Του Αντώνη Πετρόπουλου,
Ο κόσμος ανέκαθεν χαρακτηριζόταν από πληθώρα διχασμών. Από τις πολιτικές κι οικονομικές συγκρούσεις έως τις πολιτισμικές διαφορές, οι κοινωνίες κατατρύχονταν από αντιπαραθέσεις κι εντάσεις ανάμεσα σε ανθρώπινες ομάδες με την ίδια πάντα κατάληξη· την πόλωση και τη διχόνοια. Σήμερα, οι κοινωνικοί και πολιτικοί διαχωρισμοί κρίνονται ομοίως έντονοι και αποκαρδιωτικοί. Με τη συμβολή του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η τάση για διαχωρισμούς αυξάνεται κι ενισχύει την αναπαραγωγή της εχθρικής διάθεσης. Ο εντεινόμενος ψηφιακός πόλεμος που ξεσπά, έχει αποκτήσει καθημερινή υπόσταση στις πλατφόρμες επικοινωνίας και καθώς ο ουσιαστικός διάλογος εκλείπει, η ανάγκη για κατανόηση και γεφύρωση των χασμάτων είναι επιτακτικότερη.
Ο κοινωνικός διχασμός, ως αποτέλεσμα πολλαπλών παραγόντων, επιτείνεται από τις εξελίξεις και φυσικά από τις πολιτικές κι οικονομικές ανισότητες που προκύπτουν και μεγεθύνονται συνεχώς. Αυτό οδηγεί σε απογοήτευση από τους θεσμούς, τα κράτη και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, ενώ η έλλειψη εμπιστοσύνης λειτουργεί προς επίρρωση της δυσπιστίας και της διάσπασης. Έχοντας εδραιωθεί στην καθημερινότητά μας και διαδραματίζοντας αναπόσπαστο ρόλο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τροφοδοτούν τον διχασμό, καθώς ο πραγματικός διάλογος απουσιάζει και στη θέση του διαμορφώνεται ένα τοξικό περιβάλλον διαφωνίας κι αντιπαράθεσης.
Βαδίζοντας σε αυτή την «κανονικότητα», η μοναδική ουσιαστική λύση βρίσκεται στον διάλογο, όχι μόνο στην απλή ανταλλαγή απόψεων. Μία τέτοια κατάσταση αποτελεί αποκύημα της φαντασίας; Η γεφύρωση των κοινωνικών χασμάτων ενέχει την κατανόηση, την ενσυναίσθηση, την αποδόμηση των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων και καλλιεργεί τη δημιουργία ιδεών και την αλληλεπίδραση. Με βάση τον σεβασμό και την αποδοχή της διαφορετικής άποψης, ο διάλογος προσφέρει την ευκαιρία για παραγωγική επικοινωνία και δίνει χώρο στα κοινά σημεία (που μπορούμε να βρούμε) παρά στις διαφορές.
Βεβαίως, απαιτείται ένας ριζικός επαναπροσδιορισμός στις ενέργειες προκειμένου να προάγουμε την επικοινωνία που ενισχύει την κοινωνική συνοχή κι αντιμετωπίζει τον διχασμό. Η εκπαίδευση —ή η έλλειψή αυτής— στη διαφωνία και τη διαφορετική οπτική είναι θεμελιώδης. Οι απόψεις κι η εποικοδομητική κριτική είναι αφετηρία για τη δημιουργία χώρων ελεύθερης έκφρασης. Επιπλέον, βασικό στοιχείο είναι η ενεργή ακρόαση, με την οποία ενδυναμώνεται η κατανόηση. Αντιλαμβανόμαστε ότι ο διάλογος, όπως περιγράφεται παραπάνω, δεν είναι – απαραίτητα— μία διαδικασία αυθόρμητη, αλλά αποκτάται με προσπάθεια και διαρκή «εκπαίδευση» στην επικοινωνία και τις αξίες της.
Ως μηχανισμός της προόδου και της πολιτισμένης κουλτούρας, ο διάλογος προτάσσει οφέλη σε συλλογικό επίπεδο και προασπίζει τη συνοχή του κοινωνικού ιστού. Σε ένα τοπίο όπου οι διαφορές δεν είναι εμπόδιο, αλλά θρυαλλίδα σύνθεσης ιδεών, διευκολύνεται η επίλυση των αντιπαραθέσεων και διευρύνονται οι ορίζοντες της συνεργασίας. Ας μην παρακάμπτουμε ότι ο διάλογος έχει καταλυτικό ρόλο στην επίλυση μείζονων κοινωνικών και πολιτικών προβλημάτων και στη διαφάνεια. Σε ένα περιβάλλον ανοιχτού και καλοπροαίρετου διαλόγου, η κοινωνία και τα πρόσωπα που την απαρτίζουν γίνονται πιο αξιόπιστα.
Σε έναν κόσμο γεμάτο διχασμούς —κακά τα ψέματα δε θα εξαφανιστούν— το πιο δυνατό εργαλείο για να χτίσουμε γέφυρες επικοινωνίας είναι ο διάλογος. Οι αντίθετες ιδεολογίες είναι θεμιτές, εφόσον δε στέκονται ως ανυπέρβλητα εμπόδια κι οι (κάθε είδους) διαφωνίες που δεν επιτείνουν την πόλωση και την απομάκρυνση, είναι καλοδεχούμενες. Οι διαφορετικές φωνές δεν είναι αφορμή για διαχωρισμό, διάσπαση και διχόνοια. Είναι αναγκαίες για εξέλιξη, ενότητα και πρόοδο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Αμφιλεγόμενα ζητήματα: Οι αρχές για εποικοδομητικό διάλογο, sofokleousin.gr, διαθέσιμο εδώ
