Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Σε κάποιο μάθημα Ιστορίας στη σχολική σας πορεία, σίγουρα μάθατε κάτι για την περίοδο της Βαυαροκρατίας και τις εντάσεις που χαρακτήρισαν τη μετεπαναστατική Ελλάδα. Παρόλα αυτά, ειδικότερα θέματα για τη ζωή σε αυτήν την περίοδο συχνότατα δεν απασχολούν το ευρύ κοινό. Γι’ αυτό, το σημερινό βιβλίο έρχεται να φωτίσει μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, που έδρασε στη μετεπαναστατική Ελλάδα και εν τέλει αγιοποιήθηκε ως Άγιος Χριστόφορος Παπουλάκος από την Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου μόλις τον Αύγουστο του 2024.
Το βιβλίο Παπουλάκος: Άγιος Αγύρτης του Δημήτρη Καμπουράκη, που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2024 από τις Εκδόσεις Πατάκη, σε επανέκδοση από το Άγιος Αγύρτης που είχε κυκλοφορήσει ήδη το 2009 αφηγείται την ιστορία μιας αμφιλεγόμενης θρησκευτικής προσωπικότητας του 19ου αιώνα, η οποία εξελίχθηκε σε σύμβολο λαϊκής αντίστασης αλλά και υπήρξε αντικείμενο διωγμού από το κράτος και την επίσημη Εκκλησία. Ο συγγραφέας προσεγγίζει τη ζωή του Παπουλάκου όχι με στόχο να εξιδανικεύσει ή να παρουσιάσει έναν βίο αγίου, αλλά ως μια ιστορική καταγραφή που φωτίζει τις συγκρούσεις και τις πολιτικές ισορροπίες της μετεπαναστατικής Ελλάδας. Αν και ο συγγραφέας είναι πασίγνωστος από τη δημοσιογραφική του πορεία, αξίζει να σημειώσουμε το βιογραφικό του. Γεννημένος στα Χανιά το 1961, ο Δηµήτρης Καµπουράκης πραγματοποίησε σπουδές οικονομικών και εργάζεται ως δημοσιογράφος, ενώ έχει συνεργαστεί με πασίγνωστα τηλεοπτικά κανάλια, εφημερίδες, περιοδικά και ιστοσελίδες. Έχει γράψει πληθώρα βιβλίων, τα οποία έχουν καταστεί ευπώλητα και αγαπητά στο ευρύ κοινό.
Ο Παπουλάκος, κατά κόσμον Χριστόφορος Παναγιωτόπουλος, από την περιοχή του Άρμπουνα Καλαβρύτων, ήταν αρχικά αγράμματος όταν επέλεξε να γίνει μοναχός. Μέχρι τα 50 του χρόνια, εργαζόταν ως κρεοπώλης, αλλά μετά από μια κρίση τύφου άλλαξε εντελώς την πορεία της ζωής του, θεωρώντας ότι ο Θεός τον ευλόγησε για να διδάξει τον λόγο Του. Έγινε μοναχός, έμαθε γραφή και ανάγνωση, και στα 80 του χρόνια ξεκίνησε να κηρύττει περιοδεύοντας, εμπνέοντας χιλιάδες ανθρώπους με τα κηρύγματά του, τα οποία συνδύαζαν τη θρησκευτική διδασκαλία και την ανάλυση των Γραφών με δριμεία κριτική απέναντι στο βαυαρικό καθεστώς του Όθωνα και την Ιερά Σύνοδο. Ο ίδιος θεωρούσε ότι η θέσπιση της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδος και η αποκοπή από το Πατριαρχείο είχε ως στόχο την υποδούλωση της Εκκλησίας στο κράτος. Η δράση του τον κατέστησε εχθρό της επίσημης Εκκλησίας και του κράτους, οδηγώντας τελικά στη σύλληψή του μέσα από προδοσία, η οποία όμως έγινε όταν ο ίδιος ήταν ήδη υπέργηρος, δεδομένου ότι ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στον λαό. Για τους κρατούντες, ο Παπουλάκος ήταν ένας επικίνδυνος δημαγωγός· για τον λαό, ένας προφήτης και άγιος. Το 1852, χρειάστηκε μια ολόκληρη στρατιωτική επιχείρηση ώστε να συλληφθεί, η οποία μάλιστα οδήγησε σε πληθώρα ανθρώπινων απωλειών, μέσα από τη σύγκρουση ανάμεσα στις ένοπλες δυνάμεις και τους υποστηρικτές του Παπουλάκου, ο οποίος στο μεταξύ είχε καταφύγει στη Μάνη.
Ο Καμπουράκης δεν περιορίζεται στην απλή εξιστόρηση των γεγονότων, αλλά αξιοποιεί την περίπτωση του Παπουλάκου ως αφορμή για μια βαθύτερη ανάλυση της εποχής. Αναδεικνύει τις αντιθέσεις μεταξύ λαού και εξουσίας, την επιρροή ξένων παραγόντων στην πολιτική ζωή της χώρας, καθώς και τον ρόλο της Εκκλησίας ως θεσμού που άλλοτε συμπορεύεται και άλλοτε συγκρούεται με την κρατική εξουσία. Η αφήγηση συνδυάζει την ερευνητική ακρίβεια με έναν ζωντανό, αφηγηματικό λόγο που καθιστά το κείμενο προσιτό στο ευρύ κοινό. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του βιβλίου είναι η διαχρονική διάσταση που δίνει ο συγγραφέας στα γεγονότα, θέτοντας ερωτήματα για το πώς η ελληνική κοινωνία συνεχίζει να αναπαράγει παρόμοια φαινόμενα. Η σύγκριση του Όθωνα με σύγχρονους πολιτικούς ηγέτες υπογραμμίζει την αίσθηση ότι η ελληνική ιστορία χαρακτηρίζεται από κύκλους επαναλαμβανόμενων εντάσεων μεταξύ λαού, εξουσίας και ξένων επιρροών.
Συνολικά, το Παπουλάκος: Άγιος Αγύρτης είναι ένα καλογραμμένο και τεκμηριωμένο έργο που δεν περιορίζεται στην ιστορική αφήγηση, αλλά προσφέρει μια διεισδυτική ματιά στις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις που διαμόρφωσαν τη νεότερη Ελλάδα. Μέσα από μια ισορροπημένη προσέγγιση, το βιβλίο αφήνει τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα, αποφεύγοντας τις εύκολες απαντήσεις και δίνοντας τροφή για σκέψη τόσο για το παρελθόν όσο και για το παρόν.
