Του Γιώργου Αργυρόπουλου,
Συνεχίζοντας την αναδρομή μας στην ιστορία της ΕΡΕ, ανατρέχουμε στο σημαδιακό έτος 1961. Από τις εκλογές του 1958 είχε αναδειχθεί αξιωματική αντιπολίτευση η ΕΔΑ και τα τρία χρόνια που μεσολάβησαν μέχρι την εκλογική διαδικασία του 1961, είχε τεθεί σε εφαρμογή σχέδιο για αναχαίτηση των ποσοστών της αριστεράς. Ένα μήνα πριν τις εκλογές του 1961, ιδρύεται η Ένωση Κέντρου υπό το Γεώργιο Παπανδρέου κι έτσι Αμερικανοί και παλάτι φάνηκε να είναι κοντά στην επίτευξη του στόχου τους. Παρ’ όλα αυτά, επειδή δεν επιτρεπόταν περαιτέρω διολίσθηση προς τον κομμουνισμό τέθηκε σε εφαρμογή την προεκλογική περίοδο του 1961 το σχέδιο «Περικλής». Συνοπτικά, αναφέρουμε ότι το συγκεκριμένο σχέδιο είχε αρχικά εφαρμοστεί προκειμένου να κατατροπώσει την αριστερά, προβαίνοντας σε ψυχολογική και σωματική βία εναντίον υποστηρικτών και στελεχών της. Οι εκτελεστές του σχεδίου άσκησαν ευρεία τρομοκρατία τόσο στην ύπαιθρο, όσο και στις πόλεις, αλλάζοντας λίγες μέρες πριν τις εκλογές το σύνθημα «όποιος ψηφίζει ΕΔΑ θα πάει εξορία», σε «όποιος δεν ψηφίσει ΕΡΕ θα πάει εξορία», συμπεριλαμβάνοντας και την Ένωση Κέντρου έτσι στο σχέδιο «Περικλής».
Στις εκλογές του Οκτωβρίου 1961, η ΕΡΕ κέρδισε με μεγάλη πλειοψηφία, όμως, οι αντίπαλοί της έσπευσαν να δηλώσουν ότι το αποτέλεσμα είναι παράνομο κι ότι ασκήθηκε βία και νοθεία για τη διαμόρφωσή του. Ο ηγέτης της Ένωσης Κέντρου, Γεώργιος Παπανδρέου, μαζί με την ΕΔΑ και το λαό κήρυξαν τον «ανένδοτο αγώνα», προκείμενου να κριθεί το αποτέλεσμα συνταγματικά παράνομο και να προκηρυχθούν νέες εκλογές. Η ΕΡΕ καθ’ όλο το διάστημα της νέας διακυβέρνησής της θα συναντήσει λαϊκές αντιδράσεις, ενώ οι πορείες και οι διαδηλώσεις εναντίον του εκλογικού πραξικοπήματος του 1961 θα κορυφωθούν μέσα στους επόμενους μήνες. Αξίζει να σημειώσουμε, πως σ’ όλο αυτό το διάστημα, η ΕΡΕ ενίσχυσε τη συνεργασία της με τους παρακρατικούς κύκλους που ήδη είχε θέσει σε εφαρμογή εδώ αρκετά χρόνια.
Μέσα στο διάστημα της τελευταίας διακυβέρνησης της ΕΡΕ (1961-1963) το κόμμα του Κ. Καραμανλή προέβη σε κάποια μέτρα φιλελευθεροποίησης, χωρίς όμως να καταφέρει να κατευνάσει την έκρυθμη κατάσταση. Το κύκνειο άσμα της ΕΡΕ ήρθε το 1963 και το πρώτο γεγονός που προκάλεσε τριγμούς στη δεξιά παράταξη ήταν η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς. Μάλιστα, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε αναφωνήσει τότε το ιστορικό «ποιος κυβερνάει αυτό τον τόπο». Υπό το βάρος εσωτερικών και εξωτερικών πιέσεων η κυβέρνηση της ΕΡΕ έπνεε τα λοίσθια και η αφορμή για την κατάρρευσή της δόθηκε το καλοκαίρι του 1963, όταν Καραμανλής και βασιλιάς Παύλος ήρθαν σε σύγκρουση με αφορμή τη χρησιμότητα της επίσκεψης του βασιλικού ζεύγους στο Λονδίνο. Έτσι, τα τελευταία γεγονότα οδήγησαν στην παραίτηση του Κ. Καραμανλή και την προκήρυξη εκλογών για το Νοέμβριο του 1963.
Στις εκλογές αυτές, η Ένωση Κέντρου κερδίζει και για πρώτη φορά έπειτα από 8 χρόνια ο Καραμανλής χάνει την εξουσία και αποφασίζει να φύγει εκτός Ελλάδας. Τον Σερραίο πρώην Πρωθυπουργό διαδέχθηκε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος στην ηγεσία της ΕΡΕ και ήταν αυτός που οδήγησε το κόμμα της δεξιάς στις εκλογές του 1964, όπου η Ένωση Κέντρου εξελέγη πρώτο και αυτοδύναμο κόμμα. Όμως, αυτή η επικράτηση της Ένωσης Κέντρου δεν θα διαρκέσει για πολύ, αφού τον επόμενο χρόνο θα συγκρουστεί με το παλάτι ο Γ. Παπανδρέου για το ζήτημα του ελέγχου του στρατού και του Υπουργείου Εθνικής Αμύνης, κι έτσι ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος ανατρέπει τη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση και διορίζει Πρωθυπουργό το Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα.
Η ΕΡΕ μαζί με το παρακράτος της δεξιάς-ακροδεξιάς όλο το διάστημα 1965-1966 θα συνταχθεί αρχικά με το παλάτι για την ανατροπή της Ένωσης Κέντρου, όμως στην πορεία λίγο πριν το πραξικόπημα των συνταγματαρχών το 1967, Κανελλόπουλος και Παπανδρέου θα συμφωνήσουν με το Βασιλιά Κωνσταντίνο για τη διενέργεια εκλογών και το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Κάτι τέτοιο όπως γνωρίζουμε δεν πράχθηκε ποτέ, αφού την 21η Απριλίου 1967, οι συνταγματάρχες πρόλαβαν τους στρατηγούς και εγκαθίδρυσαν τη δική τους δικτατορία στην Ελλάδα. Από το 1967, μέχρι και την πτώση της δικτατορίας, τα πολιτικά κόμματα διαλύθηκαν και στις αρχές της μεταπολίτευσης η ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή μετονομάστηκε σε Νέα Δημοκρατία, με αρχηγό της πάλι τον Καραμανλή.
Η Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση κυβέρνησε συντηρητικά και αυταρχικά για σχεδόν 8 χρόνια, χωρίς να καταφέρει να διαχειριστεί καταλλήλως θέματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής. Στην ιστορία έμεινε για αρκετά πράγματα όπως οι σκανδαλώδεις συμβάσεις με ξένους και Έλληνες επενδυτές για δημόσια έργα και τη δολοφονία Λαμπράκη, αλλά αυτό που θα έπρεπε να μην ξεχνάει κάθε δημοκρατικός πολίτης ήταν το εκλογικό πραξικόπημα του 1961, στο οποίο βέβαια δεν ήταν η μοναδική που ευθυνόταν. Έτσι κλείνει το άρθρο μας για την αναδρομή στην ιστορία της ΕΡΕ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις, greekhistoryrepository.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι εκλογές της βίας και της νοθείας του 1961, rizospastis.gr, διαθέσιμο εδώ
- Οι εκλογές της 3ης Νοεμβρίου 1963, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
