Του Μάρκου Ζουζούνη,
Με τον Donald Trump να επανέρχεται, ισχυρότερος παρά ποτέ στο Λευκό Οίκο, το σύνολο των Ευρωπαίων ηγετών αναζητά προσβάσεις στο στενό κύκλο του Αμερικανού προέδρου. Σ’ αυτήν την ιδιότυπη κούρσα επιρροής, η Ιταλίδα πρωθυπουργός, Giorgia Meloni, έχει ήδη αποκτήσει προβάδισμα, ως φαίνεται. Ενδεικτικό της εύνοιας της νέας αμερικανικής ηγεσίας είναι και το γεγονός ότι η Meloni αποτελεί τη μόνη εν ενεργεία Ευρωπαία ηγέτη, η οποία έλαβε πρόσκληση για την ορκωμοσία του Trump.
Η ίδια η διαδρομή της από το πολιτικό περιθώριο στους διαδρόμους εξουσίας των Βρυξελλών, μαρτυρά πολλά για την επικράτηση της άκρας Δεξιάς στη Γηραιά Ήπειρο. Η Meloni «ανδρώθηκε» πολιτικά στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όταν εντάχθηκε στη νεολαία του “Movimento Sociale Italiano”, ενός νεοφασιστικού κόμματος που είχε ιδρυθεί την επαύριο του πολέμου από πρώην μέλη και οπαδούς του φασιστικού κόμματος του Mussolini. Μάλιστα, η ίδια στο παρελθόν δεν είχε διστάσει να υπερασπιστεί τη μνήμη του Ιταλού δικτάτορα, δηλώνοντας πως «έκανε ό,τι έκανε για το καλό της Ιταλίας». Εκείνο το διάστημα, έλαβε το βάπτισμα του πυρός, πρωτοστατώντας στις φοιτητικές διαδηλώσεις κατά των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων της τότε κυβέρνησης συνασπισμού.
Μετά τη διάλυση του MSI, εντάχθηκε στο εθνικιστικό κόμμα «Εθνική Συμμαχία», διατελώντας επικεφαλής της φοιτητικής του παράταξης. Παράλληλα, εργαζόταν ως σερβιτόρα και bartender σε διάφορα κλαμπ της Ρώμης. Η μετάβαση της από τα άκρα του πολιτικού φάσματος προς μια πιο mainstream τοποθέτηση άρχισε μόνο με την εκλογή της στην ιταλική Βουλή των Αντιπροσώπων το 2006, όπου ως βουλευτής του κυβερνώντος συνασπισμού υπερασπίστηκε τις πολιτικές του πρωθυπουργού Berlusconi. Ανταμείφθηκε για την υποστήριξή της με το διορισμό της ως υπουργού Νεολαίας, δύο χρόνια αργότερα, σε ηλικία μόλις 31 ετών.
Το 2012 έφυγε από τον κεντροδεξιό συνασπισμό, ιδρύοντας το κόμμα “Fratelli d’ Italia” (Αδερφοί της Ιταλίας), προσανατολισμένο στον εθνικιστικό και λαϊκιστικό πολιτικό λόγο. Πέρασε, έτσι, το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας στην ελάσσονα αντιπολίτευση ως ένα είδος παρία του πολιτικού συστήματος, όταν όλα τα κόμματα, ακόμα και της κεντροδεξιάς, απέφευγαν να συγχρωτιστούν μαζί της. Η ίδια αυτή πολιτική της απομόνωση μετατράπηκε σε χρυσή ευκαιρία, όταν κατά την κρίση του κορονοϊού απέμεινε το μόνο κόμμα στην αντιπολίτευση μετά το σχηματισμό οικουμενικής κυβέρνησης υπό τον Mario Draghi. Ήταν πλέον ελεύθερη να καρπωθεί τη δυσαρέσκεια και την κόπωση των πολιτών από την πανδημία και την οικονομική στενότητα. Ταυτόχρονα, φρόντισε να μετριάσει κάποιες από τις θέσεις της, ιδίως στην εξωτερική πολιτική, δηλώνοντας πίστη στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Ιταλίας και στη διατλαντική συμμαχία.
Μετά την κατάρρευση της κυβέρνησης Draghi, κατόρθωσε να έρθει πρώτη ως επικεφαλής της δεξιάς συμμαχίας με συνοδοιπόρους τον Matteo Salvini και το γερασμένο πλέον Silvio Berlusconi. Μετά το διορισμό της στο πρωθυπουργικό αξίωμα, το 2022, οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούσαν ότι η θητεία της είναι θνησιγενής, ακολουθώντας το μοτίβο των βραχύβιων κυβερνήσεων, που παραδοσιακά μαστίζουν την Ιταλική Δημοκρατία. Παρά ταύτα, φαίνεται να διαψεύδει τις προσδοκίες με την κυβέρνησή της να συγκαταλέγεται στις σταθερότερες στην Ευρώπη και σίγουρα, ακλόνητη για τα ιταλικά δεδομένα. Με τόσο την ίδια προσωπικά όσο και το κόμμα της να προηγούνται με διαφορά στις δημοσκοπήσεις, η πάλαι ποτέ ισχυρή Αριστερά, από την αντιπολίτευση, δηλώνει ανοιχτά πλέον αδυναμία να την ανταγωνιστούν σε δημοφιλία.
Στο εσωτερικό, η κυβέρνηση της Meloni έχει ακολουθήσει μια ξεκάθαρα δεξιά, λαϊκιστική πολιτική. Χαρακτηριστικότερη εξ αυτών είναι η εχθρική ρητορική της κατά της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ, οι πράξεις βίας εναντίον των οποίων έχουν αυξηθεί δραματικά επί των ημερών της, με στελέχη του κόμματος της να εξισώνουν την ομοφυλοφιλία με την παιδεραστία, αλλά και την ίδια να τους χαρακτηρίζει «λόμπι». Ταυτόχρονα, εξίσου σκληρά με τα λόγια είναι και τα μέτρα, που έχει υιοθετήσει κατά των γεννήσεων με παρένθετη κύηση, τις οποίες χαρακτήρισε «καθολικό έγκλημα», ποινικά κολάσιμο με φυλάκιση και πρόστιμα έως ενός εκατομμυρίου. Παράλληλα και παρά το προφίλ της αγέρωχης πολιτικού, η ίδια προσωπικά ουκ ολίγες φορές έχει απαντήσει δικαστικά σε αρνητικά σχόλια, τα οποία έχει δεχτεί. Ενδεικτικό το παράδειγμα της μήνυσης που υπέβαλε κατά ενός καθηγητή που την αποκάλεσε «Νεοναζί» σε μια συζήτηση με μαθητές σε σχολείο. Δεν είναι λίγοι, άλλωστε, εκείνοι που μιλούν για επικίνδυνη συρρίκνωση της ελεύθερης έκφρασης ή ακόμα και για λογοκρισία, ιδίως στα κρατικά μέσα, όπως το θρυλικό Rai. Τέλος, χαρακτηριστικό, αν όχι γνώριμο για το ελληνικό ακροατήριο, είναι και το τρίπτυχο σύνθημά της: «Θεός, πατρίδα, οικογένεια».
Αδιαμφισβήτητα, το μεγαλύτερο πολιτικό διακύβευμα για την κυβέρνηση της Meloni δεν είναι άλλο από την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών, θέμα μείζονος σημασίας για την ιταλική κοινή γνώμη. Σ’ αυτό το πεδίο, η Ιταλίδα πρωθυπουργός δεν έχει διστάσει να πάρει δραστικές λύσεις, με πιο αμφιλεγόμενη τη συμφωνία με την Αλβανία για διαχείριση των ανδρών αιτούντων άσυλο σε κέντρα υποδοχής επί του αλβανικού εδάφους, σε αντίθεση με ό,τι ίσχυε μέχρι τότε. Το deal αυτό αποτέλεσε στόχο έντονης κριτικής, τόσο για το ενδεχόμενο παραβίασης του ανθρωπιστικού δικαίου όσο και για το δυσανάλογα υψηλό κόστος, το οποίο συνεπαγόταν η λειτουργία κλειστών κέντρων στη βαλκανική χώρα. Πολύ γρήγορα, το σχέδιο της Meloni για εξωπορισμό των μεταναστευτικών ροών προσβλήθηκε νομικά, με διαδοχικούς δικαστές να διατάσσουν την παύση του, συγκεντρώνοντας τη μήνη της ίδιας και των συμμάχων της. Αν και το κέντρο υποδοχής δε φιλοξένησε παρά ελάχιστους αιτούντες και η κυβέρνηση αναγκάστηκε να αποσύρει το προσωπικό από την Αλβανία, επιμένει πως ο σχεδιασμός της θα προχωρήσει κανονικά, μετά και τη θετική γνωμοδότηση του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Μπορεί το «μοντέλο Meloni» να αποτέλεσε αντικείμενο δικαστικής διαμάχης, όμως αυτό δε φαίνεται να απασχολεί το σύνολο σχεδόν των Ευρωπαίων ηγετών, οι οποίοι το εκθειάζουν ως μια καινοτόμα πρόταση για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού, δημοσκοπικά του υπ’ αριθμόν δύο προβλήματος για τους Ευρωπαίους ψηφοφόρους. Μάλιστα, η υποστήριξη στην πολιτική της Meloni δεν περιορίζεται στα δεξιά του πολιτικού φάσματος, με σοσιαλδημοκράτες ηγέτες, όπως ο Olaf Scholz της Γερμανίας και ο Keir Starmer της Βρετανίας, να συζητούν σοβαρά την υιοθέτηση της σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Δεν είναι τυχαία, άλλωστε, η επιρροή που ασκεί στις Βρυξέλλες, με την ίδια την Πρόεδρο von der Leyen να την προσεγγίζει πολιτικά, ζητώντας στήριξη για την επανεκλογή της. Μάλιστα, η ίδια πιστώνεται ότι κατάφερε να πείσει τον έτερο ακροδεξιό Viktor Orbán, να συμφωνήσει στην έγκριση του πρόσφατου πακέτου στήριξης προς την Ουκρανία, συγκεντρώνοντας τους επαίνους των ομολόγων της στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Αντίστοιχη επιρροή φαίνεται να έχει στο ακροδεξιό στερέωμα και στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού με τον πρώην σύμβουλο του Trump, Steve Bannon, να είναι προσκεκλημένος ομιλητής στο συνέδριο του κόμματός της. Αντίστοιχα, θερμές είναι και οι σχέσεις της με τον ίδιο το νεοεκλεγέντα Πρόεδρο, με τη Meloni να είναι από τους ελάχιστους ηγέτες, που τον επισκέφτηκαν πριν την ορκωμοσία του. Μετά τη συνάντησή τους, η ίδια δήλωσε πως το καλωσόρισμα, που έλαβε, ήταν «πέραν πάσης προσδοκίας». Την πόρτα, όμως, του Αμερικανού Προέδρου της την άνοιξε ο στενός του, πλέον, σύμβουλος, Elon Musk, με τον οποίο η Meloni έχει αναπτύξει ένα ιδιότυπο πολιτικό φλερτ. Σε δημόσιες δηλώσεις του, ο Musk την περιέγραψε ως «ακόμη πιο όμορφη εσωτερικά απ’ ότι είναι εξωτερικά». Η σχέση αυτή, μάλιστα, φαίνεται να εκτείνεται και στο επιχειρηματικό κομμάτι με τη Starlink του Νοτιοαφρικανού κροίσου να διεκδικεί την παροχή δορυφορικών τηλεπικοινωνιών για τις ιταλικές ένοπλες δυνάμεις προς απόγνωση της αντιπολίτευσης.
Η πολιτική μεταμόρφωση της Meloni από πρόεδρο μιας νεοφασιστικής νεολαίας σε προνομιακό συνομιλητή του επερχόμενου πλανητάρχη ακολουθεί σίγουρα την ανοδική πορεία της Ακροδεξιάς παγκοσμίως, κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Το αν θα καταφέρει, τελικά, να καρπωθεί το σχηματικό τίτλο της νέας «βασίλισσας» της Ευρώπης θα κριθεί εν πολλοίς από τις προοπτικές του νέου Zeitgeist, που η ίδια κομίζει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Galasso, Vincenzo, Elon Musk and Giorgia Meloni: a burgeoning friendship the world should keep an eye on, The Conversation, διαθέσιμο εδώ
- POLITICO 28: Class of 2025 – Giorgia Meloni, Politico EU, διαθέσιμο εδώ
- Italy’s Meloni defends Musk and Trump in rare press conference – 5 takeaways, Politico EU, διαθέσιμο εδώ
- Italy’s Meloni to leverage strong ties with Trump – but as president whisperer or Trojan horse?, AP News, διαθέσιμο εδώ
