Του Κωνσταντίνου Κατσούλα,
Ο Ferdinando άρχισε τη βασιλεία του στον θρόνο της Καστίλης με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους, καθώς η Καστίλη είχε εδραιωθεί ως δεσπόζουσα δύναμη της Ιβηρικής μετά τη μάχη της Las Navas de Tolosa, ενώ είχε πάντα δίπλα του τη μητέρα του Berengaria σε συμβουλευτικό ρόλο. Ο πρώτος πόλεμος του Ferdinando ήταν ενάντια στον πατέρα του, Alfonso της Λεόνης, ο οποίος προσεταιρίστηκε μερίδα των ευγενών της Καστίλης ώστε να σφετεριστεί τον θρόνο της Καστίλης. Μεταξύ των ευγενών αυτών η οικογένεια των Lara, της οποίας όμως ο ηγέτης αιχμαλωτίστηκε από τις δυνάμεις του Ferdinando. Μετά από παρέμβαση της Berengaria, ο πατέρας με τον γιό συμφώνησαν σε ειρήνη το 1218. Στη συνέχεια, η ικανότατη βασιλομήτωρ κανόνισε τον γάμο του Ferdinando με την Beatriz, η οποία καταγόταν από τον Γερμανό Αυτοκράτορα Frederick Barbarossa. Με τις παρεμβάσεις της Berengaria, και το εσωτερικό μέτωπο με τους ευγενείς της Καστίλης έκλεισε, καθώς σειρά επιγαμιών οδήγησε στην παύση πυρός από την πλευρά των οικογενειών αυτών.
Τη στιγμή που στο εσωτερικό της Καστίλης λάμβανε χώρα η αποκατάσταση της τάξης, στην άλλη πλευρά της Ιβηρικής επικρατούσε εκ νέου το χάος, καθώς ο θάνατος του εμίρη Yusuf το 1224 οδήγησε τους Αλμοάδες Άραβες σε δυναστική κρίση. Ο Ferdinando επέλεξε να στηρίξει τον al-Bayyasi, ο οποίος και κυριάρχησε στην Ανδαλουσία, ενώ έδωσε στους Καστιλιάνους ως αντάλλαγμα σημαντικά κάστρα στην περιοχή της Jaen. Τέσσερα χρόνια μετά, ένας νέος εμίρης από την Ανδαλουσία, διοργάνωσε εκστρατεία για να πάρει τον θρόνο των Αλμοάδων στο Μαρόκο. Ως αποτέλεσμα, οι κτήσεις των Αράβων στην Ιβηρική έμειναν αφύλακτες, με αποτέλεσμα ο Ferdinando, σε συνεργασία με τους υπόλοιπους βασιλείς της Ιβηρικής να μπορέσουν να οργανώσουν μια νέα, και ιδιαίτερα αποδοτική, επίθεση στην Ανδαλουσία.
Την εποχή εκείνη, μάλιστα, χάρη στους χειρισμούς της Berengaria, ενώθηκαν εκ νέου ο θρόνος της Καστίλης με εκείνον της Λεόνης. Όταν ο Alfonso της Λεόνης πέθανε, αφήνοντας διαδόχους τις δύο κόρες του, η Berengaria συναντήθηκε με την μητέρα των δύο γυναικών, την Teresa της Πορτογαλίας, ώστε να συζητήσουν το μέλλον των δύο βασιλείων. Καθώς ο Ferdinando ήταν ετεροθαλής αδερφός των γυναικών αυτών, η Berengaria ισχυρίστηκε πως αυτός ήταν ο νόμιμος διάδοχος του θρόνου, και κατόρθωσε να πείσει την Teresa, ώστε οι κόρες της να δώσουν το στέμμα της Λεόνης στον Ferdinando, έναντι χρημάτων και άλλων προνομίων. Την ίδια περίοδο η βασιλομήτωρ κανόνισε τον δεύτερο γάμο του Βασιλιά μετά τον θάνατο της Beatriz, αυτή τη φορά με μια Γαλλίδα ευγενή.
Μετά από τις εξελίξεις αυτές ο βασιλιάς της Καστίλης έφυγε για τον Νότο, ώστε να ηγηθεί της νέας φάσης της Reconquista. Σειρά κάστρων – συμβόλων του Al-Andalus και της αραβικής επέκτασης στην Ισπανία έπεσαν στα χέρια των Χριστιανών. Μεταξύ άλλων, η παλιά πρωτεύουσα των Αράβων, η Cordoba, έπεσε στα χέρια του βασιλιά το 1236, ενώ δύο χρόνια αργότερα η παραθαλάσσια Huelva πολιορκήθηκε από τον στρατό της Καστίλης. Την επόμενη δεκαετία, η αρχαιότατη Cartagena, η Jaen και το Alicante επέστρεψαν σε χριστιανικά χέρια, ενώ η μεγαλύτερη επιτυχία της εκστρατείας αυτής ήταν η άλωση και η θριαμβευτική είσοδος του Ferdinando στην Σεβίλλη, τον Δεκέμβριο του 1248. Από την πάλαι ποτέ κραταιά Al-Andalus των Αράβων, απέμενε πλέον μόνο ένα ανίσχυρο εμιράτο με έδρα τη Γρανάδα. Αξίζει να σημειωθεί πως και τα υπόλοιπα χριστιανικά βασίλεια της Ιβηρίας επωφελήθηκαν από τη φάση αυτή της Reconquista, ενώ οι βασιλείς υπέγραψαν συνθήκες μεταξύ τους, ώστε να καθοριστούν σαφώς οι περιοχές επέκτασης του κάθε βασιλείου.
Δυστυχώς, για τη βασιλική οικογένεια της Καστίλης, η Berengaria δεν πρόλαβε να δει την κατάκτηση της Σεβίλλης, καθώς εξέπνευσε το 1246. Έφυγε από τη ζωή, έχοντας κερδίσει τον σεβασμό των συγχρόνων της για την οξυδέρκειά της, την αρετή και τις δεξιότητές της. Ο γιος της, εμφανώς επηρεασμένος από το παράδειγμά της, προχώρησε σε σειρά έξυπνων επιλογών και στα εσωτερικά ζητήματα του κράτους του. Υποστήριξε το Πανεπιστήμιο της Salamanca, το πρώτο Πανεπιστήμιο της Ιβηρικής Χερσονήσου – το οποίο μάλιστα λειτουργεί μέχρι και σήμερα – ενώ προώθησε την επέκταση θρησκευτικών ταγμάτων στις νέες κτήσεις του, στην Ανδαλουσία.
Αξιοσημείωτο είναι ακόμα πως ήταν επιεικής με τους μουσουλμάνους υπηκόους του, ωστόσο φρόντισε ώστε και οι νέες κτήσεις του να ζουν υπό τον νόμο του. Παράλληλα, φρόντισε να αναδιανείμει τις καλλιεργήσιμες γαίες στις περιοχές που κατέκτησε, ώστε να ικανοποιηθούν τόσο οι ιππότες, οι οποίοι συμμετείχαν στις εκστρατείες του, όσο και οι ευγενείς, οι οποίοι επιθυμούσαν να αυξήσουν την οικονομική τους επιφάνεια. Η σοφία του, μαζί με τις επιτυχίες του στο μέτωπο, οδήγησαν τον Πάπα Γρηγόριο Θ΄ να δώσει στον Ferdinando τον τιμητικό τίτλο Athleta Christi – πρωταθλητή του Χριστού.
Ο Ferdinando ξεκίνησε τη βασιλεία του ως βασιλιάς της Καστίλης, πέρασε από αρκετές δύσκολες συγκυρίες, και κατάφερε να δημιουργήσει ένα βασίλειο – απόλυτο κυρίαρχο της Ιβηρικής Χερσονήσου, το οποίο πρώτη φορά μπορούσε να θεωρηθεί ένα από τα μεγάλα βασίλεια της Ευρώπης. Ήταν ο Βασιλιάς, ο οποίος επιτάχυνε τη λήξη της αραβικής κατοχής της Ιβηρίας, ενώ εξασφάλισε την σταθερότητα της Καστίλης για τους επόμενους αιώνες. Για τους Ισπανούς είναι ακόμη και σήμερα, μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της ιστορίας τους. Ο σπουδαίος Βασιλιάς έφυγε από την ζωή τον Μάιο του 1252, αφήνοντας ως διάδοχό του τον γιό του Alfonso τον Δέκατο. Ωστόσο, η ιστορία του δεν τελείωσε εκεί, καθώς το 1671, ο Ferdinando αγιοποιήθηκε από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, και σήμερα λογίζεται προστάτης της Σεβίλλης αλλά και των μηχανικών του ισπανικού στρατού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Will Durant (1958), Παγκόσμιος ιστορία του πολιτισμού — Τόμος Δ’: Ο Αιών της Πίστεως– Μεσαιών, Αθήνα: εκδ. Συρόπουλος
- C. Fernandez de Castro (1988), The Life of the Very Noble King of Castile and Leon, St Ferdinand III, Spring Grove, PA, Εκδόσεις: The American society for the defense of Tradition, Family and Property
- Νεότερη Ιστορία της Ισπανίας, ispania.gr, διαθέσιμο εδώ
