Της Καλλιόπης Μπεκίρη,
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει το ζήτημα της μετανάστευσης με ιδιαίτερη διαχείριση και προσοχή, καθώς ο αριθμός των προσφύγων και μεταναστών, οι οποίοι αναζητούν άσυλο και καταφύγιο στις ευρωπαϊκές χώρες, διαρκώς μεγιστοποιείται. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να αντισταθμίσει τις συνέπειες αυτής της κατάστασης και να συμβάλει με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο τη διαχείριση των επιστροφών, είναι έτοιμη να προτείνει νομοθεσία για τη δημιουργία «κόμβων επιστροφής» μεταναστών εκτός του εδάφους της ΕΕ.
Η πρόταση της Κομισιόν έχει να κάνει την ίδρυση μονάδων, οι οποίες θα εδράζονται εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και θα λειτουργούν ως κέντρα επιστροφής μεταναστών, για τους οποίους δεν υφίσταται κάποιο μέτρο προστασίας και ασύλου, καθότι δεν πληρούνται οι απαιτούμενες προϋποθέσεις. Αυτές οι μονάδες ή κόμβοι επιστροφής θα συμβάλουν στην προώθηση της διαδικασίας επιστροφής των μεταναστών προς τη χώρα προέλευσής τους, μειώνοντας την τάση των μεταναστών στο να ακολουθήσουν παράνομες διαδρομές, μέσω των οποίων ενδεχομένως να διακινδυνεύσει η σωματική τους ακεραιότητα.
Η βασική στόχευση αυτής της νομοθετικής πρωτοβουλίας είναι όπως προαναφέρθηκε να βελτιώσει την πορεία επιστροφής των μεταναστών που δεν καλύπτουν τα απαραίτητα κριτήρια για παραμονή εντός της ΕΕ. Η κατάσταση που επικρατεί χαρακτηρίζεται από υπερβολική καθυστέρηση και αργοπορία στις διαδικασίες ασύλου και επιπλέον συνοδεύεται από ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες διαβίωσης των πληθυσμών αυτών σε κέντρα υποδοχής τα οποία αγγίζουν το 100% πληρότητας. Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν, κρίνεται απαραίτητη η αναμόρφωση του συστήματος υποδοχής και επιστροφής μεταναστών, καθότι το μεταναστευτικό ζήτημα λαμβάνει διαρκώς ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις. Έτσι, η εμφάνιση των «κόμβων επιστροφής» επιδιώκουν να επιφέρουν μια γενικότερη ισορροπία και να βοηθήσουν στην αποφόρτιση των εθνικών συστημάτων ασύλου, αμβλύνοντας τις έκνομες μεταναστευτικές ροές.
Η δημιουργία και εγκαθίδρυση αυτών των κέντρων στο εξωτερικό της ΕΕ λογίζεται ως μία λύση, η οποία θα συμβάλει στην εξασφάλιση της ανθρώπινης μεταχείρισης των μεταναστών, ενισχύοντας παράλληλα τον έλεγχο και τη διαχείριση της μετανάστευσης. Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίες είναι περισσότερο ευάλωτες απέναντι στο ζήτημα της παράνομης μετανάστευσης και προσπαθούν επί χρόνια να το αντιμετωπίσουν, θεωρούν αυτή την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ως μια πιθανή λύση στο πρόβλημα της εισροής μεταναστών και ευελπιστούν πως μέσω αυτής θα εξασφαλιστεί η καλύτερη εφαρμογή και υλοποίηση των μεταναστευτικών πολιτικών της ΕΕ.
Η πρόταση για τη δημιουργία αυτών των «κόμβων επιστροφής» έχει προξενήσει έντονες αντιδράσεις σε πλήθος κρατών-μελών της ΕΕ. Ορισμένες χώρες, κυρίως εκείνες που βρίσκονται στις εξωτερικές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η χώρα μας αλλά και η Ιταλία, υποστηρίζουν αυτή την πρωτοβουλία, καθώς πιστεύουν πως θα βοηθήσει στη διαχείριση της μετανάστευσης και στην αποσυμφόρηση των ήδη επιβαρυμένων συστημάτων ασύλου. Η Ιταλία, για παράδειγμα, έχει δηλώσει ότι οι χώρες της ΕΕ πρέπει να ενισχύσουν τη συνεργασία για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης και να επικεντρωθούν στις επιστροφές των ατόμων, που δεν πληρούν τα κριτήρια του ασύλου.
Από την άλλη πλευρά, άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, έχουν εκφράσει τους ενδοιασμούς τους για την πραγμάτωση αυτής της νομοθετικής πρωτοβουλίας, κατά βάση εξαιτίας των ανθρωπιστικών επιπτώσεων που ενδέχεται να προκαλέσει. Η δυνατότητα εγκαθίδρυσης κέντρων εκτός των ευρωπαϊκών συνόρων εγείρει ερωτήματα αναφορικά με τα δικαιώματα των μεταναστών και τη δυνατότητα πρόσβασης σε νομική κάλυψη, καθώς και με την ενδεχόμενη παραβίαση των δικαιωμάτων των ατόμων, τα οποία βρίσκονται σε κατάσταση αμφιλεγόμενης νομικής θέσης.
Η πρόταση για τη δημιουργία αυτών των κέντρων εξωτερικών επιστροφών εγείρει σημαντικά ανθρωπιστικά και νομικά ζητήματα. Η προστασία των δικαιωμάτων των μεταναστών αποτελεί βασική επιδίωξη για τις οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες εναντιώνονται υποστηρίζοντας ότι η πρόταση θα μπορούσε εν δυνάμει να οδηγήσει σε καταπάτηση των δικαιωμάτων των ατόμων αυτών, που δεν έχουν ασφαλή πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου και νομικής προστασίας. Η ΕΕ θα πρέπει επομένως να διασφαλίσει ότι οι άνθρωποι που επιστρέφουν δεν εκτίθενται σε επικίνδυνες συνθήκες στη χώρα προορισμού τους και ότι υπάρχει πλήρης σεβασμός και υπακοή στις διεθνείς συνθήκες, οι οποίες προστατεύουν τους πρόσφυγες και τους αιτούντες άσυλο.
Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα και η επιβίωση αυτών των μονάδων εξαρτάται κατά πολύ από την διάθεση συνεργασίας με τις χώρες εκτός ΕΕ και από την επιτυχή διαχείριση των διαδικασιών επιστροφής. Επομένως, κρίνεται απαραίτητη η τέλεση συμφωνιών με τρίτες χώρες, οι οποίες μπορεί να μην έχουν συμφέρον να συνεργαστούν ή να διασφαλίσουν επαρκείς συνθήκες για όσους επιστρέφουν.
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία «κόμβων επιστροφής» εκτός των συνόρων της ΕΕ αποσκοπεί στην αντιμετώπιση του φαινομένου της παράνομης μετανάστευσης και στη καλυτέρευση των διαδικασιών επιστροφής. Ωστόσο, αυτή η κίνηση συνοδεύεται από πολλούς κινδύνους και προκλήσεις, τόσο από ανθρωπιστική, όσο και από νομική άποψη. Η ΕΕ πρέπει να εξασφαλίσει ότι η λειτουργία αυτών των κέντρων θα διασφαλίσει τον πλήρη σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των διεθνών συμφωνιών, ενώ ταυτόχρονα θα επιτρέπει την αποτελεσματική διαχείριση της μετανάστευσης.
Συμπερασματικά, η περαιτέρω συζήτηση και οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών-μελών και των διεθνών οργανισμών θα είναι κρίσιμες για την εφαρμογή αυτής της πρωτοβουλίας και για την εξεύρεση μιας αγαστής λύσης, η οποία θα συμβιβάζει τα ανθρωπιστικά και πολιτικά συμφέροντα της ΕΕ και των χωρών που πλήττονται από τη μετανάστευση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΕΕ: Έτοιμη να προτείνει νομοθεσία για «κόμβους επιστροφής» μεταναστών, sigmalive.com, διαθέσιμο εδώ
- Αποκλειστικό: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι έτοιμη να προτείνει νομοθεσία για «κόμβους επιστροφής» μεταναστών, euronews, διαθέσιμο εδώ
