Της Άννας Ηλίου,
Η διαδικασία απόκτησης γλώσσας είναι μία από τις πιο εντυπωσιακές ανθρώπινες ικανότητες. Αρχίζει να ξετυλίγεται πολύ νωρίς στη ζωή του ανθρώπου, μα παρά την πρώιμη έναρξή της, πολλές πτυχές της παραμένουν αδιευκρίνιστες. Αν και οι περισσότερες έρευνες επικεντρώνονται στη μεταγεννητική περίοδο, η γλωσσική μάθηση φαίνεται να ξεκινά πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε μέχρι πρόσφατα: πριν ακόμη το μωρό γεννηθεί. Νέα δεδομένα από το χώρο των νευροεπιστημών αποδεικνύουν ότι τα έμβρυα αρχίζουν να «καταγράφουν» τα γλωσσικά μοτίβα και ήχους της μητρικής τους γλώσσας ήδη από τη μήτρα, καταρρίπτοντας πολλές παρανοήσεις για τη γλωσσική μάθηση.
Η έρευνα
Μια πρωτοποριακή έρευνα στη Γαλλία έδειξε ότι τα βρέφη είναι ικανά να αναγνωρίσουν γλωσσικά μοτίβα της μητρικής τους γλώσσας από τη στιγμή της γέννησής τους. Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε σε υγιή νεογέννητα, των οποίων οι μητέρες ήταν γαλλόφωνες. Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ηλεκτροεγκεφαλογραφία (EEG) για να καταγράψουν την εγκεφαλική δραστηριότητα των βρεφών κατά την αναπαραγωγή ηχογραφημένων αποσπασμάτων από το κλασικό παραμύθι «Η Χρυσομαλλούσα και οι τρεις αρκούδες» σε τρεις διαφορετικές γλώσσες: τα γαλλικά (μητρική γλώσσα), τα αγγλικά και τα ισπανικά. Η επιλογή των γλωσσών δεν ήταν τυχαία: τα ισπανικά είναι ρυθμικά παρόμοια με τα γαλλικά, ενώ τα αγγλικά όχι. Επιπλέον, είναι ήδη γνωστό ότι τα νεογέννητα μπορούν να διακρίνουν ρυθμικά διαφορετικές γλώσσες, ακόμα κι αν αυτές δεν τους είναι οικείες, αλλά δεν μπορούν να διακρίνουν ρυθμικά παρόμοιες.
Η διαδικασία και παρακολούθηση της EEG έγινε όσο τα βρέφη κοιμόντουσαν, εξασφαλίζοντας ότι οι καταγραφές τους δεν επηρεάζονταν από άλλους εξωτερικούς παράγοντες. Οι εγγραφές έγιναν τόσο κατά την ακρόαση του παραμυθιού (7 λεπτά στην κάθε γλώσσα) όσο και πριν και μετά από αυτήν, σε τρίλεπτες περιόδους σιωπής. Οι ερευνητές παρακολούθησαν την εγκεφαλική δραστηριότητα σε κάθε περίπτωση, με στόχο να κατανοήσουν πώς ο εγκέφαλος των βρεφών αντιδρά στα διαφορετικά γλωσσικά ερεθίσματα.
Τα αποτελέσματα
Η ανάλυση των δεδομένων αποκάλυψε κάτι αξιοσημείωτο: υπάρχει σαφής ενίσχυση της εγκεφαλικής δραστηριότητας στο άκουσμα της μητρικής γλώσσας.
Όταν τα βρέφη άκουγαν το παραμύθι στα γαλλικά, παρουσίαζαν αυξημένη εγκεφαλική δραστηριότητα κυρίως σε περιοχές του εγκεφάλου που γνωρίζουμε ότι σχετίζονται με την επεξεργασία της γλώσσας· αντίθετα, η εγκεφαλική δραστηριότητα ήταν λιγότερο έντονη όταν το παραμύθι αναπαραγόταν στα αγγλικά ή τα ισπανικά, παρά την κοινή ρυθμική φύση των τελευταίων με τα γαλλικά.
Η εξειδίκευση του εγκεφάλου των βρεφών στη μητρική τους γλώσσα πριν από τη γέννηση εξηγείται κυρίως από την προγεννητική ακουστική εμπειρία. Από τον έβδομο μήνα της κύησης, το έμβρυο είναι ικανό να ακούει ήχους από το εξωτερικό περιβάλλον, μεταφερόμενους κυρίως μέσω του αμνιακού υγρού που λειτουργεί ως φίλτρο μετάδοσης για τις χαμηλές συχνότητες. Αυτό σημαίνει ότι οι ήχοι που ακούει το έμβρυο περιλαμβάνουν κυρίως τη μελωδία, τον ρυθμό και τη χροιά της φωνής της μητέρας. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι κρίσιμα για την αναγνώριση της γλώσσας, καθώς δίνουν στο έμβρυο τα πρώτα στοιχεία της γλωσσικής ταυτότητας και δημιουργούν στον εγκέφαλο μια «βάση δεδομένων» ήχων που θα χρησιμοποιηθεί αργότερα για την εκμάθηση της μητρικής γλώσσας.
Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι η εξειδίκευση δε φαίνεται να περιορίζεται μόνο στον γενικό ρυθμό της γλώσσας. Παρόλο που τα γαλλικά και τα ισπανικά είναι γλώσσες ρυθμικά παρόμοιες, τα βρέφη έδειξαν διαφορετικές εγκεφαλικές ανταποκρίσεις. Αυτό υποδηλώνει ότι, εκτός από τον ρυθμό, ο εγκέφαλος είναι ικανός να αναγνωρίζει και πιο λεπτές ακουστικές διαφορές, όπως η μελωδία, η χροιά της φωνής, οι φωνητικές ενδείξεις και συγκεκριμένες συλλαβικές ακολουθίες που διαφέρουν μεταξύ των δύο γλωσσών.
Συμπεράσματα και προεκτάσεις
Η έρευνα, λοιπόν, υποδεικνύει ότι η γλωσσική ανάπτυξη ξεκινά πολύ πριν από τη γέννηση, με τον εγκέφαλο να προετοιμάζεται για τη μητρική γλώσσα μέσω των προγεννητικών ακουστικών ερεθισμάτων. Αυτή η πρώιμη διαδικασία παρέχει στα βρέφη ένα σημαντικό πλεονέκτημα, πάνω στο οποίο εξελίσσεται η γλωσσική μάθηση μετά τη γέννηση. Σε πρακτικό επίπεδο, τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης αφενός παροτρύνουν τις μητέρες να «μιλούν» στο μωρό τους ήδη από όταν αυτό βρίσκεται στη μήτρα κι αφετέρου ανοίγουν νέους δρόμους για τη διερεύνηση της πρώιμης διάγνωσης και θεραπείας γλωσσικών ή αναπτυξιακών διαταραχών. Εφόσον υποστηριχθεί με επιπλέον μελέτες ότι οι προγεννητικές ακουστικές εμπειρίες παίζουν τόσο σημαντικό ρόλο, θα μπορούσε να εξεταστεί η δυνατότητα πρώιμων παρεμβάσεων, όπως η χρήση ακουστικών ερεθισμάτων, για την ενίσχυση της γλωσσικής ανάπτυξης σε έμβρυα υψηλού κινδύνου. Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός ότι η μάθηση αρχίζει ήδη από τη μήτρα αναδεικνύει την πολυπλοκότητα και την προσαρμοστικότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου, υπογραμμίζοντας πόσο στενά συνδεδεμένοι είμαστε με τον περιβάλλοντα κόσμο ακόμη και προτού πάρουμε την πρώτη μας πνοή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Prenatal experience with language shapes the brain, Science Advances, διαθέσιμο εδώ
