Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Σε μία ζωή γεμάτη παιχνίδια, βάσανα και απολαύσεις, η όπερα φέρει το ρόλο του διαμεσολαβητή στην κοινωνία, αναδεικνύοντας όλα αυτά τα πάθη και τα επαναλαμβανόμενα κοινωνικά φαινόμενα με τον πιο «ευγενικό», τον πιο δυναμικό και φυσικά, τον πιο καλλιτεχνικό τρόπο.
Απομακρυνόμαστε, λοιπόν, και πάμε αρκετούς αιώνες πριν, στο άπιαστο 48 π.Χ., όταν ο Ιούλιος Καίσαρ έχει κατατροπώσει τις αντιστάσεις του Πομπήιου. Τόπος στον οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα είναι η Αίγυπτος και πιο συγκεκριμένα οι όχθες του ποταμού Νείλου. Ο πρωτότυπος τίτλος του ιταλικού έργου είναι Giulio Cesare in Egitto, γραμμένο από τον Georg Friedrich Handel. Η πρώτη επίσημη παρουσίαση της όπερας Σέρια πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο, το 1724, πολύ αργότερα από το λιμπέρτο του Giacomo Francesco Bussani, το 1677, στο οποίο έχει βασιστεί. Η Σέρια πραγματοποιείται σε τρεις πράξεις.
Η πλοκή της ιταλικής αυτής όπερας αποτελεί τη συνάντηση του Ιούλιου Καίσαρα με τη βασίλισσα Κλεοπάτρα της Αιγύπτου, αλλά και τον οίκτο που η Κορνήλια ικετεύει να δείξει ο Καίσαρας στον σύζυγό της. Το αίτημά της δεν εισακούγεται και έτσι, ο Πτολεμαίος, σύζυγος της Κλεοπάτρας, προσφέρει στον Καίσαρα το κεφάλι του Πομπήιου. Φυσικά, ο θαρραλέος γιος της, Σέστος, ορκίζεται να πάρει την εκδίκησή του για τον σκληρό θάνατο του πατέρα του.
Με το άλτο καστράτο του Ιούλιου Καίσαρα και του Πτολεμαίου, τον υψίφωνο της Κλεοπάτρας και του Σέστου και το κονστράλτο της Κορνήλιας δημιουργείται ένα συνονθύλευμα συναισθημάτων και συγκινήσεων στο θεατή, μεταβαίνοντας σε κάθε σκηνή και πράξη με διαφορετική οπτική και διάθεση κάθε φορά. Το συγκεκριμένο έργο αποτελεί ένα κράμα πλούσιο σε πολιτικές ίντριγκες και ερωτικά πάθη, ενώ θίγονται ζητήματα τιμής, αξιοπρέπειας και αξιών. Επιπρόσθετα, παρουσιάζονται με ξεκάθαρο τρόπο διαχωρισμοί μεταξύ των δύο φύλων, διαθέτοντας διαφορετικά όπλα ο καθένας στη φαρέτρα του.
Από τη μία, βλέπουμε τον Καίσαρα και τον Σέστο να δείχνουν πυγμή, θάρρος. Ο Πτολεμαίος είναι μάλλον ένας ύπουλος, πονηρός και αδίστακτος άνδρας με φιλοδοξίες και εγγενή δολιότητα. Από την άλλη, οι δύο κεντρικές ηρωίδες, Κλεοπάτρα και Κορνήλια, αντιτάσσονται και λειτουργούν με το δικό τους θηλυκό τρόπο. Η Κλεοπάτρα ξεχειλίζει από γοητεία, από λάμψη, πάθος και συναίσθημα. Απεικονίζεται ως μία γυναίκα χαρισματική και πολιτικά προνοητική, επιδιώκοντας να πετύχει τους δικούς της στόχους. Θα λέγαμε πως κύριο μέσο της είναι η… αποπλάνηση. Μέσα από τις πολύτροπες άριες του Handel αποτυπώνονται όλες αυτές οι διακυμάνσεις, από το μοχθηρό και το ύπουλο στο θαρραλέο και δυναμικό. Από το θλιβερό και υποτονικό στο χιουμοριστικό και διασκεδαστικό και τέλος, το λάγνο. Οι άριες, επομένως, ποικίλουν με τις δημοφιλέστερες από αυτές να είναι το “Va tacito e nascoto” σε ερμηνεία του Ιούλιου Καίσαρα και το “Piangero la sorte mia”, το οποίο εξυψώνει η Κλεοπάτρα.
Τέλος, η συγκεκριμένη όπερα δεν αποτελείται μόνο από περίτεχνα μουσικά εργαλεία και εικόνες, αλλά βρίθει κοινωνικών ζητημάτων, τα οποία μπορούν να αναλυθούν με διάφορους τρόπους, σε οποιαδήποτε φάση της ιστορίας κι αν τα τοποθετήσουμε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Handel’s Julius Caesar, Burton D. Fisher (Story sinopsis, principal characters, story narrative/ music highlights, background, analysis, commentary), διαθέσιμο εδώ
