Της Μαρίας Ραβάνη,
Το μακρινό 2019 η παγκόσμια κοινωνία αντιλήφθηκε για πρώτη φορά ότι δεν χρειάζεται να έχεις τον άλλο μπροστά σου για να του παρέχεις μία υπηρεσία. Μέσα στη φρενίτιδα της πανδημίας, τα εργασιακά περιβάλλοντα κλήθηκαν να αλλάξουν πλήρως τη δομή τους και τις διαδικασίες τους, μεταφέροντας τα πάντα στον ψηφιακό κόσμο. Δημόσιος αλλά κι ιδιωτικός τομέας, έπρεπε να αποδείξουν την προσαρμοστικότητά τους, κάτι που κι έγινε —με περισσότερη ή λιγότερη επιτυχία. Από την αγορά προϊόντων πρώτης ανάγκης έως την έκδοση μίας βεβαίωσης, τα πάντα μπορούσαν να γίνουν με τη βοήθεια του Ίντερνετ. Κι η παγκόσμια κοινωνία, αν και σε απομόνωση, φάνηκε ενθουσιασμένη που γνώρισε αυτόν τον νέο κόσμο.
Σε αρκετούς τομείς οι εργαζόμενοι αναγκάστηκαν να δουλέψουν εξ αποστάσεως κι η ιστορία απέδειξε ότι αυτή η εμπειρία, «άνοιξε τα μάτια» σε πολλούς ( εργαζόμενους κατά κύριο λόγο κι όχι εργοδότες). Μέσω της τηλεργασίας, ο μέσος υπάλληλος ανακάλυψε ότι δεν χρειάζεται να σκορπάει τον χρόνο του σε μετακινήσεις από και προς τον χώρο εργασίας, ούτε να σπαταλάει ώρες ολόκληρες σε άλλες τυπικές διαδικασίες που δεν σχετίζονται με τα άμεσα καθήκοντά της θέσης του, αλλά αποτελούν “side-effect” της εργασίας από το γραφείο. Τα άνετα ρούχα κι η έλλειψη του καθωσπρεπισμού ήρθαν να αντικαταστήσουν τις τυπικότητες και τα πρωτόκολλα ενδυμασίας που αποτελούν πάγιο χαρακτηριστικό του χώρου εργασίας. Κι όλα αυτά με τη σιωπηρή συναίνεση όλων, εργαζομένων κι εργοδοτών.
Η πανδημία, ωστόσο, τελείωσε κι άφησε πίσω τις πέρα από αμέτρητες απώλειες κι ανθρώπινο πόνο, μία σειρά από προσδοκίες κι απαιτήσεις. Η πλειοψηφία των υπαλλήλων πίστεψε ότι εφόσον το εξ αποστάσεως μοντέλο θεωρήθηκε ως γενικά αποδοτικό και με σχετικά χαμηλότερο κόστος για τους εργοδότες, ήταν φυσικό επόμενο αυτό να συνεχιστεί και με το πέρας του COVID. Δειλά-δειλά, οι επιχειρήσεις άρχισαν να προτείνουν στο εργασιακό δυναμικό το υβριδικό μοντέλο, «τεστάροντας τα νερά», έτσι ώστε η αλλαγή να μη φανεί απότομη και να κριθεί ως καταπιεστική ή ακόμη κι ανεπιθύμητη από τους εργαζόμενους.
Στο σήμερα τώρα, τα πράγματα φαίνεται να παρουσιάζουν μία τελείως διαφορετική εικόνα. Οι περισσότερες επιχειρήσεις εξ αρχής υπογραμμίζουν ότι οι περισσότερες προσφερόμενες θέσεις εργασίας είναι δια ζώσης κι ελάχιστες είναι εκείνες οι θέσεις που ακολουθούν τους κανόνες του υβριδικού προτύπου. Η πλήρης εξ αποστάσεως εργασία φαντάζει ένα μακρινό, άπιαστο όνειρο. Η άρνηση συμμόρφωσης με τα υφιστάμενα δεδομένα της αγοράς εργασίας οδηγεί φυσικά σε αποκλεισμούς, ενώ τυχόν παρασπονδίες (για παράδειγμα αν αντί για 2 ημέρες εξ αποστάσεως και 3 ημέρες δια ζώσης, αναγκαστείς να δουλέψεις κατ’ εξαίρεση άλλη μία από το σπίτι), μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε επίσημες επιπλήξεις για μη συναδελφική συμπεριφορά και παραβίαση των κανόνων της εταιρείας.
Φαίνεται, επομένως, πως οι επιχειρήσεις δεν αφουγκράστηκαν τον ενθουσιασμό των εργαζομένων για την εξ αποστάσεως εργασία. Ως μία ύστατη προσπάθεια τόνωσης της εργασιακής δέσμευσης των υπαλλήλων τους, οι οργανισμοί θέτουν πιο αυστηρούς περιορισμούς και προσπαθούν να ελέγξουν —ακόμη και κυριολεκτικά— όλα όσα κάνει ένας εργαζόμενος μέσα στο 8ωρο του. Από χρονομέτρηση των διαλλειμάτων για τουαλέτα, έως παρατηρήσεις για συζητήσεις μεταξύ υπαλλήλων για ζητήματα εκτός εργασίας, έχουν δυστυχώς ακουστεί πολλά….
Και μέσα στο γενικότερο αυτό κλίμα όπου καταγράφεται μια στροφή προς ένα συντηρητικότερο εργασιακό περιβάλλον, μεγάλοι όμιλοι όπως η Teleperformance έχουν έρθει αντιμέτωποι με κατηγορίες που αναφέρονται σε αναίτιες απολύσεις και τιμωρητικές πρακτικές, ιδίως προς άτομα που αναπτύσσουν συνδικαλιστική δράση. Η λογική της διαρκής προσπάθειας επίτευξης στόχων (τα λεγόμενα “metrics” για τους γνώστες του χώρου) κι ο ανταγωνισμός φαίνεται πως ωθεί τις επιχειρήσεις να υιοθετούν μόνο στα χαρτιά κοινωνικές πολιτικές. Στην ουσία, οι περισσότεροι οργανισμοί έχουν χάσει την επαφή με την εργασιακή τους βάση…
Θα είναι, τελικά, το μεγάλο ερώτημα του 2025, τηλεργασία ή δια ζώσης εργασία;
Ή μήπως πρέπει να κάνουμε μία ευρύτερη συζήτηση περί εργασιακών δικαιωμάτων και σύγχρονων μορφών καταπάτησης αυτών; Κεκτημένα χρόνων φαίνεται μέσα σε μία στιγμή να χάνονται. Ίσως, λοιπόν, ήρθε πάλι η ώρα να θυμηθούμε γιατί τα εργασιακά ζητήματα μας αφορούν όλους, ανεξαρτήτως χώρου, μισθού κι εκπαιδευτικού υπόβαθρου…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Εργασία: Διεθνή ΜΜΕ κατηγορούν την Teleformance για εργασιακό μεσαίωνα, in.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ευελιξία vs επιστροφή στο γραφείο : Το μεγάλο εργασιακό δίλημμα του 2025, tanea.gr, διαθέσιμο εδώ
- Έρχεται το τέλος της τηλεργασίας; Σίγουρα όχι για τους εργαζόμενους, in.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τέλος στην τηλεργασία: Επιστροφή στα γραφεία από το 2025 με «πόλεμο» εργοδοτών-υπάλληλων, eeconomy.gr, διαθέσιμο εδώ
