Της Ευσταθίας Στράντζαλη,
Για άλλη μια φορά, φαίνεται πως η ευαισθητοποίηση των ανθρώπων σε παγκόσμιο αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν έχει επιφέρει καρπούς. Ακόμα και σήμερα μετά από επάλληλες προσπάθειες αποτροπής και διόρθωσης, τα περιβαλλοντικά προβλήματα βρίσκονται για άλλη μια φορά στα ζητήματα που ανησυχούν τις χώρες καθ’ αυτές, αλλά και την ευρωπαϊκή ένωση συνολικά. Ευθύνες δεν μπορούμε να αποδώσουμε, μπορούμε όμως να εξετάσουμε τα μέτρα που πάρθηκαν και την αποτελεσματικότητα τους. Ή μήπως ούτε αυτό μπορούμε;
Η χρήση πλαστικών σε καθημερινή βάση είναι αναπόφευκτη άρα αναπόφευκτη γίνεται και η μη μόλυνση του περιβάλλοντος, ακόμα και μετά από τόσες προσπάθειες να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Έρευνες δείχνουν ότι κατά προσέγγιση 25 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών χρησιμοποιούνται ετησίως από τους Ευρωπαίους πολίτες, παρόλα αυτά, ούτε το 1/3 συνολικά δεν ανακυκλώνεται. Η ρύπανση του περιβάλλοντος από πλαστικά και ιδιαίτερα η ρύπανση της θάλασσας είναι ένα φαινόμενο που υφίστανται εδώ και πολλά χρόνια. Εκτιμάται ότι έως το 2050 οι θάλασσες θα περιέχουν περισσότερα πλαστικά απόβλητα απ’ ό,τι ψάρια, ενώ το ογδόντα πέντε τοις εκατό των απορριμμάτων που βρίσκονται ήδη σε παραλίες σε όλο τον κόσμο είναι πλαστικό.
Ας δούμε όμως, εν τάχει, πιο συγκεκριμένα ποιό ακριβώς είναι το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί. Τα πλαστικά τραυματίζουν την θαλάσσια βιοποικιλότητα και έτσι τα ψάρια είτε μπλέκονται στα μεγάλα πλαστικά κομμάτια είτε τρέφονται με αυτά δημιουργώντας τοξικές ουσίες στον οργανισμό τους. Με την σειρά τους οι άνθρωποι μέσω της διατροφικής αλυσίδας τρέφονται με πλαστικό. Τα προβλήματα όμως δεν σταματάνε εκεί, καθώς πλήττονται επίσης χώρες που η οικονομία τους βασίζεται είτε στην αλιεία είτε σχετίζεται με την θάλασσα.
Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σημαντικό να αναφέρουμε και ίσως να γνωρίσουμε τα μέτρα τα οποία έχει προτείνει ώστε αυτή η κατάσταση να ανατραπεί. Το πρώτο και πιο γνωστό είναι η πλήρης κατάργηση των πλαστικών μιας χρήσης (μαχαιροπίρουνα, πιάτα, καλαμάκια, αναδευτήρες ποτών και καλαμάκια στήριξης μπαλονιών) για τα οποία μπορούμε να βρούμε υποκατάστατα. Παράλληλα έχουμε τον περιορισμό της χρήσης πλαστικών δοχείων και ποτηριών και την προώθηση εναλλακτικών προϊόντων, ενώ υπάρχει μια μικρή οικονομική επιβράβευση σε αυτούς που, παραδείγματος χάριν, όταν αγοράζουν καφέ χρησιμοποιούν δικό τους ποτήρι, ή και σε αυτούς που αποφεύγουν την χρήση πλαστικής σακούλας όταν ψωνίζουν, η οποία πλέον χρεώνεται, κ.α..
Ως προς την στάση των κατασκευαστών θα υποχρεώνονται να συμμετέχουν στο κόστος της διαχείρισης αποβλήτων και του καθαρισμού σύμφωνα με την Ε.Ε. Σε πολλές χώρες ήδη μεγάλες επιχειρήσεις και μαγαζιά εστίασης συλλέγουν τα άδεια δοχεία με σκοπό την επιστροφή τους στους προμηθευτές και την επαναχρησιμοποίηση τους. Πλέον από το 2025 όλες οι χώρες-μέλη της Ε.Ε. είναι υποχρεωμένες να συλλέγουν το 90% των πλαστικών δοχείων για ποτά μέσω συστημάτων εγγύησης και επιστροφής.
Τέλος δυο βασικά ακόμα μέτρα τα οποία έχουν παρθεί είναι η τυποποιημένη επισήμανση η οποία θα αναλύει με λεπτομέρειες τον τρόπο διαχείρισης των πλαστικών αλλά και τις συνέπειες που μπορεί να έχει στο περιβάλλον η μη ορθολογική χρήση τους. Καθώς και η ενίσχυση της ευαισθητοποίησης των καταναλωτών είτε μέσω των Μ.Μ.Ε. είτε μέσα από οργανώσεις και δράσεις. Η χρήση βιοδιασπώμενων υλικών σε συνδυασμό με την εφαρμογή των παραπάνω μέτρων είναι σίγουρο ότι θα μειώσουν σημαντικά την ρύπανση και των θαλασσών αλλά και του οικοσυστήματος μας συνολικά γεγονός που θα δημιουργήσει ένα πιο βιώσιμο περιβάλλον για όλους.
Είναι γεγονός ότι οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης βασίζονται στο μοντέλο «κατασκευή- κατανάλωση-απορριψή» γεγονός που η Κυκλική Οικονομία θέλει να ανατρέψει και να εντάξει μέσα σε αυτό την ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση των προϊόντων. Πρέπει να μεταβούμε, δηλαδή, σε μια περιβαλλοντικά βιώσιμη και πλήρως Κυκλική Οικονομία, απαλλαγμένη από τοξικούς ρύπους, έως το 2050. Τον Μάρτιο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την πρώτη δέσμη μέτρων για την επιτάχυνση της μετάβασης σε μια Κυκλική Οικονομία, που συνάδει με τον στόχο της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα έως το 2050 στα πλαίσια της Πράσινης Συμφωνίας.
Τα προτεινόμενα μέτρα, όπως ανακοινώθηκαν στο Σχέδιο Δράσης για την Κυκλική Οικονομία, περιλαμβάνουν τη διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των κανόνων οικολογικού σχεδιασμού, την ενδυνάμωση των καταναλωτών για την πράσινη μετάβαση. Οι αρχές αυτές εφαρμόστηκαν σε αυτούς που θεωρήθηκαν από την ΕΕ ως κρίσιμοι τομείς, οι οποίοι είναι οι πλαστικές ύλες, η κλωστοϋφαντουργία, τα ηλεκτρονικά απόβλητα, τα τρόφιμα, οι συσκευασίες, οι μπαταρίες, τα οχήματα, καθώς τα κτίρια και οι κατασκευές. Όλα αυτά είναι υλικά τα οποία συναντώνται σε μεγάλο βαθμό εκτεθειμένα στο περιβάλλον, χωρίς να έχουν αξιοποιηθεί σωστά. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τις συνέπειες που μπορεί να έχει το καθένα ώστε να αποφύγουμε την επιβάρυνση του περιβάλλοντος αλλά και να εφαρμόσουμε τα μέτρα που έχουν προταθεί, για να συμβάλουμε με αυτόν τον τρόπο στο πρόγραμμα της Κυκλικής Οικονομίας.
Προάγει λοιπόν τη βιωσιμότητα και τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, ενώ παράλληλα μπορεί να οδηγήσει σε καινοτομίες και νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Τα βασικά χαρακτηριστικά της Κυκλικής Οικονομίας είναι τα εξής:
- Επαναχρησιμοποίηση και Ανακύκλωση
- Μείωση της σπατάλης
- Ανάπτυξη βιώσιμων προϊόντων
- Προώθηση επιχειρηματικών μοντέλων
Η πλαστική ρύπανση των θαλασσών είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα που απαιτεί διεθνή συνεργασία και συντονισμένες προσπάθειες. Οι στρατηγικές και οι συμφωνίες που έχουν υιοθετηθεί μέχρι σήμερα, όπως η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τα Πλαστικά Μίας Χρήσης και η Παγκόσμια Συμφωνία για τα Πλαστικά, αντιπροσωπεύουν σημαντικά βήματα προς τη μείωση της ρύπανσης, τα οποία ως ένα βαθμό έχουν επιφέρει σημαντικές βελτιώσεις. Ωστόσο, η επιτυχία αυτών των προσπαθειών εξαρτάται από τη συμμετοχή όλων των χωρών και των πολιτών στον περιορισμό της κατανάλωσης πλαστικών και στην ενίσχυση της ανακύκλωσης. Η συνεχής εκπαίδευση, η σωστή και στοχευμένη ενημέρωση των πολιτών, καθώς και η ανάπτυξη βιώσιμων τεχνολογιών θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην επίλυση του προβλήματος, στη προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων αλλά και γενικά του περιβάλλοντος για τις επόμενες γενιές.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Πλαστικά στους ωκεανούς: στοιχεία, επιπτώσεις και νέοι κανόνες, europarl.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Η Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, europarl.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Πώς να μειώσετε τα πλαστικά απόβλητα: δείτε τα σχετικά μέτρα της ΕΕ, europarl.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Πώς να μειώσετε τα απορρίμματα συσκευασίας στην ΕΕ;, europarl.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Μέτρα της ΕΕ κατά της ρύπανσης με πλαστικά, euronews, διαθέσιμο εδώ
