Της Αναστασίας Δρόσου,
Η αναδιάρθρωση της αμερικανικής διοίκησης υπό Trump περιστρέφεται γύρω από μία ιδέα γνωστή από καιρό στο χώρο της αμερικανικής οικονομικής θεωρίας: Η ανάλυση κόστους-όφελους υπαγορεύει αλλαγές, με άξονα την οικονομική ελάφρυνση του αμερικανικού προϋπολογισμού, σε ένα πλαίσιο εσωστρέφειας.
Ένα από τα πρώτα «θύματα» των μεταρρυθμίσεων του Trump είναι το USAID ή αλλιώς «The United States Agency for International Development». Πρόκειται για μία ανεξάρτητη αρχή της αμερικανικής κυβέρνησης, που έχει ως σκοπό την οικονομική υποστήριξη τρίτων χωρών και την προώθηση της ανάπτυξής τους, σε οικονομικό και ανθρωπιστικό επίπεδο. Συμμετέχοντας σε πάνω από 100 αποστολές, το USAID απασχολεί προσωπικό 10.000 ατόμων, δρώντας για παράδειγμα ενάντια στην παγκόσμια φτώχεια (χρηματοδοτώντας επισιτιστικά προγράμματα) και υπέρ της υγείας (συνεισφέροντας στην αγορά εμβολίων). Το 2023 το ποσό της αμερικανικής οικονομικής βοήθειας προς το εξωτερικό άγγιξε τα 68 εκατομμύρια δολάρια, καθιστώντας τις ΗΠΑ το μεγαλύτερο «επενδυτή» παγκοσμίως στη διεθνή ανάπτυξη.
Για πολλούς, το μελανό σημείο της ιστορίας είναι η ίδια η σκοπιμότητα του USAID, καθώς μιλούν για αμερικανικό παρεμβατισμό και έμμεσο έλεγχο περιφερειακών οικονομιών στα πιο γεωστρατηγικά σημαντικά σημεία του πλανήτη, όπως η Ασία και η Αφρική. Για τον Trump, που προτείνει τη συγχώνευση του USAID με το υπουργείο οικονομικών, η λειτουργία των χρηματοδοτικών προγραμμάτων δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα των Αμερικανών φορολογουμένων. Ο Musk πάει ένα βήμα παρακάτω, μιλώντας για «εγκληματική οργάνωση». Γιατί να επενδύεται τόσο μεγάλο ποσοστό κρατικού χρήματος στην ανάπτυξη τρίτων χωρών, ενώ οι ανάγκες στο εσωτερικό των ΗΠΑ είναι όλο και επιτακτικότερες; Επιστρέφουμε εδώ στη λογική της εσωστρέφειας και του εθνοκεντρισμού που διακατέχει την πολιτική του Trump.
Ως λογική συνέπεια των παραπάνω, πρόσφατα ο Αμερικανός Πρόεδρος έδωσε εκτελεστική διαταγή για την αναστολή κάθε χρηματοδοτικής δραστηριότητας του USAID για 90 ημέρες, μέχρι να καταρτιστεί σχετική αναλυτική έκθεση, με αποτέλεσμα το πάγωμα των δραστηριοτήτων της Αρχής παγκοσμίως. Σύμφωνα με το Λευκό Οίκο, παρατηρήθηκαν φαινόμενα διασπάθισης του δημοσίου χρήματος, συγκεκριμένα σπατάλης 1.5 εκατομμυρίων σε μία ΛΟΑΤΚΙ οργάνωση στη Σερβία, 2.5 εκατομμυρίων για ηλεκτρικά οχήματα στο Βιετνάμ και 6 εκατομμυρίων αναφορικά με την τουριστική ανάπτυξη στην Αίγυπτο (τελικά τον Trump τον ενοχλεί περισσότερο η οικονομική διαφθορά ή τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων και η πράσινη μετάβαση;)
Νομικά, η ολική κατάργηση του USAID, την οποία προμηνύει ο Musk, φαίνεται να είναι δύσκολη έως αδύνατη. Ωστόσο, η περικοπή των δραστηριοτήτων του παραμένει δυνατή για δύο λόγους: Πρώτον, με τη χρήση του προσχήματος «κάθε δαπάνη πρέπει να δικαιολογείται», όπως τόνισε ο Rubio, αλλά και με την επίκληση της αμερικανικής κοινής γνώμης, η οποία είναι όλο και πιο δύσπιστη απέναντι στο USAID μετά το 1970.
Οι εξελίξεις αυτές έχουν χαρακτηριστεί δικαίως ως «σεισμός» για την παγκόσμια οικονομία, κυρίως για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ας πάρουμε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα: Τι σημαίνει αυτό για την Αφρική; Σύμφωνα με τα κυβερνητικά δεδομένα, κάθε αφρικανική χώρα λαμβάνει ποσό βοήθειας μεταξύ 125 και 500 εκατομμυρίων δολαρίων. Η περικοπή τους θα αποτελούσε σοβαρό «αγκάθι» για την περιφερειακή οικονομική ανάπτυξη, οξύνοντας την (ήδη οξεία) ανθρωπιστική κρίση στην περιοχή. Το 2024, το 10% των προγραμμάτων του USAID στην περιοχή έθεταν στο επίκεντρο τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία, την ορθή διακυβέρνηση και την ασφάλεια, με τη χρηματοδότηση να απευθύνεται κυρίως στη Νιγηρία (622 εκατομμύρια), την Τανζανία (560 εκατομμύρια), τη Μοζαμβίκη (564 εκατομμύρια) και την Κένυα (512 εκατομμύρια).
Από γεωπολιτική σκοπιά, η αποχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή -έστω και οικονομικά- θα δημιουργήσει ένα κενό, το οποίο θα σπεύσει να καλύψει η κινέζικη και ρωσική επιρροή, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Αφρική. Καθώς η αμερικανική οικονομική πολιτική αλλάζει σελίδα, οι ΗΠΑ φαίνεται να κλείνονται οικονομικά στο καβούκι τους. Αν και οι επιπτώσεις αρχικά φαίνεται να περιορίζονται στις τρίτες χώρες που επωφελούνταν από ένα εύρωστο USAID, τελικά πλήττεται η ίδια η αμερικανική εξωτερική πολιτική, η παγκόσμια και η περιφερειακή ανάπτυξη, αλλά και οι Αμερικανοί πολίτες εμμέσως– γιατί ως γνωστόν, την εσωστρέφεια θα πληρώσει εν τέλει ο μέσος καταναλωτής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The real implications of Trump’s funding freeze for South Africa and broader African stability, ISS Today, διαθέσιμο εδώ
- What is USAID and why is Trump reportedly poised to close it?, BBC, διαθέσιμο εδώ
