Της Κατερίνας Μανάδη,
Πότε καταλαβαίνουμε, στ’ αλήθεια, την αξία κάποιου; Μάλλον μόνο αφότου τον χάσουμε. Αναπολούμε την ευκολία με την οποία αναπνέουμε, εξασφαλίζοντας καθημερινά αντανακλαστικά την επιβίωσή μας, μόνο όταν είμαστε μπουκωμένοι. Η αξία της ανεμελιάς της παιδικής ηλικίας γίνεται κατανοητή μόνο αφότου η καθημερινότητά μας προσβληθεί από το άγχος των υποχρεώσεων της ενήλικης ζωής, ενώ τα προτερήματα του ανθρώπου μας, φαίνεται να υπερτερούν των ελαττωμάτων του, συνήθως αφού τον χάσουμε.
Αντίστοιχα, για τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό κατοίκων της Ινδίας που, από τη μια στιγμή στην άλλη, το σώμα τους φαίνεται να παραδίδεται στην απόλυτη παράλυση, αποδέκτης αυτής της νεοαποκτηθείσας εκτίμησης είναι μάλλον η «απλή» ικανότητα να κινούμε τα χέρια μας και τα πόδια μας. Σε αυτήν την κακοήθη εκδοχή του κλασσικού παιχνιδιού αγαλματάκια-ακούνητα-αμίλητα-αγέλαστα, αναρωτιέται κανείς, ποιος είναι άραγε αυτός ο αόρατος παίκτης, που σε μια σιωπηλή συμφωνία δίνει το σύνθημα για το «πάγωμα» των υπόλοιπων παικτών;
Το σύνδρομο Guillain-Barre, εκτός από το αρνητικό υπερθετικό της συχνότερης αιτίας οξείας παράλυσης, επιδέχεται και τον χαρακτηρισμό της μεταλοιμώδους, ανοσοδιαμεσολαβούμενης νευροπάθειας. Μιας και κατά πάσα πιθανότητα αυτός ο όρος δεν σας κατατόπισε —γιατί άραγε;— περαιτέρω ως προς τη φύση της ασθένειας, ας δούμε τι σημαίνει καθένας από αυτούς τους όρους ξεχωριστά, αποκαλύπτοντας παράλληλα και τις ιδιόμορφες συνθήκες εμφάνισής της. Ειδικότερα, ο όρος μεταλοιμώδης σχετίζεται με τον χρόνο εμφάνισης της ασθένειας, καθώς σε μεγάλο ποσοστό κάνει το ντεμπούτο των συμπτωμάτων της 1-6 εβδομάδες μετά από λοίμωξη του πάσχοντα, συνήθως ιϊκής αιτιολογίας, οφειλόμενης σε παθογόνα όπως HIV, ιό του Δυτικού Νείλου, αλλά και του πιο οικείου σε εμάς COVID-19. Η βακτηριακή προέλευση της πρωτογενούς αυτής λοίμωξης δεν πρέπει, επίσης, να αποκλειστεί.
Η αρχική αυτή λοίμωξη έχει ως αποτέλεσμα μια μη τυπική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος —εξού και ο όρος ανοσοδιαμεσολαβούμενη— γεγονός που οδηγεί στην «επίθεση» του συνήθους προστάτη μας στο περιφερικό νευρικό μας σύστημα και την κατά συνέπεια καταστροφή της μυελίνης, του κύριου συστατικού του προστατευτικού ελύτρου που περιβάλλει τα νεύρα. Το περίβλημα αυτό επιτρέπει τη μεταφορά των νευρικών σημάτων από τα αντίστοιχα κέντρα ελέγχου προς την περιφέρεια του σώματός μας, οπότε η καταστροφή του, εύκολα καταλαβαίνει κανείς οδηγεί εν τέλει στην εμφάνιση του παραλυτικού αυτού συνδρόμου. Χάρη στον τελικό στόχο αυτής της ιδιόρρυθμης επίθεσης, κατατάσσεται και το σύνδρομο στην κατηγορία των νευροπαθειών. Πέραν από τη «λοιμώδη» γενουσιουργό οδό της, η ασθένεια ενδέχεται να προκύψει ύστερα μεταμόσχευση μυελού των οστών, χειρουργική επέμβαση, καθώς και ορισμένες συστημικές ασθένειες, όπως ο ερυθηματώδης λύκος και το λέμφωμα Hodgkin. Ειδική αναφορά πρέπει να γίνει και στην περίπτωση στην οποία το σύνδρομο προκύψει ύστερα από εμβολιασμό, γεγονός με συχνότητα.
Έχοντας αναλύσει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες επωάζει η ασθένεια, μπορούμε πλέον να προχωρήσουμε και στην έκθεση της κλινικής της εικόνας. Συγκεκριμένα, χαρακτηριστικός προάγγελος της εμφάνισής της αποτελεί η από κάτω προς τα πάνω αυξανόμενη μυϊκή αδυναμία, καθώς και η μειούμενη ένταση των βαθέων αντανακλαστικών. Άλλοι μάρτυρες της παρουσίας του προκείμενου συνδρόμου αποτελούν οι καρδιακές αρρυθμίες, η ασταθής αρτηριακή πίεση, όπως και η αδυναμία ελέγχου της ουροδόχου κύστης. Διάφορα θέματα με την κινητικότητα του γαστρεντερικού συστήματος, όπως η γαστρεντερική στάση, προστίθενται στη μακρά λίστα των συμπτωμάτων της παθολογίας. Σε μια παράδοξη στροφή του ερωτήματος που τέθηκε στην αρχή του άκρου, το σύνολο των συμπτωμάτων του εν λόγω συνδρόμου αποδεικνύουν τη σημαντική έκταση στην οποία το περιφερικό νευρικό σύστημα συμβάλλει στη διατήρηση της ομαλής λειτουργίας του οργανισμού μας. Η ήπια αυτή κλινική εικόνα, εντούτοις, σε περίπτωση που δεν ακολουθήσουν οι κατάλληλες διαγνωστικές και θεραπευτικές διαδικασίες οδηγούν στο τρομακτικό ενδεχόμενο της παράλυσης, και εν τέλει του θανάτου.
Προκειμένου να αποφύγουμε το τελευταίο, λοιπόν, ας ρίξουμε μια ματιά στον τρόπο με τον οποίο το ύπουλο αυτό σύνδρομο τελικά «κατονομάζεται» από τους επαγγελματίες υγείας. Η κλινική εικόνα, αλλά κυρίως το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς, θα πρέπει να είναι τα πρώτα που θα κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου, με την αναφορά σε προηγούμενες λοιμώξεις να καθοδηγούν τους επαγγελματίες υγείας στη σωστή διαγνωστική κατεύθυνση. Άλλα πολύτιμα εργαλεία στη φαρέτρα των θεραπόντων ιατρών μας αποτελούν η ηλεκτρομυογραφία, δοκιμασία που αξιολογεί τη λειτουργία των σκελετικών μυών, καθώς και των περιφερικών νεύρων που τους «ελέγχουν», όπως και διάφορες απεικονιστικές τεχνικές, με κυριότερη τη μαγνητική τομογραφία, η περίφημη MRI, η οποία και παρέχει κατάλληλη οπτική της σπονδυλικής μας στήλης, χρήσιμη στη διαγνωστική διαδικασία. Η λήψη ποσότητας εγκεφαλονωτιαίου υγρού, με τη διαδικασία της οσφυονωτιαίας παρακέντησης, ενδέχεται, επίσης, να αποτελέσει μάρτυρας διαφόρων ανωμαλιών που συσχετίζονται με την εξεταζόμενη παθολογία.
Και εφόσον λάβουμε την πολυπόθητη διάγνωση, μετά τι; Θα ακολουθήσει θεραπεία; Μετά, ακολουθεί η πιο τρομακτική φράση στο πεδίο της υγείας… Γιατί, δυστυχώς, για το εξεταζόμενο σύνδρομο δεν υπάρχει θεραπεία. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι αποτελεί και θανατική καταδίκη. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι ασθενείς κατορθώνουν να ανήψουν χωρίς ιδιαίτερη ιατρική παρέμβαση. Υπάρχουν, άλλωστε, διάφορες τεχνικές που ελαττώνουν την ένταση των συμπτωμάτων του συνδρόμου και επιταχύνουν την ανάρρωση του ασθενούς. Σημαντικότερη, εξ αυτών, είναι η πλασμαφαίρεση, γνωστή και ως ανταλλαγή πλάσματος, κατά την οποία ένα μηχάνημα διαχωρίζει το πλάσμα, το υγρό μέρος, δηλαδή, του αίματος, από τα λοιπά στέρεα συστατικά αυτού, απομακρύνοντας από αυτό τυχόν παράγωγα του ανοσιακού συστήματος που επιτίθενται στα περιφερικά νεύρα, επαναφέροντάς το, στη συνέχεια, στον ασθενή. Η ενδοφλέβια χορήγηση ανοσοσφαιρινών, πρωτεϊνών, δηλαδή του οργανισμού που παράγονται φυσιολογικά από αυτόν όταν προσβάλλεται από παθογόνα, αποδεικνύεται, επίσης, χρήσιμη, καθώς μειώνει την ένταση της επίθεσης του ανοσοποιητικού συστήματος προς το νευρικό σύστημα. Τα πρωτεϊνικά αυτά προϊόντα αποτελούν δωρεά διαφόρων υγιών εθελοντών. Και οι δύο αυτές τεχνικές επιταχύνουν σημαντικά την ανάρρωση του ασθενούς, εφόσον εφαρμοστούν σε διάστημα δύο εβδομάδων μετά από την εμφάνιση των συμπτωμάτων του συνδρόμου.
Κανείς, βέβαια, δεν μπορεί να αποκλείσει και το χείριστο ενδεχόμενο παράλυσης. Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τις τρομακτικές αναφορές στους ασθενείς που καταλήγουν, στην πλειοψηφία τους οι ασθενείς καταφέρνουν να ανακάμψουν. Για τη μετάβαση, ωστόσο, από την πιθανότητα της ανάνηψης του ασθενούς σε βεβαιότητα, είναι απαραίτητο ο ασθενής να μεταφερθεί στη μονάδα εντατικής θεραπείας, όπου και θα παρακολουθούνται στενά η αναπνευστική και καρδιακή του συχνότητα, καθώς και η αρτηριακή του πίεση. Η ακινησία του ασθενούς αποτελεί τη γονιμότερη συνθήκη για τη δημιουργία θρόμβου, με ό,τι αρνητικές συνέπειες αυτό επάγεται, οπότε είναι επιτακτικό να ακολουθηθεί αντιπηκτική αγωγή. Για τη διευκόλυνση της καθημερινότητας του ασθενούς, είναι πιθανό να προτιμηθεί η ενδοφλέβια χορήγηση υγρών. Κατόπιν της αποκατάστασης του ασθενούς, πολύ πιθανό είναι να χρήζει φυσιοθεραπείας και λογοθεραπείας, προς αποκατάσταση των λειτουργιών που στερήθηκε εξαιτίας της παράλυσης. Ο δρόμος, εντούτοις, προς την αποκατάσταση είναι μακρύς και δύσκολος, ενώ απαιτεί σημαντική προσπάθεια τόσο από τον ίδιο τον ασθενή όσο και από τη θεραπευτική ομάδα.
Με βάσει τα όσα έχουν ειπωθεί παραπάνω, η πολυπλοκότητα του συνδρόμου γίνεται εύκολα κατανοητή. Αρκεί, άραγε, μόνο η γνώση της απειλής προς την υγεία μας για να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία αυτού του πολύτιμου αγαθού; Στοιχεία από το πρόσφατο παρελθόν μάλλον γέρνουν την πλάστιγγα προς την αρνητική απάντηση. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι είμαστε υποχρεωμένοι να χάσουμε την υγεία μας προτού εκτιμήσουμε την αξία της, παραμένοντας άπραγοι. Η τήρηση των κανόνων υγιεινής, όπως και του προγράμματος των τακτικών μας εμβολιασμών, ελαχιστοποιούν την περίπτωση να ανοίξει η Κερκόπορτα της λοιμώδους οδούς εισόδου της ασθένειας στον οργανισμό μας. Μπροστά στην απειλή της υγείας μας δεν πρέπει να… παραλύσουμε. Δεν πρέπει να παραμείνουμε ψυχρά αγάλματα, ακούνητα, αμίλητα, νεκρά…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- To be, or not to be…Guillian-Barre Syndrome, Autoimmunity reviews, διαθέσιμο εδώ
- Guillain-Barre Syndrome, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Guillain-Barre syndrome: India faces outbreak of creeping paralysis, BBC, διαθέσιμο εδώ
