Του Αντώνη Πετρόπουλου,
Στη λογοτεχνία, η ποιότητα δεν καθορίζεται από το μέγεθος. Μάλιστα, αμφισβητείται ή αλλοιώνεται θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί από τα υπερμεγέθη κείμενα ή την κενότητα, που προκαλούν τα ασυγκράτητα φληναφήματα. Ασφαλώς, ένα λογοτεχνικό έργο εκτείνεται σε μεγάλες πλοκές έως και μικροσκοπικές αφηγήσεις με ελάχιστες λέξεις. Τα flash fiction, δηλαδή η μικρομυθοπλασία ή τα διηγήματα μινιατούρες, δεν υποκαθιστούν τα κλασικά είδη λογοτεχνίας, αντίθετα λειτουργούν ομοίως. Δημιουργούν ολοκληρωμένες ιστορίες και σε μικρή έκταση συμπυκνώνουν μία σύντομη, αλλά δυνατή εμπειρία με συναισθήματα, νοήματα και ανατροπές για τους αναγνώστες.
Το flash fiction έχει αποκτήσει μεγάλη δημοτικότητα τις τελευταίες δεκαετίας. Ωστόσο, έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα, ακόμα και από την αρχή της γραφής. Με ρήσεις, παραβολές, παραμύθια και μύθους. Οι Μύθου του Αισώπου είναι μία από τις πρώτες μορφές συμπυκνωμένης αφήγησης, η οποία μεταδίδει διαχρονικά μηνύματα σε λίγες μόνο προτάσεις. Μεταγενέστερα εμφανίστηκε και στις δημιουργίες κλασικών συγγραφέων. Τον 19ο αιώνα, ο Άντον Τσέχωφ και ο Έντγκαρ Άλαν Πόε καλλιέργησαν τη σύντομη αφήγηση, δημιουργώντας ιστορίες γεμάτες ένταση και συναισθήματα. Στον 20ο αιώνα, ο Φραντς Κάφκα αξιοποίησε τη μικρή λογοτεχνική φόρμα με αλληγορίες και παραβολές, αφήνοντας παρακαταθήκη «καφκικές» ιστορίες με πολλαπλά νοήματα. Ένα από τα πιο διάσημα παραδείγματα flash fiction είναι μία ιστορία έξι λέξεων: “For sale: baby shoes, never worn”. Η εμφάνιση της ιστορίας (εν είδει αγγελίας) χρονολογείται στις αρχές του 1900 και, εάν ισχύει η ημερομηνία, εσφαλμένα αποδίδεται στον Έρνεστ Χέμινγουεϊ. Παρόλα αυτά, αποτελεί ένα ισχυρό παράδειγμα του είδους ικανό να συγκλονίζει, να συγκινεί και να προκαλεί σκέψεις.
Με μοναδική ιδιότητα τη συντομία τους, η έκταση των αφηγήσεων δεν ορίζεται με σαφήνεια. Συνήθως, κυμαίνονται από 100 έως 1.000 λέξεις δίχως να υφίσταται απόλυτος κανόνας. Διατηρεί όλα τα βασικά στοιχεία μιας αυτοτελούς ιστορίας: χαρακτήρες, πλοκή, σύγκρουση και την ολοκλήρωση, η οποία είθισται να έχει μία ανατροπή ή μία έκβαση με έντονα ανατρεπτικό και συναισθηματικό φορτίο.
Η πρόκληση για το συγγραφέα έγκειται στο περιορισμένο πλαίσιο, όπου καλείται να χωρέσει όσα και ένα κανονικό διήγημα ή μυθιστόρημα. Η τέχνη της αφήγησης εδράζεται στη σύντμηση της έκτασης. Αυτό σημαίνει ότι κάθε λέξη επιλέγεται με προσοχή για να εξυπηρετεί την πλοκή. Η περιττολογία αφαιρείται και η ουσία αποδίδεται, μεταφέροντας συγχρόνως κόσμους συναισθημάτων. Απαιτεί δεξιοτεχνία και συγχρόνως δημιουργικότητα, ακρίβεια και όρια στη γλώσσα. Η μαγεία αποκαλύπτεται, όταν η πλοκή είναι γεμάτη υπόρρητα και παράλληλα μηνύματα, αφήνοντας χώρο για διαφορετικές ερμηνείες.
Ευχάριστη πρόκληση είναι και για τους αναγνώστες. Η απλότητα της μικρής έκτασης είναι απλώς φαινομενική. Ένα διήγημα-αστραπή απαιτεί στοχασμό στα «αόρατα» νοήματα και προσοχή, αφού κάθε λεπτομέρεια συμβάλλει στην ουσία της ιστορίας, ενώ η φαντασία μπορεί να τρέχει στο νου. Επίσης, αποτελεί και ένα προσιτό λογοτεχνικό είδος για ανθρώπους, οι οποίοι επιθυμούν μία βατή αρχή στο διάβασμα βιβλίων ή την ανάγνωση στον περιορισμένο χρόνο τους.
Έχοντας καθιερωθεί στη σύγχρονη λογοτεχνία, το flash fiction αποτυπώνει την αξία στη συντομία της αφήγησης. Μας δείχνει πως μία καλή ιδέα ή μία ιστορία με ουσία και νόημα δεν έχει ανάγκη το μεγάλο όγκο για να μεταδοθεί. Δε χρειάζεται συγγραφική αδολεσχία για να αγγίξει τα συναισθήματα. Και δεν έχει ανάγκη από ατελεύτητες αφηγήσεις και περιγραφές προκειμένου να συναρπάσει. Η μικρομυθοπλασία είναι τέχνη και τεχνική. Είναι φαντασία, διότι παροτρύνει τον αναγνώστη να σκεφτεί βαθιά, πέρα από το προφανές και να εντυπώσει τη δική του ερμηνεία. Με τη δύναμη της δημιουργικής περιεκτικότητας, οι ιστορίες αποκτούν μεγαλύτερα διάρκεια στο νου απ’ ό,τι στο χαρτί.
Παρά το μικρό της μέγεθος, αυτή η μορφή αφήγησης μπορεί να οδηγήσει σε ευφάνταστους κόσμους, να δημιουργήσει εικόνες, να εγείρει προβληματισμούς και να πυροδοτήσει τη σκέψη. Πράγματι, είναι η απόδειξη πως η λογοτεχνία δεν είναι απαραίτητο να βασίζεται σε πολλές σελίδες για να έχει ανεξίτηλο στίγμα. Οι λίγες λέξεις, αν τοποθετηθούν σωστά, αγγίζουν την καρδιά…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- What is flash fiction, writingclasses.com, διαθέσιμο εδώ
