Της Καλλιόπης Μπεκίρη,
Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές διαδικασίες στην ιστορία της σύστασης του εν λόγω θεσμού και απασχολεί τους ανώτατους φορείς εξουσίας ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Ίσως θα ήταν προτιμότερο να διατυπωθεί πως αποτελεί ένα αέναο σχέδιο, το οποίο διαρκώς επιδιώκεται να υλοποιηθεί. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, αυτή η διαδικασία δείχνει να έχει εισέλθει σε μια μάλλον στάσιμη φάση. Η ανάγκη για αναζωογόνηση της διεύρυνσης, καθώς και οι προκλήσεις και απειλές που αντιμετωπίζει η ΕΕ, είναι ένα ζήτημα, το οποίο απαιτεί σοβαρή ανάλυση, καθώς η συνεχής επέκταση της Ένωσης είναι αναγκαία για τη διατήρηση της πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας στην Ευρώπη. Ταυτόχρονα, μια τέτοια προοπτική ενδέχεται κατά πάσα πιθανότατα να συμβάλει στη μεγιστοποίηση της ισχύος της Ένωσης.
Η διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ ξεκίνησε μετά την ίδρυσή της, με την ένωση έξι αρχικών κρατών —Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο— το 1957. Από τότε, η ΕΕ έχει διευρυνθεί, αποτελούμενη πλέον από 27 κράτη-μέλη με τη συμπερίληψη χωρών από την Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, την περιοχή των Βαλκανίων και τη Μεσόγειο. Η μεγαλύτερη διεύρυνση έγινε το 2004, όταν η ΕΕ συμπεριέλαβε στο δυναμικό της 10 νέες χώρες, οι οποίες αποτελούσαν πρώην μέλη του Σοβιετικού μπλοκ.
Η διεύρυνση είναι θεμελιώδης και νευραλγική για την ΕΕ, καθώς συμβάλλει την ενότητά της, προάγει την πολιτική και οικονομική σταθερότητα στην περιοχή και συνδράμει στη διασφάλιση και στην αναπαραγωγή των αξιών της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της νοοτροπίας του κράτους-δικαίου.
Η ανάγκη για αναζωογόνηση της διαδικασίας διεύρυνσης προκύπτει από ορισμένους βασικούς παράγοντες. Αναλυτικότερα, η ΕΕ έχει την ανάγκη να διευρύνει τη γεωπολιτική της επιρροή, καθώς είναι γεγονός πως βάλλεται συνεχώς από ανταγωνιστικές πιέσεις άλλων δυνάμεων, όπως είναι οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία, οι οποίες πολλές φορές ακολουθούν στρατηγικούς ελιγμούς, που καθιστούν την Ένωση σε μια αρκετά δυσμενή θέση, μη αφήνοντας περιθώρια άμεσης αντίδρασης. Στο πλαίσιο αυτό, λοιπόν, είναι εύλογο το γιατί η Ένωση δεν αφήνει ανενεργό το σχέδιο διεύρυνσής της και επανέρχεται συνεχώς στο προσκήνιο η εν λόγω θεματική. Η διεύρυνση, λοιπόν, αποτελεί ένα εργαλείο, ένα μηχανισμό άμυνας θα έλεγε κανείς για να μπορέσει η Ένωση να διατηρήσει την υπόστασή της και να λογίζεται ως υπολογίσιμη δύναμη, καθώς ουσιαστικά επρόκειτο για ένα εργαλείο, το οποίο προσφέρει πρωτίστως σταθερότητα σε περιοχές που βρίσκονται σε κρίσιμες γεωστρατηγικές θέσεις, όπως είναι τα Βαλκάνια και η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και στην ολότητα της Γηραιάς Ηπείρου.
Η διαδικασία, ωστόσο, της διεύρυνσης δεν είναι χωρίς απειλές και προκλήσεις. Αντιθέτως, ο θεσμός βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα περίπλοκο διεθνή σκηνικό και πλήθος εσωτερικών δυσκολιών. Η ΕΕ βλέπει τη διεύρυνση να καθυστερεί λόγω των εξής λόγων. Υφίσταται μια αναδυόμενη ευρωσκεπτικιστική τάση, η οποία κατέχει ερείσματα σε πολλές χώρες μέλη της ΕΕ. Κυρίως μετά το Brexit, έχει δημιουργηθεί ένα κλίμα αμφισβήτησης για τη συνέχεια της διαδικασίας διεύρυνσης, καθώς η αποχώρηση μιας χώρας, η οποία ήταν στο θεσμό, έβαλε τα υπόλοιπα κράτη μέλη σε μια διαδικασία αμφισβήτησης του θεσμού και των δυνατοτήτων του. Δεν ήταν λίγες και οι χώρες που σκέφτηκαν πως η πιθανή αυτομόλησή τους ενδεχομένως να τις ωφελήσει περισσότερο. Οι δυνάμεις, οι οποίες αντιτίθενται στη διεύρυνση, ανησυχούν για την αύξηση του αριθμού των κρατών μελών και τον πιθανό κίνδυνο ενίσχυσης των πολιτικών και κοινωνικών εντάσεων στην Ένωση. Επομένως, εκτός από τις εξωτερικές απειλές των «μεγάλων» δυνάμεων, υφίστανται και εσωτερικές-ενδοευρωπαϊκές αμφισβητήσεις, οι οποίες υπονομεύουν την πραγμάτωση της όλης διαδικασίας ακόμη περισσότερο.
Μ’ αυτόν τον τρόπο, η ίδια η ΕΕ αντιμετωπίζει εσωτερικές εντάσεις μεταξύ των κρατών μελών για τη διαδικασία διεύρυνσης. Οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης είναι πιο επιφυλακτικές στην ένταξη νέων μελών, ενώ οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και οι υποψήφιες χώρες ζητούν την ταχεία ολοκλήρωση της διεύρυνσης, προκειμένου να ενισχύσουν την ασφάλεια και την οικονομική τους ανάπτυξη. Υπάρχει, δηλαδή, ένας εσωτερικός διχασμός, ο οποίος δίνει διφορούμενα μηνύματα στους ανώτατους φορείς εξουσίας του θεσμού, καθιστώντας τους περισσότερο σκεπτικιστικούς απέναντι στην όλη διαδικασία.
Η ΕΕ, ωστόσο, είναι εφικτό να αναζωογονήσει τη διαδικασία διεύρυνσης, αν και αυτό απαιτεί την προσαρμογή σε νέες συνθήκες και την ενίσχυση των πολιτικών και θεσμικών δομών της. Οι κύριες στρατηγικές που θα μπορούσαν να επιταχύνουν τη διαδικασία περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων, ενίσχυση της επικοινωνίας και της συνεργασίας με τις υποψήφιες χώρες, δηλαδή η ΕΕ πρέπει να λάβει το ρόλο του διαμεσολαβητή και να εντείνει τις προσπάθειες, να καταστήσει τη διαδικασία διεύρυνσης πιο κατανοητή και να προσφέρει περισσότερη στήριξη στις μεταρρυθμιστικές διαδικασίες στις υποψήφιες χώρες. Η ενδυνάμωση, δηλαδή, της διπλωματικής και οικονομικής συνεργασίας θα μπορούσε να βοηθήσει τις χώρες να προχωρήσουν πιο γρήγορα.
Επιπλέον, η ΕΕ θα μπορούσε να αναθεωρήσει τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται την ένταξη νέων κρατών, ενισχύοντας τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και προσδιορίζοντας καλύτερα τις πολιτικές και οικονομικές προτεραιότητες. Μια πιο ευέλικτη διαδικασία διεύρυνσης θα μπορούσε να επιτρέψει την ένταξη χωρών χωρίς να δημιουργεί σοβαρές εντάσεις εντός της ΕΕ. Τέλος, η οικονομική στήριξη μέσω του Ταμείου Συνοχής και της ενίσχυσης των υποδομών στις υποψήφιες χώρες θα μπορούσε να λειτουργήσει ως επιταχυντής των μεταρρυθμίσεων και να ενισχύσει τις οικονομικές και κοινωνικές σταθερότητες σ’ αυτά τα κράτη.
Η διεύρυνση της ΕΕ, επομένως, παραμένει ένα στρατηγικό εργαλείο για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και την προώθηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην Ευρώπη. Παρά τις προκλήσεις και τις απειλές, που αντιμετωπίζει, η ΕΕ έχει τη δυνατότητα να αναζωογονήσει τη διαδικασία διεύρυνσης μέσω στρατηγικών μεταρρυθμίσεων, ενισχυμένης συνεργασίας με τις υποψήφιες χώρες και την εσωτερική ενίσχυση των πολιτικών συνοχής. Η αναγνώριση αυτών των αναγκών και η αναδιάρθρωση των διαδικασιών διεύρυνσης είναι αναγκαία για να εξασφαλιστεί η ειρήνη και η ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μπορεί η ΕΕ να αναζωογονήσει τις στάσιμες διαδικασίες διεύρυνσής της;, euronews, διαθέσιμο εδώ
- ΕΕ: Τα εμπόδια για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας – Ενιαία αγορά και ενέργεια στο επίκεντρο, euronews, διαθέσιμο εδώ
- Διεύρυνση της ΕΕ, european union, διαθέσιμο εδώ
- Πώς λειτουργεί η διεύρυνση της ΕΕ, consilium.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
