Της Αναστασίας Στανίτσα,
Το Δίκαιο των Μεταφορών οργανώνεται με τα νομοθετήματα τόσο του Εμπορικού Κώδικα όσο και του Νόμου 559/1977 με τον οποίο κυρώθηκε από την Ελλάδα η Διεθνής Σύμβαση Χερσαίας Μεταφοράς Πραγμάτων (CMR-Convention relative au contrat de transport international de merchandises par route). Οι μεταφορές διακρίνονται με βάση το αντικείμενο της μεταφοράς σε μεταφορές προσώπων και μεταφορές πραγμάτων, ενώ εάν κριτήριο είναι το μέσο της μεταφοράς, οι μεταφορές διακρίνονται σε μεταφορές χερσαίες, θαλάσσιες κι εναέριες.
Ειδικότερα, ως μεταφορά νοείται η μετατόπιση από ένα τοπικό σημείο σε άλλο, το σημείο αφετηρίας και το σημείο προορισμού. Ως σημείο αφετηρίας νοείται το σημείο όπου παραδίδονται τα πράγματα, ενώ ως σημείο προορισμού νοείται το σημείο όπου παραλαμβάνονται τα πράγματα. Όταν και τα δύο σημεία βρίσκονται σε διαφορετικές χώρες, τότε η μεταφορά χαρακτηρίζεται διεθνής, ενώ όταν βρίσκονται στην ίδια χώρα η μεταφορά χαρακτηρίζεται ως εθνική ή εσωτερική. Ιδίως η CMR, σύμβαση για τις χερσαίες μεταφορές, εφαρμόζεται στη διεθνή οδική μεταφορά με αναλογικές εφαρμογές και στις εθνικές οδικές μεταφορές.
Ειδικότερα, στις περιπτώσεις που ο μεταφορέας είναι επαγγελματίας μεταφορέας τότε λαμβάνει αντάλλαγμα, το οποίο ονομάζεται κόμιστρο, ενώ στις θαλάσσιες μεταφορές ονομάζεται ναύλος. Λειτουργεί ως έμπορος βάσει του Άρθρου 2 του Εμπορικού Κώδικα, καθώς «ασκεί επιχείρησιν μετακομίσεως δια γης ή ύδατος». Έχει την τεχνική κι εμπορική διεύθυνση μεταφοράς, δίνοντας οδηγίες. Σε αυτήν την περίπτωση εφαρμόζεται η σύμβαση της χερσαίας μεταφοράς πραγμάτων και φέρει ο ίδιος τον κίνδυνο για τυχόν ζημία δημιουργηθεί. Διαφορετικά, πρόκειται για ιδιωτική μεταφορά.
Κύριοι συμβαλλόμενοι είναι ο μεταφορέας και ο αποστολέας. Όταν ο μεταφορέας συμβάλλεται στο όνομα του και για λογαριασμό του, τότε ο ίδιος φέρει στην περίπτωση αυτή τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις έναντι του αντισυμβαλλομένου. Όταν ο μεταφορέας συμβάλλεται στο δικό του όνομα μεν αλλά για λογαριασμό του αποστολέα, τότε λειτουργεί ως αντιπρόσωπος και συγκεκριμένα ως παραγγελιοδόχος μεταφοράς, έχοντας ιδιαίτερη έννομη υποχρέωση απέναντι του. Ο παραγγελιοδόχος μεταφοράς είναι ανεξάρτητος επαγγελματίας και έμπορος, ο οποίος αναλαμβάνει την επιμέλεια της μεταφοράς πραγμάτων, βρίσκοντας τον κατάλληλο μεταφορέα για την εκτέλεση της. Όταν ο ίδιος εκτελεί τη μεταφορά, τότε ταυτίζεται με τον μεταφορέα, έχοντας τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του τελευταίου. Έχει ευθύνη εγγυητική έναντι του αποστολέα, ενώ ο τελευταίος μπορεί να εγείρει κι αγωγή (96- 98 ΕΚ). Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει διαφορά μεταξύ της σύμβασης μεταφοράς και σύμβασης παραγγελίας μεταφοράς.
Και τα δύο μέρη έχουν δικαιώματα κι υποχρεώσεις, κύριες και παρεπόμενες. Πιο συγκεκριμένα στις κύριες υποχρεώσεις τους, ο μεταφορέας έχει την υποχρέωση μεταφοράς πραγμάτων, ενώ ο αποστολέας την καταβολή κομίστρου, καθώς κι οποιεσδήποτε δαπάνες στις οποίες έχει υποβληθεί. Αναφορικά με το κόμιστρο, αυτό μπορεί να καθοριστεί από τους συμβαλλομένους ελεύθερα, ανάλογα με την προσφορά και ζήτηση (άρθρο 101/3 ΕΚ). Ειδικότερα, παράγοντες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση του είναι το είδος της μεταφοράς, η ταχύτητα, η απόσταση, οι συνθήκες φόρτωσης, η ποσότητα, ο όγκος κι η φύση των μεταφερόμενων πραγμάτων. Ειδικότερα, με τη μεταφορά του Κανονισμού 4058/1989, ο οποίος κυρώθηκε στην Ελλάδα με τον ν.3887/2010, έχει προβλεφθεί η απελευθέρωση των κομίστρων, ώστε πλέον έχει καταργηθεί το σύστημα διοικητικού καθορισμού των κομίστρων, βάσει Άρθρου 11 του ν.3887/2010. Εξαιρετικά και μόνο μπορεί να καθορίζεται η ανώτατη τιμή του κομίστρου για τις μεταφορές καυσίμων με κοινή απόφαση του Υπουργού Οικονομίας, Μεταφορών και Δικτύων, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας και Υποδομών.
Στις παρεπόμενες υποχρεώσεις των μερών ανήκουν από πλευράς αποστολέα η παράδοση πραγμάτων, η συσκευασία τους, η σήμανση, τα έγγραφα μεταφοράς, λοιπά αναγκαία έγγραφα, καθώς κι η παραλαβή των πραγμάτων. Αντίθετα, οι παρεπόμενες υποχρεώσεις του μεταφορέα διακρίνονται στο προπαρασκευαστικό στάδιο πριν τη μεταφορά, στο στάδιο της κυρίως μεταφοράς, καθώς και στο στάδιο μετά την εκτέλεση της μεταφοράς. Ειδικότερα, στο προπαρασκευαστικό στάδιο, ανήκουν η παραλαβή των εμπορευμάτων, ο έλεγχος αυτών καθώς κι η παραλαβή των εγγράφων κι η φόρτωση, ενώ κατά το στάδιο της κυρίως μεταφοράς οφείλει να προβεί στη φύλαξη και τη συντήρηση των πραγμάτων, στις πρόσθετες διατυπώσεις, καθώς και στα απαραίτητα δρομολόγια εντός του προβλεπόμενου χρόνου για την εκτέλεση της μεταφοράς. Τέλος, κατά το στάδιο μετά την εκτέλεση, υποχρεούται να ειδοποιήσει τον αποστολέα για την άφιξη των πραγμάτων, αφού προβεί στην εκφόρτωση και στην παράδοση τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Α. Μπεχλιβάνης, Η ευθύνη του μεταφορέα σύμφωνα με την Διεθνή Σύμβαση CMR, Εκδόσεις Σάκκουλας, 2020
