Της Καλλιόπης Μπεκίρη,
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, που ξεκίνησε το 2022 με τη ρωσική στρατιωτική επίθεση, έχει δημιουργήσει σοβαρές ανθρωπιστικές, πολιτικές και στρατηγικές συνέπειες για την περιοχή και τον κόσμο γενικότερα. Οι προοπτικές για την επίλυση της σύγκρουσης παραμένουν αβέβαιες, με την πολυπλοκότητα των εμπλεκόμενων παραμέτρων να καθιστά τη διαδικασία δύσκολη και αβέβαιη. Ωστόσο, η δήλωση του πρώην Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg, περί της δυνατότητας τερματισμού του πολέμου εντός του 2025, ανοίγει μια συζήτηση γύρω από τις πιθανότητες και τις συνθήκες για την επίτευξη μιας «δίκαιης και διαρκούς ειρήνης» στην Ουκρανία. Αν και το σενάριο αυτό φαίνεται ελκυστικό, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που καθορίζουν την επιτυχία ή αποτυχία μιας τέτοιας διαδικασίας.
Πιο συγκεκριμένα, η δήλωση του Stoltenberg, η οποία έγινε σε συνάντηση με τον επικεφαλής του Γραφείου του Προέδρου της Ουκρανίας, Andriy Yermak, στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας, αναδεικνύει την ελπίδα ότι η σύγκρουση μπορεί να φτάσει σ’ ένα τέλος μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, το τέλος του πολέμου δεν σημαίνει απαραίτητα και την επίτευξη ειρήνης, τουλάχιστον όχι στην πολιτική και κοινωνική της διάσταση. Η πιθανότητα για μια γρήγορη καταστολή ή ακόμα και για συμφωνία ειρήνης εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες.
Ένας από τους παράγοντες αυτούς είναι η στρατιωτική αντοχή και ανοχή της Ουκρανίας και η στρατηγική, που θα ακολουθήσει η Ρωσία, όπου παρά την επιτυχία ή και την αποτυχία κάποιων επιθετικών ενεργειών, συνεχίζουν να είναι καθοριστικοί παράγοντες στην πορεία της σύγκρουσης. Το πεδίο της μάχης, οι διεθνείς κυρώσεις και οι σύμμαχοι καθορίζουν τις δυνατότητες κάθε πλευράς για να διαπραγματευτεί αποτελεσματικά και να μπορέσει να βρεθεί τελικά η αγαστή λύση.
Ένας ακόμη καθοριστικός παράγοντας είναι η διπλωματία και η εξωτερική πολιτική. Αναλυτικότερα, η διεθνής κοινότητα και κυρίως ο ρόλος του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι καθοριστικός. Η διατήρηση ή η ενίσχυση της υποστήριξης για την Ουκρανία, καθώς και οι διαπραγματευτικές πιέσεις για τη Ρωσία μπορεί να συμβάλλουν στην ταχύτητα και στις συνθήκες μιας ενδεχόμενης συμφωνίας.
«Δίκαιη και Διαρκής Ειρήνη»
Η επιτυχία της ειρηνικής διαδικασίας δεν εξαρτάται μόνο από τη στρατηγική των εμπλεκόμενων δυνάμεων, αλλά και από την αποδοχή των όρων της ειρήνης από τον ίδιο τον πληθυσμό της Ουκρανίας. Η δήλωση του Yermak ότι οι όροι θα πρέπει να είναι αποδεκτοί από τον ουκρανικό λαό θέτει το βασικό παράγοντα για την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα στην Ουκρανία μετά τον πόλεμο. Οι όροι της ειρηνικής συμφωνίας μπορεί να συμπεριλαμβάνουν πρωτίστως ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα. Η Ουκρανία θα επιθυμούσε μια συμφωνία που θα εγγυάται την πλήρη επιστροφή των κατεχόμενων εδαφών και τη διασφάλιση της κυριαρχίας της. Αυτό, ωστόσο, είναι ένα σημείο τριβής, καθώς η Ρωσία, με τις στρατηγικές της προθέσεις, πιθανόν να επιδιώξει να διατηρήσει τουλάχιστον κάποιον έλεγχο σε περιοχές, τις οποίες θεωρεί στρατηγικής σημασίας, αλλά και πλέον δικό της κεκτημένο.
Στο ίδιο πλαίσιο, η Ουκρανία επιζητά κυρίως ασφάλεια. Αναζητά διεθνείς εγγυήσεις ασφαλείας, κάτι που προϋποθέτει τη συνεργασία με μεγάλες δυνάμεις και οργανισμούς, όπως το ΝΑΤΟ ή η ΕΕ. Η Ρωσία, από την άλλη πλευρά, έχει καταστήσει σαφές ότι οποιαδήποτε συμφωνία ειρήνης θα πρέπει να περιλαμβάνει εγγυήσεις, οι οποίες θα αποτρέπουν την ενδεχόμενη ένταξη της Ουκρανίας σε στρατιωτικές συμμαχίες δυτικού τύπου.
Τέλος, μια ουσιαστική συμφωνία θα πρέπει ενδεχομένως να περιλαμβάνει και τη διαχείριση της αποκατάστασης των κατεστραμμένων περιοχών και την αποκατάσταση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής στην Ουκρανία. Οι διεθνείς επενδύσεις και η οικονομική βοήθεια θα είναι κρίσιμες για την επαναφορά στην κανονικότητα.
«Η πρόκληση είναι ότι ο γρηγορότερος τρόπος τερματισμού ενός πολέμου είναι η ήττα. Όμως, αυτό δεν θα φέρει την ειρήνη. Αυτό θα φέρει την κατοχή της Ουκρανίας. Επομένως, η πρόκληση είναι να τερματιστεί ο πόλεμος με τρόπο που η Ουκρανία θα επικρατήσει ως κυρίαρχο, ανεξάρτητο έθνος στην Ευρώπη», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Jens Stoltenberg.
Παρόλο που η επίτευξη μιας συμφωνίας ειρήνης είναι επιθυμητή, υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος της αποτυχίας. Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι, ομολογουμένως, σύνθετος και φέρει πολλαπλές διαστάσεις, οι οποίες αφορούν όχι μόνο τη στρατηγική αντιπαράθεση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, αλλά και τις γεωπολιτικές και οικονομικές διαμάχες των μεγάλων δυνάμεων. Οι εσωτερικές πολιτικές πιέσεις, η διακυβέρνηση μετά τον πόλεμο και η κοινωνική συνοχή αποτελούν άλλες πτυχές, οι οποίες καθιστούν την «ειρήνη» δυσκολότερη να επιτευχθεί και ακόμα πιο δύσκολη να διατηρηθεί.
Η δημιουργία ενός πολιτικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, το οποίο θα εξασφαλίζει τη σταθερότητα και την αποδοχή της ειρηνικής συμφωνίας απ’ όλους τους εμπλεκόμενους, παραμένει εξαιρετικά δύσκολη. Η αποδοχή από τη ρωσική πλευρά των όρων μιας ειρηνικής συμφωνίας μπορεί να αποδειχτεί αμφιλεγόμενη, ενώ το ίδιο ισχύει και για τη συνεχιζόμενη υποστήριξη των δυτικών συμμάχων προς την Ουκρανία.
Η προοπτική τερματισμού του ρωσοουκρανικού πολέμου, το 2025, είναι μια ελκυστική, αλλά και δύσκολη αποστολή. Η διαδικασία επίτευξης ειρήνης απαιτεί τη διαπραγμάτευση εξαιρετικά σύνθετων πολιτικών, στρατηγικών και κοινωνικών παραμέτρων. Ενδεχόμενες διαφωνίες για την εδαφική ακεραιότητα, τις στρατηγικές εγγυήσεις ασφαλείας και την κοινωνική συνοχή της Ουκρανίας θα είναι καθοριστικές για την έκβαση της σύγκρουσης.
Επομένως, η διατήρηση των προσπαθειών για έναν δίκαιο και διαρκή τερματισμό της σύγκρουσης παραμένει μια θετική προοπτική για την περιοχή και για τη διεθνή κοινότητα. Ωστόσο, απαιτείται επίσης μια συνεχιζόμενη διεθνής υποστήριξη και διπλωματική διαχείριση για να μην υπάρξει μια επιδερμική ειρήνη, η οποία θα οδηγήσει σε νέα αστάθεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία είναι εφικτό φέτος – πρώην επικεφαλής του ΝΑΤΟ, euronews, διαθέσιμο εδώ
- Ουκρανία: Αβεβαιότητα για το τέλος του πολέμου, tanea.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ντόναλντ Τραμπ: Μπορεί να βάλει τέλος στον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας;, in.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ρωσο-ουκρανικός πόλεμος: Τι περιμένουμε το 2025, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
