Του Νίκου Λυκομήτρου,
Στον Ισημερινό θα γίνουν γενικές εκλογές μετά από ενάμισι χρόνο, στις 9 Φεβρουαρίου 2025. Ο τωρινός πρόεδρος, Ντανιέλ Νομπόα, διεκδικεί επανεκλογή μετά από θητεία 14 μηνών, που έχει χαρακτηριστεί από όλες τις επιπτώσεις των νεοφιλελεύθερων πολιτικών των προκατόχων του Γκιγιέρμο Λάσο και Λενίν Μορένο. Μέσα σε αυτό το διάστημα, η χώρα έχει περάσει κρίση ασφαλείας τον Ιανουάριο του 2024, με ομηρίες σε ζωντανή μετάδοση και αρπαγές πολιτών, διακοπές ρεύματος που φτάνουν τις 14 ώρες την ημέρα, πολιτικές λιτότητας και ταραχές. Όλα δείχνουν ότι θα είναι μια επανάληψη των εκλογών του 2023 μεταξύ του δεξιού προέδρου Νομπόα, γόνου ενός ολιγάρχη, ο οποίος έχει αποκομίσει μια μεγάλη περιουσία από το εμπόριο μπανάνας, και της Λουίσα Γκονσάλες, αριστερής πολιτικού του κόμματος Πολιτική Επανάσταση. Οι εκλογές του 2025 γίνονται ενάμισι χρόνο μετά του 2023, επειδή στο σύνταγμα της χώρας μια πρόωρη εκλογή θα εκλέξει τα μέλη της βουλής για το υπόλοιπο της τετραετούς τους θητείας που ξεκίνησε το 2021.
Ο Ισημερινός εδώ και 4 χρόνια αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα, τόσο στην οικονομία όσο και στην ασφάλεια. Η οικονομία είναι σε στασιμότητα και μια ξηρασία έχει επιδεινώσει την κατάσταση το τελευταίο χρόνο, στο τομέα της γεωργίας και από εκεί, σε όλη την οικονομία λόγω της σημασίας των υδροηλεκτρικών εργοστασίων για την ηλεκτροπαραγωγή. Από το 2021, ο μέσος όρος δολοφονιών έχει εκτιναχθεί κατά 5 φορές μέσα σε 3 χρόνια, φτάνοντας περίπου τις 45 δολοφονίες ανά 100.000 άτομα το 2023, σε σχέση με τον μέσο όρο των 6 δολοφονιών το 2017.
Μετά τον αφοπλισμό των αντάρτικων ομάδων στην Κολομβία με την συνθήκη ειρήνης του 2016, μεγάλο μέρος των Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων της Κολομβίας που ήλεγχε το εμπόριο ναρκωτικών στη χώρα, αποσύρθηκε από τις περιοχές παραγωγής κοκαΐνης. Έτσι, κάποια τμήματα αυτού του στρατού που διαφωνούσαν με τη συνθήκη και εμπλέκονταν στο εμπόριο ναρκωτικών μετακινήθηκαν στον Ισημερινό, με αποτέλεσμα να συγκρουστούν μεταξύ τους συμμορίες που προέκυψαν από αυτά με αλβανικές και μεξικανικές, και αργότερα την καταγόμενη από την Βενεζουέλα οργάνωση «Τρένο της Αράγουα», με αποτέλεσμα την αύξηση των ποσοστών εγκληματικότητας, ειδικά μετά τη δολοφονία ενός αρχηγού συμμορίας το 2020, που οδήγησε στη διάσπαση πολλών συμμοριών και στις συγκρούσεις μεταξύ τους στις φυλακές και εκτός αυτών.
Το 2021 ανέλαβε πρόεδρος της χώρας ο Γκιγιέρμο Λάσο, ο πρώτος συντηρητικός πρόεδρος της χώρας εδώ και 14 χρόνια, παρότι και ο Μορένο είχε κάνει μια μεγάλη στροφή προς τα δεξιά σταδιακά στα τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης του. Η κυβέρνηση του ήταν αρκετά διεφθαρμένη, και τον Μάιο του 2023 διέλυσε τη βουλή, καθώς κατηγορήθηκε για σχέσεις μελών της κυβέρνησης του με συμμορίες. Τον Ιούνιο του 2022 η χώρα συγκλονίστηκε από μεγάλες διαδηλώσεις που προκλήθηκαν από την αύξηση του κόστους διαβίωσης, το αίτημα για την παραίτηση του Λάσο και τις οικονομικές του πολιτικές, και στις αρχές του 2023 το αριστερό κόμμα πέτυχε σημαντικές προόδους στις τοπικές εκλογές. Ο Λάσο τον Μάιο του 2023 διέλυσε το κοινοβούλιο, και έγιναν εκλογές τον Αύγουστο του 2023 (βουλευτικές και προεδρικές), όπου κέρδισε ο Ντανιέλ Νομπόα, ο οποίος έκανε εκστρατεία πάνω στο θέμα της ασφάλειας, στο δεύτερο γύρο με 52%, έναντι της Λουίσα Γκονσάλες με 48%. Ο Νομπόα, γιος του Αλβάρο Νομπόα, ολιγάρχη της μπανάνας και πολιτικού, ήταν η έκπληξη του πρώτου γύρου των εκλογών, στον οποίο προβλεπόταν να προκριθεί, πέρα από την Γκονσάλες, ο δολοφονηθείς Φερδινάνδο Βιλιαβισένσιο, δεξιών πολιτικών απόψεων.
Λόγω της κατάστασης που επικρατεί στη χώρα και τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας, ο Νομπόα στους πρώτους μήνες της εξουσίας είχε ποσοστά δημοτικότητας άνω του 50%. Η σκληρή αντίδραση της κυβέρνησης στη κρίση του περσινού Ιανουαρίου και η κάποια μείωση της εγκληματικότητας μετέπειτα οδήγησαν στην έγκριση του δημοψηφίσματος του Απριλίου που προωθούσε τις πολιτικές του ως λύση για το πρόβλημα της εγκληματικότητας. Όμως, διάφοροι παράγοντες μείωσαν σημαντικά τα ποσοστά αποδοχής του, όπως οι συνεχείς διακοπές ρεύματος και η κατάσταση της οικονομίας. Αντίπαλοι, όπως η Γκονσάλες, που συγκεντρώνει αρκετή υποστήριξη λόγω της σημαντικής κοινωνικοοικονομικής προόδου που έφερε στη χώρα ο Ραφαέλ Κορρέα την προηγούμενη δεκαετία, αλλά και ο Γιαν Τόπιτς, γνωστός για τις σκληροπυρηνικές απόψεις του (πριν αποκλειστεί από το δικαίωμα του εκλέγεσθε), ενισχύθηκαν σημαντικά στους τελευταίους μήνες του 2024. Υποστηρίζει επίσης την αύξηση του ρόλου του κράτους στην οικονομική ζωή, ενώ η πλατφόρμα του κόμματος εδράζεται.
Το ζήτημα που κρατά πιο πίσω την Γκονσάλες, παρότι μπορεί να επωφεληθεί σημαντικά από την αγανάκτηση για τον Νομπόα, είναι το κλίμα διάσπασης που επικρατεί στην τοπική αριστερά, καθώς κάποιοι πολιτικοί που έχουν αποχωρήσει από το κόμμα Επανάσταση των Πολιτών κατεβαίνουν ξεχωριστά. Υπάρχουν και αρκετοί άλλοι μικρότεροι υποψήφιοι, που δεν συγκεντρώνουν πάνω από 10% σωρευτικά. Όμως και ο Νομπόα, παρότι υποσχέθηκε να φέρει τέλος στο “παλαιό” πολιτικό σύστημα στον Ισημερινό, έχει ακολουθήσει αρκετές τακτικές των προκατόχων του, όπως οι λαϊκίστικες πολιτικές για να εξασφαλίσει την επανεκλογή του, επιδερμικές λύσεις για διάφορα πιεστικά προβλήματα, όπως την κρίση ασφαλείας και των θεσμών αντί για συνολικές και καλοσχεδιασμένες λύσεις. Για μερικούς μήνες, η Εθνική Δημοκρατική Δράση του Νομπόα, η Επανάσταση των Πολιτών και το Κοινωνικοχριστιανικό κόμμα βρίσκονταν σε μια κατάσταση πολιτικής συνεννόησης και υπήρξε πολιτική σταθερότητα.
Όμως, η σύλληψη του πρώην υπουργού Χόρχε Γκλας στην μεξικανική πρεσβεία, μια παράνομη σύμφωνα με το διπλωματικό δίκαιο πράξη, οδήγησε στην κατάρρευση αυτής της συνεννόησης. Ακόμη και η συναίνεση για το σχέδιο για την ασφάλεια που εγκρίθηκε στο δημοψήφισμα του Απριλίου πέρσι κατέρρευσε, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση Νομπόα να αδυνατεί να παράσχει νομοθετικό έργο. Επίσης, οι σχέσεις μεταξύ του Νομπόα και της αντιπροέδρου του Βερόνικα Αμπάντ είναι πολύ τεταμένες, σχεδόν από την αρχή της προεδρίας του. Η τοποθέτηση της ως ειδικού απεσταλμένου στο Ισραήλ και η αποτυχία της να παραστεί σε ένα επίσημο ταξίδι στη Τουρκία οδήγησε στην παύση από τα καθήκοντα της. Ο Νομπόα μάλιστα, ονόμασε την Σίνθια Ζιλιμπέρτ ως προσωρινή αντιπρόεδρο για να κάνει την εκστρατεία του χωρίς να αναλάβει τα ηνία της χώρας η Αμπάντ.
Σήμερα, ο κύριος λόγος που ο Νομπόα διατηρεί ισχυρή αποδοχή σε κάποια κομμάτια της κοινωνίας του Ισημερινού είναι η πολιτική ασφαλείας του, η οποία προβλέπει περισσότερη καταστολή και μακρύτερες ποινές, αντί για μέτρα επανένταξης και κατάρτισης στη κοινωνία, όπως στην προεδρία του Κορρέα. Η απόπειρα του να προωθήσει κάποιες οικονομικές πολιτικές μέσω του δημοψηφίσματος έπεσε στο κενό, καθώς οι Εκουαδοριανοί δεν φαίνεται να στηρίζουν τις προσπάθειες της αστικής τάξης να επιβάλλουν διάφορες νεοφιλελεύθερες πολιτικές, όπως η εκμετάλλευση των πετρελαϊκών κοιτασμάτων στα δάση στα ανατολικά.
Οι εκλογές αυτές είναι αρκετά ενδιαφέρουσες. Δεδομένου του διχασμού που επικρατεί στη χώρα και το γεγονός ότι η τρέχουσα διοίκηση δεν έχει καταφέρει να εκπληρώσει τις υποσχέσεις της, αλλά έχει προδώσει την εμπιστοσύνη πολλών πολιτών, θα είναι ενδιαφέρον εάν θα ο Νομπόα θα κερδίσει δεύτερη θητεία, ή θα υπάρξει για πρώτη φορά γυναίκα πρόεδρος στη χώρα. Πάντως, η επιστροφή της δεξιάς ως πολιτική δύναμη μετά το 2021, και μάλιστα υπό το πρόσωπο ενός τραπεζίτη που έπαιξε ρόλο στην μεγάλη οικονομική κρίση και μετέπειτα υπό το πρόσωπο ενός γόνου ολιγάρχη της μπανάνας, είναι ενδιαφέρον φαινόμενο, αν δει κανείς τις βελτιώσεις που έγιναν από τον Κορέα, ο οποίος πάντως άρχισε να χάνει μέρος της δημοτικότητας του μετά την οικονομική κρίση λόγω της πτώσης των τιμών του πετρελαίου το 2014.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ecuadorian social movements, left parties reject President Lasso’s “national agreement”, Peoples Dispatch, διαθέσιμο εδώ
- In Ecuador, Mounting Challenges Threaten Noboa’s Reelection, Americas Quarterly, διαθέσιμο εδώ
- Noboa and the political dysfunctionality ahead of the 2025 elections, Latinoamerica21, διαθέσιμο εδώ
- Ecuador in the dark: Daniel Noboa increases power cuts to 14 hours a day, Peoples Dispatch, διαθέσιμο εδώ
