Του Αναστάση Γκίκα,
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913), αποτέλεσαν καθοριστική περίοδο για την Ελλάδα, με τον ελληνικό στρατό να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην απελευθέρωση εδαφών και την εδραίωση της χώρας στη βαλκανική χερσόνησο. Κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, ο ελληνικός στρατός, υπό την ηγεσία του Διαδόχου Κωνσταντίνου, προέλασε στη Μακεδονία και την Ήπειρο. Στη Μακεδονία, μετά από σκληρές μάχες, όπως αυτή του Κιλκίς-Λαχανά (19-21 Ιουνίου 1913), οι ελληνικές δυνάμεις κατέλαβαν τη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του 1912, εξασφαλίζοντας στρατηγικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων βαλκανικών συμμάχων.
Στην Ήπειρο, αν και αρχικά οι επιχειρήσεις ήταν περιορισμένες λόγω έλλειψης δυνάμεων, η απελευθέρωση των Ιωαννίνων τον Φεβρουάριο του 1913, αποτέλεσε σημαντική επιτυχία. Η κατάληψη του Μπιζανίου (4-6 Μαρτίου 1913), μετά από επίμονες προσπάθειες, άνοιξε τον δρόμο για την ενσωμάτωση της περιοχής στον εθνικό κορμό. Ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος βρήκε την Ελλάδα αντιμέτωπη με τη Βουλγαρία. Η αποφασιστική νίκη στη μάχη του Κιλκίς-Λαχανά τον Ιούνιο του 1913, με βαρύ τίμημα σε ανθρώπινες απώλειες, επέτρεψε στον ελληνικό στρατό να προελάσει στη βόρεια Μακεδονία, εδραιώνοντας τη θέση της Ελλάδας στην περιοχή.
Οι επιτυχίες αυτές δεν ήταν τυχαίες. Μετά τον ατυχή Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897, η Ελλάδα προχώρησε σε σημαντικές στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις, βελτιώνοντας την οργάνωση και την εκπαίδευση του στρατού. Η συμβολή του Ελευθερίου Βενιζέλου υπήρξε καθοριστική, καθώς οι μεταρρυθμίσεις που προώθησε, οδήγησαν στην ανασυγκρότηση των ενόπλων δυνάμεων και στην ενίσχυση της μαχητικής τους ικανότητας.
Συνολικά, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι ανέδειξαν την αποφασιστικότητα και την ικανότητα του ελληνικού στρατού, συμβάλλοντας καθοριστικά στη διαμόρφωση των σημερινών συνόρων της Ελλάδας και στην εδραίωση ως σημαντικής δύναμης στα Βαλκάνια.
Η συμμετοχή του ελληνικού στόλου στους Βαλκανικούς Πολέμους υπήρξε εξίσου καθοριστική. Το Πολεμικό Ναυτικό, υπό τη διοίκηση του ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, κυριάρχησε στο Αιγαίο, εξασφαλίζοντας την απελευθέρωση των νησιών και τη διατήρηση του ελληνικού ελέγχου στις θαλάσσιες συγκοινωνίες. Σημαντικές ναυμαχίες, όπως αυτή της Έλλης (9-16 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913), κατέδειξαν την υπεροχή του ελληνικού στόλου έναντι του οθωμανικού. Η δράση του ναυτικού διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο στην αποτροπή του ανεφοδιασμού των οθωμανικών δυνάμεων στα νησιά του Αιγαίου, συμβάλλοντας στην απελευθέρωση της Χίου, της Λέσβου, της Σάμου και άλλων περιοχών.
Η επιτυχία της Ελλάδας στους Βαλκανικούς Πολέμους δεν μπορεί να αποσυνδεθεί από τη στρατηγική της διπλωματίας. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ως Πρωθυπουργός, κατάφερε να εξασφαλίσει τη συμμετοχή της Ελλάδας στη Βαλκανική Συμμαχία και να αξιοποιήσει τις διεθνείς συγκυρίες προς όφελος της χώρας. Οι διπλωματικές του ικανότητες ήταν καθοριστικές για την επίτευξη της Συνθήκης του Λονδίνου στις 30 Μαΐου 1913, η οποία επικύρωσε τις πρώτες ελληνικές κατακτήσεις, και αργότερα της Συνθήκης του Βουκουρεστίου στις 28 Ιουλίου 1913, οριοθετώντας τα νέα ελληνικά σύνορα.
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι άφησαν πίσω τους τεράστιες θυσίες. Οι απώλειες του ελληνικού στρατού ήταν βαριές, με χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες. Οι μάχες του Κιλκίς-Λαχανά και του Μπιζανίου έμειναν στην ιστορία ως παραδείγματα αφοσίωσης και θάρρους, αλλά και ως υπενθύμιση του κόστους της ελευθερίας. Παρά τις δυσκολίες, η Ελλάδα κατάφερε να ενσωματώσει νέες περιοχές με έντονο ελληνικό στοιχείο, διπλασιάζοντας σχεδόν την έκτασή της και τον πληθυσμό της.
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι ανέδειξαν την Ελλάδα ως έναν δυναμικό και αποφασιστικό παίκτη στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Η στρατιωτική και διπλωματική ισχύς που επέδειξε η χώρα σε αυτή την κρίσιμη περίοδο την κατέστησε μία από τις κυρίαρχες δυνάμεις της περιοχής, ενώ παράλληλα ενίσχυσε το εθνικό φρόνημα και τη θέση της στην Ευρώπη. Οι επιτυχίες αυτές αποτέλεσαν τη βάση για τον περαιτέρω εκσυγχρονισμό της Ελλάδας ενισχύοντας τον ρόλο της στη διεθνή σκηνή.
Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι δεν ήταν απλώς μια στρατιωτική σύγκρουση. Ήταν μια περίοδος στην οποία ο ελληνικός λαός, μέσα από θυσίες και αδιάκοπη προσπάθεια, κατάφερε να εκπληρώσει ένα μεγάλο μέρος του οράματος για την εθνική ολοκλήρωση. Ο απόηχός τους παραμένει ζωντανός, υπενθυμίζοντας την αξία της ενότητας και της αποφασιστικότητας στην πορεία προς την πρόοδο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σπυρίδων Σφέτας (2009), Εισαγωγή στη Βαλκανική Ιστορία (τόμος α’), Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Βάνιας
- Συλλογικό έργο (2000), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (ΙΔ’ τόμος), Εκδοτική Αθηνών
- Χρήστος Π. Ίντος (2012), Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913: Γεγονότα στην περιοχή του Δήμου Παιονίας, εκδ. Αφοί Κυριακίδη
