Του Γιώργου Κοσματόπουλου,
Δέκα χρόνια συμπληρώθηκαν, προ ολίγων ημερών, από την πρώτη νίκη τους ΣΥ.ΡΙΖ.Α υπό τον Αλέξη Τσίπρα στις βουλευτικές εκλογές που οδήγησε στην κυβέρνηση της «Πρώτης φοράς Αριστερά», έστω κι αν χρειάστηκε η σύμπραξη με τους ακροδεξιούς ΑΝΕΛ γι’ αυτό. Η 25η Ιανουαρίου του 2015, ήταν η ημέρα που ο ελληνικός λαός υπέκυψε στον τελευταίο πειρασμό, εξαντλώντας τις επιλογές του, μεταξύ όσων του πρότειναν μαγικές λύσεις για έξοδο από την κρίση.
Η πορεία του ΣΥ.ΡΙΖ.Α προς την κυβερνητική εξουσία, άρχισε ουσιαστικά το 2010, μαζί με την έναρξη της κατάρρευσης των μεταπολιτευτικών «βεβαιοτήτων». Η χώρα βρέθηκε στο χείλος της άτακτης χρεοκοπίας. Για να την αποφύγει, κατέληξε στη σύναψη επαχθών Μνημονίων. Ήταν η λογική «το μη χείρον βέλτιστον». Δεν αρκούσε, όμως, για να πείσει την πλειοψηφία του ελληνικού λαού ότι οι βαρύτατες θυσίες που καλείτο να υποστεί ήταν αναγκαίες. Ότι συνιστούσαν τη μόνη λύση ώστε ν’ αποφευχθεί μια πολύ μεγαλύτερη εθνική καταστροφή όπως η ασύντακτη χρεωκοπία, ή αυτή της εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη.
Η ξαφνική και βίαιη περιστολή του βιοτικού επιπέδου, η αίσθηση εθνικής ταπείνωσης, η απουσία άμεσης προοπτικής ανάκαμψης διέρρηξαν τη σχέση μεγάλων τμημάτων της κοινωνίας με τα δύο κόμματα που συνιστούσαν το παραδοσιακό μεταπολιτευτικό δίπολο του ημετέρου πολιτικού συστήματος. Το ΠΑ.ΣΟ.Κ, υπέστη τα μεγαλύτερα πολιτικά — εκλογικά τραύματα από τα οποία δεν έχει καταφέρει ν’ ανακάμψει 15 χρόνια μετά. Η αυτοδύναμη κυβέρνησή το Γιώργου Παπανδρέου, που προέκυψε από τις εκλογές του 2009, όταν και συγκέντρωσε 44% των ψήφων, επέλεξε να σηκώσει μόνη της το βάρος μιας χρεοκοπίας η οποία, βάσει στοιχειών, φέρει την υπογραφή των κυβερνήσεων της ΝΔ υπό τον Κώστα Καραμανλή.
Το αποτέλεσμα γνωστό. Έχοντας, δηλαδή, την πλειοψηφία του πολιτικού συστήματος και την κοινωνία απέναντί της, απέτυχε να εφαρμόσει το, ούτως ή άλλως μη ρεαλιστικό, πρώτο Μνημόνιο και σύρθηκε σε αναζήτηση συμμάχων. Εκεί βρήκε τη ΝΔ του Αντώνη Σαμαρά, η οποία από σημαιοφόρος του αντι-μνημονιακού αγώνα βρέθηκε να εφαρμόζει το δεύτερο Μνημόνιο, μαζί και με τον ΛΑΟΣ του Γιώργου Καρατζαφέρη. Μέχρι, όμως, το ΠΑ.ΣΟ.Κ να συνειδητοποιήσει ότι μόνο του δεν μπορούσε να τα καταφέρει και μέχρι η ΝΔ να κατανοήσει ότι δεν υπήρχε άλλη εναλλακτική, οι διεργασίες που λάμβαναν χώρα σ’ επίπεδο κοινωνίας ξεπερνούσαν τους σχεδιασμούς τους.
Το σύνολο της θεσμικής υποδομής της χώρας δεν ήταν αρκούντος ανθεκτικό ώστε ν’ αντιμετωπίσει μια κρίση αυτού του μεγέθους με υπευθυνότητα και αποτελεσματικότητα. Στις συνθήκες μπάχαλου που επικράτησαν, ήταν μοιραίο ν’ αναδειχθούν οι δυνάμεις εκείνες που έχουν το μπάχαλο στο πολιτικό τους DNA. Από το 2010 και τη σύναψη του πρώτου Μνημονίου ξεκίνησε μια μαζική παραγωγή πολιτικής και πολιτειακής απονομιμοποίησης. Επήλθε ο νέος εθνικός διχασμός ανάμεσα σε μνημονιακούς και αντιμνημονιακούς. Οι δεύτεροι ανέπτυξαν ένα αφήγημα που κατέστη κυρίαρχο: «Η κρίση δεν οδήγησε στη χρεοκοπία και στο Μνημόνιο. Αντιθέτως, τα όποια οικονομικά προβλήματα της χώρας μπορούσαν να ξεπεραστούν με ριζοσπαστικά μέτρα τα οποία δε θα έθιγαν τα λαϊκά συμφέροντα. Οι μνημονιακοί είναι προδότες που κατ’ εντολήν σκοτεινών κέντρων υποδουλώνουν τη χώρα».
Σε αυτό το πλαίσιο, ξεκίνησε η άνοδος του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Ενός κόμματος που δεν είχε πρόβλημα να λαϊκίσει στον υπέρτατο καθότι η σχέση που διατηρούσε με το ελληνικό κι ευρωπαϊκό θεσμικό οικοδόμημα, ήταν τουλάχιστον αμφίσημη. Από την εποχή κιόλας που η ηγεσία του Αλέκου Αλαβάνου τοποθέτησε το συμμαχικό αυτό σχήμα στη Ριζοσπαστική Αριστερά και το απομάκρυνε από την Ανανεωτική. Με ηγέτη τον Αλέξη Τσίπρα, ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α αμφισβητούσε το ισχύον κοινωνικοοικονομικό σύστημα της χώρας, τους θεσμούς, το Σύνταγμα και τους νόμους, το ίδιο το Πολίτευμα. Αμφισβητούσε τη διεθνή θέση της χώρας, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Ευρώ, του ΝΑΤΟ. Σε μια ελληνική κοινωνία που βρισκόταν σε παραζάλη κι αισθανόταν να καταρρέουν γύρω της όλα όσα θεωρούσε δεδομένα μέχρι τότε, ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α αποτελούσε ιδανικό όχημα έκφρασης. Προσέφερε εύκολες λύσεις για δύσκολα προβλήματα, «σκίζοντας το Μνημόνιο».
Πρόβαλε, όμως, και εναλλακτικές που ήταν ανέφικτες ν’ ακολουθήσει η χώρα, όπως τη δανειοδότηση από τη Ρωσία και την εισαγωγή τροφίμων από τη Βενεζουέλα. Συντηρούσε την ελπίδα της ελληνικής κοινωνίας ότι μπορεί ν’ αποφύγει τις θυσίες, «καταργώντας» πχ. τον ΕΝΦΙΑ. Ερέθιζε ταπεινά συλλογικά ένστικτα και ηγείτο αγελαίων συμπεριφορών, στήνοντας κρεμάλες στο Σύνταγμα με τους «Αγανακτισμένους» και κραυγάζοντας «να καεί το μπουρδέλο η Βουλή», οργανώνοντας ή καλύπτοντας αντι-συγκεντρώσεις, προπηλακισμούς και λιντσαρίσματα. Παρέχοντας «αριστερό άλλοθι» σε πρώην στελέχη και ψηφοφόρους του ΠΑ.ΣΟ.Κ που πύκνωσαν τις γραμμές τους και, σταδιακά, κυβερνητική προοπτική σε παραδοσιακούς υποστηρικτές άλλων κόμματων της Αριστεράς.
Φυσικά, καίρια, για την ανάπτυξη του συνολικού αντι-μνημονιακού μετώπου ήταν η στάση της ΝΔ, η οποία αν και η παράταξη με το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για τη χρεοκοπία επέλεξε, αρχικά, να καβαλήσει το κύμα της αγανάκτησης προκειμένου ν’ απεκδυθεί των ευθυνών της και να φθείρει το ΠΑ.ΣΟ.Κ. Το εγκληματικό της λάθος έγινε αντιληπτό όταν αναγκάστηκε να πραγματοποιήσει τη μνημονικαή κωλοτούμπα και βίωνε και η ίδια την οργή του τέρατος που είχε αναδημιουργήσει, με τους ΑΝΕΛ και τη Χρυσή Αυγή, να τη λεηλατούν εκλογικά το 2012 και το 2015…
Έτσι ανέβηκε στην εξουσία ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α αλλά τα χαρακτηριστικά που συνέβαλαν στην άνοδό του ήταν κι αυτά που οδήγησαν στην παρακμή και στη σημερινή του πολυδιάσπαση. Όταν βρέθηκε στη κυβέρνηση κατέστη σαφές ότι όσα υποσχόταν δεν μπορούσαν να εφαρμοστούν εφόσον η Ελλάδα εξακολουθούσε να είναι μέρος της ΕΕ, της ευρωζώνης και λοιπόν δυτικών δομών κι εν τέλει εφόσον εξακολουθούσε να λειτουργεί με όρους αστικής δημοκρατίας. Η καιροσκοπική ντρίμπλα με το δημοψήφισμα – παρωδία, το μόνο που κατόρθωσε ήταν να κάνει ακόμη πιο βαρύ τον τελικό λογαριασμό και να πλήξει επιπλέον την όποια αξιοπιστία είχε ο Τσίπρας. Το τρίτο και χειρότερο των Μνημονίων φέρει ανεξίτηλη τη σφραγίδα του ηγέτη του αντι-μνημονίου. Η εφαρμογή του και η εν γένει λειτουργία της συγκυβέρνησης των ΣΥ.ΡΙΖ.Α-ΑΝ.ΕΛ ήταν απολύτως συμβατή με τη διαχρονική ιδεοληψία και την αδυναμία παραγωγής πραγματικής κι εφαρμόσιμης πολιτικής που χαρακτήριζε και τα δύο κόμματα. Κάπως έτσι, μόλις λίγα χρόνια μετά τον θρίαμβο ξεκίνησαν οι διαδοχικές εκλογικές ήττες…
Το γεγονός ότι ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α δεν κατάφερε να σταθεροποιηθεί στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης παρά το επαρκέστατο ποσοστό που κατάφερε ν’ αποσπάσει στις βουλευτικές εκλογές του 2019, οφείλεται, επίσης, στα χαρακτηριστικά εκείνα που τον οδήγησαν στην κυβέρνηση. Αφενός, οι προσδοκίες που είχε καλλιεργήσει διαψεύστηκαν με τόση ένταση που άφησε ανεξήτιλο τραύμα στη σχέση του με το εκλογικό του ακροατήριο. Αφετέρου, η σταδιακή επαναφορά της χώρας σε συνθήκες κανονικότητας, υπό την έννοια ότι τουλάχιστον δεν κινδυνεύει με χρεωκοπία κι ό,τι αυτή συνεπάγεται, δημιούργησε ένα πεδίο στο οποίο ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α δεν μπορεί να λειτουργήσει. Τούτο, διότι ουδέποτε κατόρθωσε να εξελιχθεί από κόμμα του μπάχαλου σε κόμμα των θεσμών. Εν ολίγοις πλέον, δεν έχει λόγο ύπαρξης…
Το 2012, όταν και ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α εκτινάχθηκε στη δεύτερη θέση στις διπλές κάλπες του έτους εκείνου, κατέστη σαφές σε πάρα πολλούς ότι αργά ή γρήγορα θα γινόταν κυβέρνηση. Το ότι θα κόμιζε ή τη χρεοκοπία ή ένα χειρότερο Μνημόνιο ήταν σαφές σε όποιον είχε στοιχειώδεις γνώσεις και δεν είχε καταληφθεί ολοκληρωτικά από τον ανορθολογισμό. Τελικά, ο μόνος τρόπος να ξεπεράσει η πλειοψηφία του εκλογικού σώματος τον πειρασμό ήταν να ενδώσει σε αυτόν….
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Σαν σήμερα – 25 Ιανουαρίου 2015: Πρώτη φορά… Αριστερά, Η Ναυτεμπορική, διαθέσιμο εδώ
