Του Βασίλη Μορφονιού,
Το Letterboxd και το IMDb είναι δύο από τις πιο γνωστές πλατφόρμες για τους λάτρεις του κινηματογράφου και ενώ εκπροσωπούν διαφορετικές φιλοσοφίες, ανταγωνίζονται για το ίδιο κοινό. Το IMDb (Internet Movie Database) έχει καθιερωθεί ως η μεγαλύτερη και πιο αναλυτική βάση δεδομένων για ταινίες, σειρές, ηθοποιούς και συντελεστές, ενώ το Letterboxd προσφέρει μια πιο κοινωνική και προσωπική εμπειρία, εστιάζοντας στη δημιουργία κοινότητας μεταξύ σινεφίλ. Καθώς η δημοτικότητα του letterboxd συνεχίζει και ανεβαίνει —από 1.8εκ χρήστες το 2020 σε 17εκ το 2024—, με κάνει και αναρωτιέμαι αν η μικρή kiwi εφαρμογή μπορεί να αντικαταστήσει τον Γολιάθ του imdb.
Το IMDb ιδρύθηκε το 1990 και αποτελεί ένα από τα παλαιότερα και πιο αξιόπιστα εργαλεία για κινηματογραφική πληροφόρηση. Στην αρχή λειτούργησε ως μια απλή βάση δεδομένων για ταινίες, αλλά η εξαγορά του από την Amazon, το 1998, του έδωσε πρόσβαση σε πόρους, που βοήθησαν να εξελιχθεί σ’ ένα παγκόσμιο εργαλείο αναφοράς. Η πλατφόρμα προσφέρει λεπτομερείς πληροφορίες για ταινίες, σειρές και συντελεστές παραγωγής, ενώ οι βαθμολογίες της έχουν αποκτήσει με τα χρόνια μεγάλο κύρος στο κοινό. Όπως οι περισσότεροι νέοι σινεφίλ, έτσι και εγώ ξεκίνησα να βλέπω ταινίες, χρησιμοποιώντας ως σημείο αναφοράς την περίφημη λίστα του με τις 250 καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Το IMDb βέβαια δεν περιορίζεται μόνο στον κινηματογράφο, καθώς περιλαμβάνει επίσης σειρές, ντοκιμαντέρ, ακόμη και video games.
Παρόλα αυτά, δεν είναι χωρίς μειονεκτήματα. Η περίφημη λίστα του μπορεί να είναι ιδανική για μια εισαγωγή στο κινηματογράφο, αλλά είναι τελικά απίστευτα ελλιπής και εστιασμένη σε Χολυγουντιανές υπερπαραγωγές για να ληφθεί στα σοβαρά από οποιονδήποτε με κινηματογραφικές γνώσεις. Επιπλέον, η συνεχόμενη λειτουργία του site από τις αρχές του διαδικτύου, την καθιστά πιο άκαμπτη σε αλλαγές, καθώς οι περισσότεροι χρήστες που διαμόρφωσαν τις βαθμολογίες δεν είναι πλέον ενεργοί. Η έλλειψη καινοτομίας στη διαμόρφωση του προφίλ του χρήστη και των λιστών, που μπορεί να φτιάξει, οδήγησε την εφαρμογή να λειτουργεί περισσότερο σαν εγκυκλοπαίδεια παρά πλατφόρμα κινηματογραφικής κριτικής. Η διαμόρφωση της ιστοσελίδας τους έχει αλλάξει ελάχιστα τελευταία χρόνια, γεγονός που δεν συνεισφέρει στην ελκυστικότητα της.
Το κενό αυτό ήρθε να καλύψει το letterboxd. Παρά τη μακροχρόνια παρουσία του IMDb, το Letterboxd έχει καταφέρει πια να ξεχωρίσει ως μια πλατφόρμα με έμφαση στην προσωπική εμπειρία και την κοινωνική αλληλεπίδραση. Ιδρύθηκε το 2011, στη Νέα Ζηλανδία και γνώρισε ταχεία ανάπτυξη, ειδικά μεταξύ νεότερων γενεών, ενώ πραγματικά εκτοξεύθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Το Letterboxd εστιάζει στη δημιουργία μίας κοινότητας κινηματογραφόφιλων, προσφέροντας εργαλεία για να καταγράφει ο χρήστης τις ταινίες, που έχει δει, να γράφει κριτικές και να δημιουργεί προσαρμοσμένες λίστες. Οι κριτικές του, που περιλαμβάνουν από αστείες —ή όχι και τόσο αστείες— ατάκες μιας πρότασης έως βαθυστόχαστες αναλύσεις 10.000 χιλιάδων λέξεων, επιτρέπουν στους χρήστες να μοιραστούν τις συναισθηματικές και προσωπικές τους εμπειρίες με τις αγαπημένες τους ταινίες.
Η πλατφόρμα, με τη μοντέρνα αισθητική και την καθαρή σχεδίασή της, διευκολύνει τη σύνδεση με άλλους χρήστες μέσω σχολίων, likes και αλληλεπιδράσεων, κάτι που την καθιστά πιο ελκυστική σε μια νέα γενιά σινεφίλ. Παρά την είσοδο εκατομμυρίων νέων χρηστών, το letterboxd εξακολουθεί να εστιάζει στην καλλιτεχνική πλευρά του κινηματογράφου περισσότερο από την εμπορική, ενώ οι ρυθμιστές του κάνουν μεγάλη προσπάθεια για να προωθούν ταινίες και καλλιτέχνες λιγότερης αναγνώρισης.
Άλλο ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό που προκύπτει από τη σύγκριση των δυο, είναι ο διαχωρισμός ανά φύλο. Το Imdb αποτελείται από 63% άντρες, ενώ το Letterboxd είναι πολύ πιο κοντά στη μέση με 53%. Αυτό δίνει στις βαθμολογίες του Letterboxd μια πιο σφαιρική και ολοκληρωμένη εγκυρότητα, αφού τα δύο φύλα έχουν αποδεδειγμένα συνήθως διαφορετικές προτιμήσεις σε ταινίες. Χαρακτηριστικό είναι για παράδειγμα ότι το original Star Wars βρίσκεται εκτός λίστας του Letterboxd.
Διαβάζοντας ένα άρθρο του Daniel Parris από το 2022, όπου συγκρίνει τις βαθμολογίες δημοφιλών ταινιών στα δύο site, ο συντάκτης καταλήγει ότι παρότι το letterboxd εμφανίζει πολύ περισσότερες βαθμολογίες σε αρτιστικές ταινίες σαν αυτές του Wong Kar-Wai, το χάσμα μεταξύ των πολύ περισσότερων χρηστών του imdb και του letterboxd παραείναι μεγάλο για να καλυφθεί. Το γράφημα του όντως δείχνει τις πιο δημοφιλείς ταινίες του imdb να είναι μπροστά για 2εκ ratings, οπότε το συμπέρασμα δεν εκπλήσσει. Κάνοντας το ίδιο γράφημα όμως μόλις δύο χρόνια μετά, τα αποτελέσματα είναι πλέον πολύ διαφορετικά. Παρότι το imdb συνεχίζει να νικάει στις πιο δημοφιλής του ταινίες —Godfather, Dark Knight, Shawshank—, η διαφορά είναι πλέον σχεδόν ανύπαρκτη, ενώ το letterboxd έχει μπει μπροστά, ακόμα και σε κάποιες από τις υψηλότερα βαθμολογημένες ταινίες του imdb —pulp fiction, fight club.
Επιπλέον, το Imdb δεν μπορεί καν να συναγωνιστεί το Letterboxd όσο αφορά τις νέες κυκλοφορίες —Barbie, Oppenheimmer—, τις καλλιτεχνικές ταινίες —Eternal Sunshine, Mood for Love— και τις δικές του σταθερά δημοφιλείς —Parasite, La la land. Ο προαναφερόμενος συντάκτης, προφανώς, δεν πρόβλεψε τους ακραίους ρυθμούς ανάπτυξης του letterboxd και την μετα-πανδημική είσοδο του στο mainstream. Αν δούμε αυτές τις τάσεις να συνεχίζονται μέσα στο 2025, είναι σχεδόν σίγουρο ότι το Letterboxd θα έχει πλέον περισσότερες βαθμολογίες σ’ όλες τις ταινίες, που έχουν γυριστεί ποτέ πριν το τέλος της χρονιάς!
Τώρα, αυτό δεν σημαίνει ότι ήρθε η ώρα να παίξουμε το ρέκβιεμ του Imdb. Αντιθέτως, η διαφορά στη κινητικότητα τους ως ιστοσελίδες παραμένει γιγαντιαία —500εκ. κλικς έναντι μόλις 40εκ.—, ενώ το IMDb διατηρεί το πλεονέκτημα της μακροχρόνιας παρουσίας του, της παγκόσμιας αναγνωρισιμότητας και της τεράστιας βάσης δεδομένων του, η οποία περιλαμβάνει σχεδόν κάθε πληροφορία για τον κινηματογράφο. Με την πλάτη της Amazon πίσω του είναι πρακτικά αδύνατο να αντικατασταθεί ως κινηματογραφική βάση δεδομένων στο κοντινό μέλλον. Ωστόσο, αυτό που πιστεύω ότι θα συμβεί σύντομα, είναι ότι το Letterboxd θα αντικαταστήσει το Imdb —και κατ’ επέκταση το πολύ τοξικό rotten tomatoes— ως το κύριο μέσο κινηματογραφικής κριτικής. Το κύριο εμπόδιο μέχρι στιγμής είναι o δισταγμός του να προσθέσει σειρές στην εφαρμογή, γεγονός που βέβαια θα αλλοίωνε το χαρακτήρα της πλατφόρμας.
Όπως και να έχει, μία μικρή Νεοζηλανδέζικη εφαρμογή σαν το letterboxd να αντικαταστήσει σε οποιοδήποτε τομέα ένα μεγαθήριο σαν το Imdb της Amazon είναι τεράστιο επίτευγμα. Βέβαια, το ίδιο το Letterboxd εξαγοράστηκε από την Καναδική πολυεθνική Tiny για αξία 50 εκατομμυρίων, διατηρώντας, όμως, τους αρχικούς εμπνευστές του ως προέδρους. Επομένως, μέχρι στιγμής δεν έχουμε δει μεγάλη αλλοίωση στην εμπειρία του χρήστη. Η νέα ηγεσία του θα πρέπει να επιλέξει κατά πόσο θέλει και πρέπει να επεκταθεί χωρίς να χάσει την υποστήριξη του αρχικού κοινού της. Τέλος, αξίζει να αναφερθώ και στη διείσδυση του Letterboxd στο Hollywood με πολλούς σκηνοθέτες να καταφεύγουν εκεί για να προωθήσουν τα έργα τους, μεταξύ άλλων και του πάντα νέου στη καρδιά, Martin Scorsese, ο οποίος γρήγορα έγινε ο πιο ακολουθημένος χρήστης της πλατφόρμας.
Παρόλο που το IMDb θα συνεχίσει να είναι το κυρίαρχο εργαλείο για επαγγελματική χρήση, το Letterboxd έχει δείξει ότι μπορεί να καλύψει το κενό μιας πιο προσωπικής και κοινωνικής διάστασης και να προσφέρει μια πιο ολοκληρωμένη και καλλιτεχνική ματιά στην κινηματογραφική κριτική. Αν η ανάπτυξή του συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, χωρίς όμως να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας του, θα μπορούσε να γίνει το κυριότερο εργαλείο κινηματογραφικής συζήτησης και κριτικής της εποχής μας. Η είσοδος του στο mainstream είναι σίγουρα πολύ καλό νέο για μια τέχνη που περνάει ταραχώδη περίοδο.
Σε μια εποχή, λοιπόν, που το εμπορικό κομμάτι του κινηματογράφου απειλεί να καταπιεί το καλλιτεχνικό, η ανάδειξη μιας πλατφόρμας που φέρνει τους νέους πιο κοντά στη καλλιτεχνική του πλευρά και στην αναγνώριση σε μικρότερες παραγωγές, μπορεί σε βάθος χρόνου να επηρεάσει την τέχνη περισσότερο απ’ ότι φαντάζονται οι ίδιοι οι δημιουργοί της.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- IMDB vs. Letterboxd: What’s the Difference? A Statistical Analysis., statsignificant.com, διαθέσιμο εδώ
- IMDb, imdb.com, διαθέσιμο εδώ
