Της Αριάδνης – Παναγιώτας Φατσή,
Υπάρχουν γεγονότα στην Ιστορία, κατά τη διάρκεια των οποίων ο θρίαμβος από τον όλεθρο χωρίζονται από μία κλωστή και η νίκη βαδίζει χέρι-χέρι με την καταστροφή. Μια τέτοια στιγμή μελετά το βιβλίο του Ηλία Μαγκλίνη 1921, Σαγγάριος: Μέχρις εσχάτων, το οποίο περιγράφει και αναλύει τη μάχη του ποταμού Σαγγάριου, στις σημαντικότερη ίσως μάχη που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας (1919-1922). Το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ψυχογιός τον Νοέμβριο του 2024 και κατέχει ήδη μια ιδιαίτερη θέση στη βιβλιογραφία που αφορά τη συγκεκριμένη περίοδο.
Ο Ηλίας Μαγκλίνης γεννήθηκε το 1970 στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό. Σπούδασε αγγλική φιλολογία, θεωρία μέσων μαζικής ενημέρωσης και πολιτικές επιστήμες. Εργάστηκε για δέκα χρόνια στο περιοδικό «Διαβάζω», ενώ επί του παρόντος εργάζεται ως αρχισυντάκτης του πολιτιστικού ενθέτου «Τέχνες και Γράμματα» της εφημερίδας «Καθημερινή». Τα έργα του έχουν γνωρίσει μεγάλη αναγνώριση, τόσο από περιοδικά του χώρου όσο και από φορείς όπως η Ακαδημία Αθηνών.
Η δομή του βιβλίου, αν και ιδιαίτερη, αποσκοπεί στο να εισαγάγει ομαλά στο θέμα ακόμη και κάποιον αναγνώστη με πλήρη άγνοια για το συγκεκριμένο ζήτημα. Το βιβλίο ξεκινά με μια σύντομη περιγραφή της σειράς βιβλίων «Ιστορίες Πολέμου», μέρος της οποίας αυτό αποτελεί. Η συνέχεια επέρχεται με μια σύντομη εισαγωγή από τον Τάσο Σακελλαρόπουλο, της οποίας έπεται ένα συνοπτικό χρονολόγιο για το έτος 1921. Πριν την εισαγωγή ο συγγραφέας επεξηγεί στον αναγνώστη στρατιωτικούς όρους που χρησιμοποιούνται στη συνέχεια του βιβλίου, ενώ παραθέτει τη διάρθρωση και τη διάταξη του Ελληνικού Στρατού πριν τη μάχη. Αξίζει να σημειωθεί πως τα κεφάλαια του βιβλίου έχουν πάρει το όνομά τους από φράσεις πρωτογενών μαρτυριών που αφορούν τη συγκεκριμένη μάχη.
Το βιβλίο ξεκινά ανορθόδοξα —από το τέλος και τα αποτελέσματα της μάχης. Με βάση την αφήγηση των αναμνήσεων του Παναγιώτη Ι. Παναγιωτόπουλου, που είχε μεγάλη πολεμική εμπειρία και υπηρετούσε το 1921 ως έφεδρος στρατιωτικός ιατρός στο Εσκί Σεχίρ, παρουσιάζεται η τραγική κατάσταση των τραυματιών που κατέφταναν σωρηδόν από το πεδίο της μάχης, ακόμη και στοιβαγμένοι πάνω στην οροφή των αμαξοστοιχιών. Από αυτό το γεγονός παίρνει αφόρμηση ο συγγραφέας για να παρουσιάσει το βασικό θέμα του βιβλίου: μια μάχη μέχρι εσχάτων, που έλαβε αυτή τη μορφή και για τις δύο εμπλεκόμενες πλευρές της.
Ο Μαγκλίνης εξηγεί ότι, εκτός από τη γνωστή σε όλους τραγωδία της καταστροφής της Σμύρνης το 1922, η Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν και από μόνη της μια ανυπολόγιστα δύσκολη περίοδος για την Ελλάδα, ένας εξοντωτικός στην πραγματικότητα πόλεμος, που αποτελούσε και την κορύφωση της συμμετοχής της χώρας μας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρόλο που αυτός είχε επισήμως λάβει τέλος. Δεν είναι δύσκολο να αναλογιστεί κανείς την κόπωση και την ταλαιπωρία των Ελλήνων στρατιωτών, που είχαν για πολλά χρόνια αντιμετωπίσει τη μία επιστράτευση μετά την άλλη, και έβλεπαν μια νίκη σε αυτή τη μάχη ως την πιθανότητα να γυρίσουν στο σπίτι. Από την άλλη πλευρά, οι Τούρκοι, υπό την ηγεσία του Κεμάλ, είχαν κάθε λόγο να πολεμήσουν «μέχρις εσχάτων», προσπαθώντας να ανακτήσουν την εθνική τους υπερηφάνεια, την οποία είχαν στερηθεί ως συνεχιστές της παρακμάζουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Πώς, όμως, έφτασαν τα πράγματα ως εκεί; Πώς βρέθηκε όλη αυτή η ελληνική στρατιωτική μηχανή στα βάθη της Ανατολίας; Αυτό το κουβάρι της ιστορίας, γεμάτο με φιλοδοξίες, λάθη και μοιραία χιλιάδες απώλειες, υπόσχεται να ξετυλίξει ο συγγραφέας του συγκεκριμένου βιβλίου. Και πράγματι, καταφέρνει να δώσει μια πολύπλευρη ματιά του συγκεκριμένου ιστορικού γεγονότος, περιγράφοντας με γλαφυρό τρόπο τις πολιτικές αποφάσεις, τα στρατιωτικά γεγονότα και τις προσωπικότητες που συνετέλεσαν σε αυτό το αποτέλεσμα.
Κυρίαρχη στο έργο του Μαγκλίνη είναι η τάση να αφηγείται τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα και τις αποφάσεις των σημαντικών προσωπικοτήτων, σε συνάρτηση όμως με τις μικρές, καθημερινές εμπειρίες των απλών στρατιωτών. Τα αποσπάσματα από τις μαρτυρίες δείχνουν σαφώς την ελπίδα αλλά και την απελπισία, το θάρρος αλλά και την εξαθλίωση που υπέστησαν οι Έλληνες στρατιώτες. Το έργο δεν ακολουθεί επακριβώς τις συμβάσεις μιας ιστορικής έρευνας, αλλά αποτελεί αποτέλεσμα ενδελεχούς μελέτης υλικού, το οποίο ταξινομήθηκε με αποτελεσματικό τρόπο και δίνεται στους αναγνώστες σε μια ιδιαίτερα εμπνευσμένη και παραστατική αφήγηση.
