Της Παναγιώτας Κλεφτόγιαννη,
Το ζήτημα των ελληνοτουρκικών σχέσεων φαίνεται πως ήρθε εκ νέου στο προσκήνιο, με αφορμή την τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών, Γιώργου Γεραπετρίτη, και του Τούρκου ομολόγου του, Hakan Fidan, στις 27 Ιανουαρίου 2025. Η επικοινωνία των δύο υπουργών δεν ήταν τυχαία, μιας και επικεντρώθηκε στις διεθνείς και περιφερειακές εξελίξεις καθώς και στις προετοιμασίες για το επερχόμενο Συμβούλιο Συνεργασίας Υψηλού Επιπέδου Ελλάδας—Τουρκίας. Η συνομιλία των δύο πολιτικών αποτελεί μία ακόμα ένδειξη των προσπαθειών αποκλιμάκωσης και διαλόγου. Όμως, πόσο σταθερή είναι αυτή η πορεία και ποιες είναι οι πραγματικές προοπτικές στις σχέσεις Ελλάδας — Τουρκίας;
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις χαρακτηρίζονται από περιόδους έντασης και ύφεσης, με ζητήματα που παραμένουν ανοιχτά εδώ και δεκαετίες. Από το Κυπριακό και τις θαλάσσιες ζώνες, έως τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, η Ελλάδα και η Τουρκία βρίσκονται συχνά σε διαφωνία. Τα τελευταία χρόνια, υπήρξαν φάσεις έντασης, όπως η κρίση του 2020 με τις τουρκικές έρευνες στη Μεσόγειο, αλλά και περίοδοι διαλόγου, όπως η προσέγγιση του 2023 που έφερε νέα δυναμική στις διπλωματικές επαφές.
Η πρόσφατη τηλεφωνική επικοινωνία των δύο υπουργών αποτελεί μέρος μιας συνολικότερης προσπάθειας βελτίωσης των διμερών σχέσεων, με βασικό στόχο τη μείωση των εντάσεων. Στο επίκεντρο της συνομιλίας μεταξύ Γεραπετρίτη και Hakan Fidan βρέθηκαν ζητήματα, όπως οι περιφερειακές εξελίξεις και οι γεωπολιτικές ισορροπίες, αλλά και η προοπτική συμφωνιών σε ζητήματα εμπορίου, ενέργειας και πολιτιστικής συνεργασίας. Το σημαντικότερο, όμως, μέρος της επικοινωνίας των δυο ομολόγων ήταν η προετοιμασία του επερχόμενου Συμβουλίου Συνεργασίας Υψηλού Επιπέδου Ελλάδας—Τουρκίας, που αναμένεται να πραγματοποιηθεί στα τέλη Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου στην Άγκυρα. Στο επερχόμενο συμβούλιο, αναμένεται να συμμετάσχουν, τόσο ο Έλληνας Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, όσο και ο Τούρκος Πρόεδρος, Recep Tayyip Erdoğan.
Σημειώνεται ότι η τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ των δύο υπουργών έρχεται σε μια περίοδο, που οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται σε κρίσιμο σημείο. Είναι σαφές ότι παρά τις όποιες προσπάθειες εξομάλυνσης, υπάρχουν προκλήσεις που παραμένουν στο πεδίο διαφωνίας. Από τις βασικότερες προκλήσεις είναι το ζήτημα της ΑΟΖ και των θαλάσσιων ζωνών. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι διαφορές στην οριοθέτηση των θαλάσσιων συνόρων παραμένουν αγκάθι στις σχέσεις των δύο χωρών. Έπειτα, οι ελληνοτουρκικές στρατιωτικές ισορροπίες δεν έχουν ακόμα σταθεροποιηθεί, δημιουργώντας έτσι πρόβλημα στις στρατιωτικές δυνάμεις των δύο χωρών. Αν και έχουν μειωθεί οι προκλητικές κινήσεις, η στρατιωτική δραστηριότητα στο Αιγαίο παραμένει ένα κρίσιμο ζήτημα. Μια άλλη πρόκληση που δεν έχει ακόμη αντιμετωπιστεί είναι το ζήτημα του μεταναστευτικού. Αναλυτικότερα, οι ροές μεταναστών από την Τουρκία προς την Ελλάδα συνεχίζουν να είναι πρόκληση για την Ε.Ε., με την Άγκυρα να ασκεί πίεση μέσω του ζητήματος αυτού.
Ποιος μηχανισμός θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας—Τουρκίας; Το Συμβούλιο Συνεργασίας Υψηλού Επιπέδου αποτελεί την αρχή για μια βελτιωμένη επικοινωνία μεταξύ των δύο χωρών. Πρόκειται για έναν θεσμοθετημένο μηχανισμό διμερούς διαλόγου που αποσκοπεί στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των δύο κρατών σε διάφορους τομείς, όπως η οικονομία, το εμπόριο, η ενέργεια, ο τουρισμός, η εκπαίδευση και οι μεταφορές. Ιστορικά, αξίζει να αναφέρουμε ότι το ΣΣΥΕ καθιερώθηκε το 2010, κατά την πρώτη επίσκεψη του τότε Τούρκου Πρωθυπουργού Recep Tayyip Erdoğan στην Αθήνα, επί πρωθυπουργίας Γιώργου Παπανδρέου. Η ίδρυση του Συμβουλίου σηματοδότησε μια προσπάθεια ενίσχυσης των διμερών σχέσεων μέσω θετικών πρωτοβουλιών, παρά τις χρόνιες διαφορές μεταξύ των δύο μερών. Στην πράξη, το Συμβούλιο λειτούργησε ως πλαίσιο συναντήσεων σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο, όπου οι δύο πλευρές υπέγραφαν συμφωνίες και προσπαθούσαν να βρουν κοινό έδαφος συνεργασίας.
Ως το 2017 είχαν γίνει συνολικά 4 συναντήσεις, δυο στην Αθήνα, μια στην Κωνσταντινούπολη και άλλη μια στη Θεσσαλονίκη. Μετά το 2017, λόγω των αυξημένων εντάσεων και της επιδείνωσης των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ο θεσμός του ΣΣΥΕ ανεστάλη για αρκετά χρόνια. Το 2023, αφού ολοκληρώθηκε μια μακρά περίοδος έντασης, η ελληνική και η τουρκική κυβέρνηση αποφάσισαν να αναβιώσουν το ΣΣΥΕ. Το Συμβούλιο Συνεργασίας Υψηλού Επιπέδου θεωρείται ένα εργαλείο διπλωματικής προσέγγισης, όμως η επιτυχία του εξαρτάται από τις ευρύτερες γεωπολιτικές συνθήκες.
Συμπερασματικά, η τηλεφωνική επικοινωνία των δύο υπουργών Εξωτερικών αποτελεί μια θετική κίνηση, αλλά δεν αλλάζει ριζικά την πραγματικότητα. Η ουσία των ελληνοτουρκικών σχέσεων θα κριθεί στις σχετικές συναντήσεις και όχι μόνο σε επίπεδο δηλώσεων. Συνεπώς, το αν η Ελλάδα και η Τουρκία βαδίζουν προς μια πιο σταθερή σχέση ή αν απλώς ζούμε μια προσωρινή ύφεση θα φανεί τους επόμενους μήνες. Με την επικείμενη συνάντηση του 2025 στην Άγκυρα, μένει να φανεί αν οι δύο πλευρές θα μπορέσουν να περάσουν από τις δηλώσεις στις πράξεις, οικοδομώντας μια πιο σταθερή σχέση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Εντός και Εκτός: Επικοινωνία Γεραπετρίτη με Φιντάν, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τηλεφωνική επικοινωνία Γεραπετρίτη και Φιντάν ενόψει του συμβουλίου Συνεργασίας Υψηλού Επιπέδου, lifo.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τηλεφωνική επικοινωνία Γεραπετρίτη – Φιντάν με επίκεντρο το Συμβούλιο Συνεργασίας, capital.gr, διαθέσιμο εδώ
