Της Ελένης Μήτσιου,
Πόσοι από εμάς δε γνωρίζουμε κάποιο άτομο το οποίο ταλαιπωρήθηκε από σκωληκοειδίτιδα; Η φλεγμονή αυτή θα απασχολήσει τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ωστόσο, πόσο καλά έχουμε εντρυφήσει στο πεπτικό σύστημα και στις παθολογίες του, ώστε να κατανοήσουμε το μεγαλείο του ανθρώπινου σώματος και τους μηχανισμούς πίσω από τις δυσλειτουργίες του;
Η ανατομία του πεπτικού συστήματος και το ταξίδι της τροφής
Το πεπτικό σύστημα, όπως μαρτυρά η ονομασία του, σχετίζεται με την πέψη, διαδικασία εξαιρετικά πολύπλοκη και αποτελούμενη από μεγάλο αριθμό βημάτων. Κύριο στοιχείο του πεπτικού δεν είναι άλλο από τον γαστρεντερικό σωλήνα. Αρχή του είναι το στόμα και πέρας ο πρωκτός, ενώ το μήκος του ανέρχεται στα 9m, κάτι το οποίο εξωτερικά δε γίνεται αντιληπτό, καθώς τα έντερα «κουλουριάζονται» στο εσωτερικό της κοιλιακής κοιλότητας.
Η έναρξη του «ταξιδιού» της τροφής και των υγρών ξεκινά από τη στοματική κοιλότητα, όπου οι σιελογόνοι αδένες με τη βοήθεια των οδόντων υγραίνουν και πολτοποιούν την τροφή. Αφήνοντας τη στοματική κοιλότητα, η τροφή έχοντας σχηματίσει βλωμό, εισέρχεται στον οισοφάγο ο οποίος εντοπίζεται, χονδρικά, στην κεντρική περιοχή του θώρακα. Η μετάβαση του βλωμού από το ένα όργανο στο άλλο επιτυγχάνεται με την περίσταλση, την ακούσια κίνηση—κύμα των μύων του γαστρεντερικού σωλήνα. Έτσι, χάρη στην περίσταλση, η τροφή προχωρά στο στομάχι, άνω και αριστερά της κοιλίας και αρχίζει η διάσπασή της μέσω της έκκρισης οξέων και ενζύμων.
Επόμενη στάση, το λεπτό έντερο το οποίο αποτελεί το μεγαλύτερο, σε μήκος, τμήμα του γαστρεντερικού κοιλιακού σωλήνα ανερχόμενο στα 6m και εντοπιζόμενο στο κάτω μέρος της κοιλίας. Εδώ, η ημιστερεή τροφή θα μετατραπεί σε υγρό, ώστε τα θρεπτικά συστατικά να απορροφηθούν, ενώ οι χυμοί του παγκρέατος, το οποίο εντοπίζεται στο κέντρο και προς τα αριστερά της κοιλιακής χώρας, πίσω από το στομάχι και έμπροσθεν της σπονδυλικής στήλης και του ήπατος, θα συνεισφέρουν στη διαδικασία. Σημαντικό ρόλο στη διάσπαση της τροφής θα διαδραματίσει και η συμβολή της χολής, ένα έκκριμα του ήπατος που αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη. Τελικά, υπολείμματα τροφής θα ωθηθούν στο παχύ έντερο, το τελικό τμήμα του γαστρεντερικού σωλήνα, το οποίο αποτελείται από το τυφλό, το κόλον και το ορθό ή απευθυσμένο, όπου θα ληφθεί η τελική μορφή, θα μετατραπούν σε κόπρανα και θα αποβληθούν μέσω του ορθού και του πρωκτού.
Γενικές πληροφορίες για τη σκωληκοειδή απόφυση
Έχοντας αναλύσει, λοιπόν, εκτενώς, την ανατομία του πεπτικού συστήματος, μπορούμε εύκολα να εντοπίσουμε και τον «υπέυθυνο» της επώδυνης κατάστασης που πρωταγωνιστεί στο προκείμενο άρθρο. Η σκωληκοειδής απόφυση αποτελεί μια μυώδη κυλινδρική δομή βρισκόμενη στη συμβολή του τελικού μέρους του λεπτού εντέρου (ειλεός) και του πρώτου τμήματος του παχέος εντέρου (τυφλού). Το μέγεθός της ανέρχεται κατά μέσο όρο στα 10cm, ενώ θεωρείται αταβιστικό όργανο, δηλαδή ένα όργανο—εξελικτικό υπόλειμμα, του οποίου η τωρινή λειτουργία είναι μειωμένη σημαντικά σε σχέση με την αντίστοιχη στον οργανισμό των προγόνων μας. Συγκεκριμένα, η λειτουργία της φαίνεται να σχετίζεται με το ανοσοποιητικό και το ενδοκρινικό σύστημα, ενώ αποθηκεύει ωφέλημα για το παχύ έντερο βακτήρια, τα οποία μπορούν εκ νέου να αποικήσουν σε αυτό και να συμβάλλουν στη λειτουργία του. Ωστόσο, ο αυλός του οργάνου ανέρχεται στα 6 mm, με αποτέλεσμα η χωρητικότητά του να είναι πολύ μικρή και η απόφραξή της να οδηγήσει σε φλεγμονή.
Σκωληκοειδίτιδα: Πώς προκύπτει και ποια τα είδη της;
Kατανοούμε, λοιπόν, ότι η σκωληκοειδίτιδα είναι μια φλεγμονή της σκωληκοειδούς απόφυσης. Ως φλεγμονή, ορίζουμε τη φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού σε «εισβολείς», που στην προκειμένη περίπτωση, συνήθως, είναι βακτήρια. Δύο από τα βασικά σημεία της φλεγμονής είναι ο πόνος και το πρήξιμο του ιστού/οργάνου που φλεγμαίνει. Ως αποτέλεσμα, σε ορισμένους ασθενείς διογκώνεται και τελικά, ρήγνυται. Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, στην περιοχή τόσο φυσιολογικά όσο και λόγω της φλεγμονής εντοπίζονται βακτήρια που σε μια πιθανή ρήξη θα διαδοθούν στην κοιλιακή κοιλότητα και σε περίπτωση εξάπλωσης στην αιματική κυκλοφορία, η σήψη αποτελεί μια ενδεχομένως θανατηφόρα συνέπειά της. Επομένως, λόγω του ρίσκου των παραπάνω επιπλοκών, όποτε αυτό κρίνεται αναγκαίο, η αφαίρεση του οργάνου επιλέγεται ως θεραπεία. Η εν λόγω αφαίρεση ονομάζεται σκωληκοειδεκτομή.
Γνωρίζουμε πως υπάρχουν δύο είδη σκωληκοειδίτιδας, η οξεία και η χρόνια. Κατά την οξεία, τα συμπτώματα θα εμφανιστούν ξαφνικά και θα επιδεινωθούν ταχύτατα, ενώ φαίνεται πως είναι ο πιο συχνός τύπος. Παρατηρείται κυρίως σε άτομα ηλικίας 10-30 ετών, πιο συχνά στην εφηβεία, ενώ στις Η.Π.Α. το 5% του γενικού πληθυσμού θα εμφανίσει τη συγκεκριμένη οξεία κατάσταση. Αντίθετα, η χρόνια φλεγμονή της φαίνεται να είναι σπάνια, δε γνωρίζουμε πολλές πληροφορίες για αυτή, ενώ ενεργοποιείται και σταματά συνεχώς χωρίς να επιδεινώνεται. Η χρόνια μπορεί να μετατραπεί σε οξεία, ωστόσο και οι δύο είναι δυνητικά επικίνδυνες και πρέπει να αντιμετωπίζονται.
Συμπτώματα και διάγνωση
Όπως σε όλες τις παθολογίες, έτσι και στην σκωληκοειδίτιδα, υπάρχει μια λίστα κοινών συμπτωμάτων τα οποία συμβάλλουν στη διάγνωσή της. Τα κύρια συμπτώματα, όπως είναι ευρέως γνωστό, δεν είναι άλλα από το έντονο κοιλιακό άλγος, τη ναυτία και την απώλεια όρεξης. Σχετικά με τον πόνο, αρχικά, εντοπίζεται στη μέση της κοιλίας, γύρω από τον ομφαλό, όντας συνεχής ή ενδέχεται να εμφανίζεται και να εξαφανίζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Έπειτα, ακολουθεί επιδείνωση του πόνου, ο εντοπισμός του στην κλασική δεξιά θέση στην κοιλιακή περιοχή και η εμφάνιση και των υπολοίπων συμπτωμάτων. Κάποια επιπλέον συμπτώματα ενδέχεται να είναι ο πυρετός, η δυσφορία, το πρήξιμο της κοιλιακής χώρας, έντονη και ξαφνική αίσθηση συχνοουρίας, παράλυση του εντέρου και διάρροια. Δυστυχώς, μόνο τα μισά εκ των περιστατικών εμφανίζουν τα κοινά συμπτώματα και σε αυτά ως επί το πλείστον δε συμπεριλαμβάνονται οι ηλικιωμένοι, οι έγκυες και τα παιδιά.
Ωστόσο, υπάρχουν πολλές καταστάσεις που παρουσιάζουν παρόμοια συμπτωματολογία με τη σκωληκοειδίτιδα, όπως παθήσεις οργάνων κοντά στη σκωληκοειδή απόφυση, δηλαδή στην πυελική κοιλότητα (ορισμένες γυναικολογικές παθήσεις, παθήσεις του ουροποιητικού ή άλλων οργάνων της κοιλίας). Ενδεικτικά, η ενδομητρίωση, κάποια κύστη ωοθήκης, πέτρες στο νεφρό, ουρολοιμώξεις, η παγκρεατίτιδα ή η γαστρεντερίτιδα ενδέχεται να παρουσιάσουν παρόμοια συμπτωματολογία.
Η διάγνωσή της θα πραγματοποιηθεί μέσω λεπτομερών ερωτήσεων και περαιτέρω εξετάσεων, όπως αιματολογικές και απεικονιστικές. Αφενός, οι αιματολογικές εξετάσεις μέσω της εξακρίβωσης του αριθμού των λευκών αιμοσφαιρίων και της C αντιδρώσας πρωτεΐνης θα οδηγήσουν στη διάγνωση της φλεγμονής και αφετέρου, οι απεικονιστικές εξετάσεις, όπως ο υπέρηχος κοιλίας και η αξονική τομογραφία θα αποκαλύψουν εάν η απόφυση είναι πρησμένη. Ενδέχεται σε ορισμένα περιστατικά να ζητηθούν περαιτέρω εξετάσεις ώστε να αποκλειστούν οι παραπάνω καταστάσεις.
Ίαση: Διαθέσιμες προσεγγίσεις
Η ίαση της, χωρίς οποιαδήποτε παρέμβαση, είναι δυνατή, αλλά όχι πιθανή. Ακόμη κι αν ο πόνος μειωθεί, η διερεύνηση είναι αναγκαία. Η χορήγηση αντιβιοτικών είναι σχεδόν αναπόφευκτη, ακόμη κι αν αρχικά δεν παρουσιάζεται φλεγμονή, ενώ ενδέχεται προληπτικά να δοθούν προεγχειρητικά. Εάν το περιστατικό παρουσιάζεται ηπιότερο, συνήθως η πρώτη προσέγγιση είναι η χορήγηση αντιβιοτικών και παρακολούθηση του περιστατικού. Ωστόσο, αν αντιμετωπιστεί κατά αυτόν τον τρόπο, ίσως να επανέλθει σε δεύτερο χρόνο. Προτείνεται να χορηγηθούν τα κατάλληλα παυσίπονα καθόλη τη διάρκεια της περίθαλψης.
Όσον αφορά την επιλογή της χειρουργικής προσέγγισης, εάν αυτό κριθεί αναγκαίο, είναι ζωτικής σημασίας να συμβεί μέσα σε 24 ώρες μετά τη διάγνωση, καθώς 36 ώρες έπειτα από την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων, η πιθανότητα ρήξης της σκωληκοειδούς είναι αξιοσημείωτη. Πραγματοποιείται υπό γενική αναισθησία και υπάρχει η επιλογή της λαπαροσκοπικής προσέγγισης, η οποία απαιτεί μικρότερο χρόνο νοσηλείας και αποκατάστασης. Γενικά, ο μέσος χρόνος αποκατάστασης τοποθετείται στις 6 εβδομάδες. Έπειτα από τη χειρουργική αφαίρεσή της, ο περαιτέρω ιστολογικός έλεγχος υποδεικνύεται, καθώς διάφορα ποσοστά τη συνδέουν με πιθανότητα εμφάνισης νεοπλασιών, όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου, ιδίως σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Συνοψίζοντας, η σκωληκοειδίτιδα αποτελεί μια αρκετά συχνή και επείγουσα κατάσταση, η οποία έχει πολύ καλή πρόγνωση, εφόσον διαγνωστεί εγκαίρως. Η ανάρρωση είναι σχετικά γρήγορη και πλήρης, ενώ επιπλοκές ίσως να εμφανιστούν στις ιδιαίτερες περιπτώσεις. Μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικιακή ομάδα, αν και προτιμάται αυτή των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων, ενώ φαίνεται το ποσοστό να είναι υψηλότερο μεταξύ των ανδρών. Ακόμη, με βάση τα δεδομένα στοιχεία δεν είναι κληρονομική, αλλά ορισμένα γονίδια ενδέχεται να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης της. Τέλος, η πλειοψηφία των περιστατικών θα έχουν καλή κατάληξη και σχετικά εύκολη ανάρρωση, αρκεί η προσέλευση στη δομή υγείας και η μετέπειτα διάγνωση να γίνουν εγκαίρως.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Digestive System, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Peristalsis, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- The Vermiform Appendix and Its Pathologies, PubMed Central, διαθέσιμο εδώ
- Appendicitis, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Inflammation, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
