Της Μαριάνθης Κοκοράκη,
Ο Προμηθέας ήταν γιος του Ιαπετού και της Κλυμένης —ή Θέτις, σύμφωνα με άλλες εκδοχές του μύθου. Αδέρφια του αποτελούσαν οι Τιτάνες: Επιμηθέας, Μενοίτιος και Άτλας. Ο πιο ξακουστός από τα αδέρφια του ήταν ο Επιμηθέας, του οποίου το όνομα σήμαινε «μετάνοια ή οπισθοδρόμηση», ενώ του Προμηθέα σήμαινε «προνοητικός», χαρακτηρισμοί και έννοιες με τους οποίους ταυτίζονται απόλυτα τα δύο αδέρφια, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία.
Ο Προμηθέας, λοιπόν, ήταν ένας από τους Τιτάνες, όπου συμμετείχε ενεργά στη μάχη που διεξήχθη ανάμεσα στους τρομερούς Τιτάνες και τους Θεούς του Ολύμπου. Υπαίτιος της φοβερής αυτής σύγκρουσης ήταν ο Δίας, διότι ήθελε να είναι ο κυρίαρχος του ουρανού. Η διαμάχη κράτησε περισσότερο από δέκα χρόνια, με τους Τιτάνες και τους Θεούς να μάχονται σώμα με σώμα μέχρι την ύστατη στιγμή. Ωστόσο, η μυθολογία αναφέρει ότι ο Προμηθέας άλλαξε στρατόπεδο και ακολούθησε τους ολύμπιους Θεούς, οι οποίοι κέρδισαν.
Πρώτη εκδοχή του μύθου
Ο Προμηθέας, κατά τη μυθολογία, είχε άριστες σχέσεις με τους Θεούς και ιδιαίτερα με το Δία. Αυτή η σχέση δεν έμελλε να μακροημερεύσει, καθώς ήρθε η στιγμή που ο Προμηθέας συγκρούστηκε με το Δία. Ο πατέρας των Θεών ήθελε να αφανίσει το γένος των ανθρώπων με κατακλυσμό. Και αφού έγινε αυτό, ο Προμηθέας αποφάσισε να φτιάξει ανθρώπους, πλάθοντάς τους με πηλό. Μάλιστα, ο Ησίοδος στη Θεογονία, τον αναφέρει ως το «δημιουργό των ανθρώπων». Και αφού ο Προμηθέας κατάφερε με την πρώτη προσπάθεια να δημιουργήσει ένα τέλειο ανθρώπινο πλάσμα, για κακή του τύχη, ο Ερμής τον παρακολουθούσε και είδε το αποτέλεσμα της πράξης του και έτσι, το μεταβίβασε στο Δία. Ο Δίας τότε, κάλεσε τον Προμηθέα στον Όλυμπο και του έδωσε να πιει το ποτό της αθανασίας.
Αφού περνούσαν τα χρόνια της αθάνατης ζωής του, ο Προμηθέας επέβλεπε καθημερινά το γένος των ανθρώπων, το οποίο αποτελούσε δημιούργημά του, παρακούοντας το θέλημα του Δία, να μην ξανά ασχοληθεί με τους ανθρώπους. Η πράξη αυτή είχε και συνέχεια. Κατά τη διάρκεια μιας επίσημης τελετουργίας, θυσίασαν πάνω σ’ ένα βωμό, ένα βόδι. Τότε, ο Προμηθέας χώρισε το βόδι σε δύο μέρη. Στο ένα μέρος, είχε βάλει τη σάρκα, το δέρμα και τα εντόσθια, ενώ στο άλλο τοποθέτησε μονάχα τα κόκκαλα, τα οποία καλύπτονταν από μία παχία στρώση λίπους. Έπειτα, απευθύνθηκε στο Δία και του είπε να επιλέξει το μερίδιο εκείνο, που θα αντιστοιχούσε στους Θεούς, το υπόλοιπο θα άνηκε στο γένος των ανθρώπων. Ο Δίας έκανε λανθασμένη κίνηση και επέλεξε το μερίδιο που περιλάμβανε το λίπος και τα κόκκαλα. Οργισμένος ο πατέρας των Θεών, ανακοίνωσε στον Προμηθέα πως θα τιμωρούσε τους ανθρώπους, παίρνοντας τους τη φωτιά.
Ο Προμηθέας θυμωμένος και νιώθοντας αδικημένος, ανεβαίνει στον Όλυμπο. Κατάφερε να «τρυπώσει» στο εργαστήριο του Ηφαίστου και από εκεί να κλέψει την πολυπόθητη φωτιά. Τη φωτιά την έδωσε στους ανθρώπους, οι οποίοι βελτίωσαν τη ζωή τους, κατάφεραν να επιβιώσουν και δημιούργησαν πολιτισμό. Ο Δίας τιμώρησε και τους ανθρώπους, αλλά και τον Προμηθέα. Έδεσε τον Προμηθέα στον Κάυκασο με αλυσίδες και έστελνε καθημερινά έναν αετό, να του τρώει το συκώτι. Το συκώτι κάθε πρωί αναγεννιόταν και έπειτα ξανά ερχόταν πάλι ο αετός και το έτρωγε. Και πάλι ξανά από την αρχή κάθε μέρα, δημιουργώντας έτσι έναν αέναο βασανιστικό κύκλο τιμωρίας του Προμηθέα.
Δεύτερη εκδοχή του μύθου
Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή του μύθου, ο Προμηθέας αποτελεί επίσης το δημιουργό του ανθρώπινου γένους. Όταν οι Θεοί δημιούργησαν τον κόσμο, ανέθεσαν στον Προμηθέα και τον Επιμηθέα τη δημιουργία των πλασμάτων που θα ζούσαν πάνω σ’ αυτόν. Δημιούργησαν διαφορετικά είδη πλασμάτων και έπειτα, τους μοίραζαν χαρίσματα. Άλλα ζώα ήταν μικρόσωμα και γρήγορα, άλλα ήταν μεγαλόσωμα και αργά, ενώ άλλα ήταν μικρόσωμα και αργά, αλλά τους δόθηκε το χάρισμα της εξυπνάδας. Και αφού, τα δύο αδέρφια είχαν χαρίσει σ’ όλα τα πλάσματα χαρίσματα, παρατήρησαν πως στον άνθρωπο δεν είχαν δώσει τίποτα. Δεν τους περίσσευε κανένα χάρισμα. Δεν ήξεραν τι να κάνουν ή τι να σκεφτούν. Έβλεπαν μπροστά τους ένα πλάσμα, αδύναμο με κανένα χάρισμα ή δυνατότητα.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο Προμηθέας γνωστός για την πανουργία του, ανέβηκε στον Όλυμπο, εισέβαλλε στο εργαστήριο του Ηφαίστου και της Αθηνάς, χωρίς να γίνει αντιληπτός και έκλεψε τη φωτιά και τη σοφία. Δίνοντας, έτσι, τα πιο πολύτιμα δώρα στους ανθρώπους, προστατεύοντας το είδος τους και καθιστώντας τον άνθρωπο, το δυνατότερο και εξυπνότερο, αλλά και ταυτόχρονα, το πιο επικίνδυνο, ανάμεσα σ’ όλα τα πλάσματα του κόσμου. Ο Δίας τιμώρισε και τους δύο. Τον Προμηθέα με τον ίδιο τρόπο, όπως και στην προηγούμενη εκδοχή του μύθου και τον Επιμηθέα στέλνοντάς του την Πανδώρα, μαζί της και όλες τις συμφορές του κόσμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Carl Kerenyl (2012), Η Μυθολογία των Ελλήνων, εκδόσεις Εστία
- Robert Graves (1998), Οι Ελληνικοί Μύθοι (Δίτομο), εκδόσεις Κάκτος
- Προμηθέας, worldhistory.org, διαθέσιμο εδώ
- Προμηθέας (ο), theogonia.gr, διαθέσιμο εδώ
