση στην εμφάνισή της, αγνοώντας τις υπόλοιπες δυνατότητές της, με την εξωτερική ομορφιά να μετατρέπεται στο πιο σημαντικό κριτήριο αξιολόγησης της ύπαρξής της.
Οι θέσεις υψηλής ευθύνης στον εργασιακό τομέα, οι ευκαιρίες επαγγελματικής ανέλιξης και μισθοδοσίας κατανέμονται άνισα μεταξύ των δύο φύλων, με την πολιτική να αποτελεί το πιο τρανταχτό παράδειγμα της υποτίμησης των ικανοτήτων της. Πέραν, όμως, των πρόδηλων διακρίσεων και πρακτικών, όπως η παρενόχληση, ο σεξισμός μπορεί να λάβει δυσδιάκριτες μορφές, προωθώντας συμπεριφορές που επιφανειακά προστατεύουν το γυναικείο φύλο, ενώ στην πραγματικότητα διατηρούν προκατειλημμένες πεποιθήσεις. Λόγου χάρη, η αντίληψη ότι μια γυναίκα ολοκληρώνεται με τη μητρότητα, υποδηλώνει ότι οι γυναίκες που δεν έχουν παιδιά δεν είναι ολοκληρωμένες και ευτυχείς, ενώ παράλληλα ενισχύεται η πεποίθηση ότι προορίζονται αποκλειστικά γι’ αυτό.
Μια «υποτιμημένη» διάσταση του μισογυνισμού, είναι η ύπαρξη σεξισμού μεταξύ γυναικών, δηλαδή το εσωτερικευμένο μίσος προς το ίδιο φύλο καθώς και οι συμπεριφορές επίκρισης και ανταγωνισμού. Μεγαλώνοντας σε ένα έντονα μισογυνιστικό περιβάλλον, οι γυναίκες υιοθετούν και αναπαράγουν τις ίδιες προκαταλήψεις που τις καταπιέζουν. Υποτιμούν η μία την άλλη σε ζητήματα διαπροσωπικών σχέσεων, καριέρας και άλλων κοινωνικών δραστηριοτήτων. Κάθε γυναίκα που παρεκκλίνει από τους παραδοσιακούς έμφυλους ρόλους, θεωρείται απειλή και αντιμετωπίζεται ως ανήθικη. Σαν να υπάρχει ένας οδηγός για τη «σωστή» γυναίκα με επιταγές και πρωτόκολλα κοινωνικής συμμόρφωσης και αποδεκτής συμπεριφοράς. Πρόκειται για την εσωτερικευμένη μειονεξία, την ασυνείδητη αποδοχή της επιβαλλόμενης κατωτερότητάς τους. Παρόλα αυτά, έχουν σημειωθεί σημαντικές προσπάθειες ενίσχυσης της αλληλεγγύης με διάφορες συλλογικές δράσεις, κάτι το οποίο είναι πολύ αισιόδοξο για την επιδιωκόμενη αμφισβήτηση των προκαταλήψεων.
Μέσα σε αυτές και πολλές άλλες κοινωνικές συνθήκες καλλιεργούνται πρότυπα που διαστρεβλώνουν την πραγματική εικόνα του γυναικείου φύλου, καθιστώντας το μειονεκτική ομάδα που ακόμη πρέπει να μάχεται για την ισότητά της. Η μη αυτονόητη παροχή ίσων βασικών δικαιωμάτων, όπως η ζωή και η ασφάλεια, επικαλύπτονται από την επιφανειακή κοινωνική και τεχνολογική εξέλιξη, σαν να είναι κάτι που έχει απομείνει από τις παλιές εποχές, αλλά στην πραγματικότητα ενισχύεται και αναδιαμορφώνεται καθημερινά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πρόσφατη αντιπαράθεση στον πολιτικό ιστό του δικαιώματος της άμβλωσης. Μοιάζει, λοιπόν, λίγο παράδοξη αυτή η γρήγορη αλλά ταυτόχρονα αργή κοινωνική αλλαγή,
