Tης Σίλιας Παπαβασιλείου,
«Ο θάνατος του εμποράκου» αφηγείται την ιστορία της ζωής του Γουίλι Λόμαν, ενός πλανόδιου πωλητή που επιχειρεί να διαπρέψει επαγγελματικά στην Αμερική την περίοδο της οικονομικής ύφεσης του 1929. Πρόκειται για ένα έργο που θίγει ζητήματα μείζονος σημασίας, πραγματεύεται τα δίπολα της ζωής και του θανάτου, της αγάπης και του μίσους, της επιτυχίας και της αποτυχίας. Για δεύτερη συνεχή χρονιά, σε σκηνοθεσία του Γιώργου Νανούρη, «Ο θάνατος του εμποράκου» ανεβαίνει στην ελληνική σκηνή στο Θέατρο Ζίνα μέχρι της 2 Μαρτίου για να συνταράξει κάθε θεατή.
Το έργο αποτελεί το πιο γνωστό του Άρθουρ Μίλλερ, το οποίο μάλιστα βραβεύτηκε με βραβείο Πούλιτζερ το 1949. Γεννημένος το 1915 στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης, εμπνεύστηκε για την υπόθεση του έργου από την ίδια του τη ζωή. Ειδικότερα, ο πατέρας του ήταν ιδιοκτήτης βιοτεχνίας με γυναικεία ενδύματα ενώ η μητέρα του είχε εργαστεί στη δημόσια εκπαίδευση. Κατά τη διάρκεια μιας εποχής που πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραμάτιζε η μεγάλη οικονομική κρίση, τα προβλήματα που προκάλεσε η μανιώδης προσκόλληση στην ιδέα του αμερικανικού ονείρου αποδείχθηκαν μοιραία για την εξέλιξη της κοινωνίας. Οι επιπτώσεις αυτές αποτυπώνονται στο έργο μέσω της ζωής τεσσάρων χαρακτήρων, του Γουίλι Λόμαν, της γυναίκας του, και των δύο τους γιων.
Η πρώτη πράξη ξεκινάει με μια απλοϊκή σκηνή: Ο Γουίλι επιστρέφει σπίτι του από τη δουλειά και συνομιλεί με τη γυναίκα του, τη Λίντα. Στην επιφάνεια φαίνεται ότι διάγει μια ικανοποιητική ζωή. Είναι παντρεμένος, έχει μια σταθερή δουλειά, έχει κάνει οικογένεια και είναι ιδιοκτήτης σπιτιού. Ωστόσο, στην πραγματικότητα είναι δυστυχισμένος, καθώς δεν έχει στενή σχέση με τα παιδιά του, ιδιαίτερα με τον μεγαλύτερό του γιο, και οι συνθήκες στον εργασιακό του χώρο καθίστανται όλο και πιο δύσκολες. Μέσα από τη συζήτηση των δύο συζύγων, σταδιακά αποκαλύπτεται ότι ο πρωταγωνιστής μας βρίσκεται σε μία κατάσταση παραλογισμού. Ζει σε μια ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στο μέλλον και το παρόν, ανάμεσα στην ευτυχία και τη δυστυχία, ανάμεσα στις σκέψεις του και στην πραγματικότητα.
Στη σκηνή εμφανίζονται και οι δύο του γιοι, ο Μπιφ και ο Χάπυ, σε μια προσπάθεια να βοηθήσουν τον πατέρα τους να ξεπεράσει τα εμπόδια που έχουν εμφανιστεί στην πορεία της ζωής του. Όσο η πλοκή εξελίσσεται και γίνεται πιο δυναμική, η παράνοια που καταπνίγει τον Γουίλι καθίσταται όλο και πιο φανερή, γεγονός που κορυφώνεται τη στιγμή που η Λίντα ανακοινώνει στους γιους της ότι ο πατέρας τους έχει κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Αν και ο Γουίλι προσπαθεί να πείσει τον ίδιο του τον εαυτό ότι έχει τα πάντα υπό τον έλεγχό του, είναι φανερό ότι καταρρέει και δεν θα καταφέρει ποτέ να πραγματοποιήσει το «αμερικάνικο όνειρο», τον στόχο ζωής του. Στην πραγματικότητα, είναι ένας απλός «εμποράκος» και δεν μπορεί πια να προσποιείται ότι είναι κάτι παραπάνω.
Αδιαμφισβήτητα, «ο θάνατος του εμποράκου» παρουσιάζει στο κοινό την πραγματικότητα της Αμερικής του εικοστού αιώνα. Τη δεκαετία του ’30 συνέβη η μεγαλύτερη οικονομική κρίση της σύγχρονης ιστορίας. Ο Άρθουρ Μίλλερ, μέσα από τη δημιουργία των χαρακτήρων του έργου μας, προβάλλει στον θεατή τον αντίκτυπο της οικονομική κρίσης στη ζωή κάθε συνηθισμένου ανθρώπου, πιο συγκεκριμένα τις ανησυχίες και τις ψυχολογικές πιέσεις που υπέστη. Ταυτόχρονα, το έργο αποτελεί κριτική του αμερικανικού ονείρου, το οποίο αρχικά συμβόλιζε την επιτυχία και την ελευθερία αλλά στα πλαίσια της οικονομικής ύφεσης απέκτησε νέα σημασία: αποτέλεσε μια δυσβάστακτη υπενθύμιση των ιδανικών που ο μέσος πολίτης δεν μπορούσε πλέον να κατακτήσει.
Αναμφίβολα, στην επιτυχία της παράστασης συμβάλλουν η σκηνοθεσία του Γιώργου Νανούρη και η ερμηνεία των ηθοποιών. Η μουσική υπόκρουση και τα σκηνικά, στρατηγικές επιλογές του σκηνοθέτη, προσδίδουν έμφαση στην απόδοση των χαρακτήρων των ηθοποιών με αποτελεσματικό τρόπο. Ο Βλαδίμηρος Κυριακίδης, στον ρόλο του Γουίλι Λόμαν, ενσαρκώνει τα ιδανικά της εποχής του εικοστού αιώνα με έναν εξαιρετικό δυναμισμό. Μας παρουσιάζει έναν ήρωα που προσπαθεί να διατηρήσει ακέραιο τον χαρακτήρα του, έρμαιο των συνθηκών της εποχής. Η Έφη Μουρίκη, στον ρόλο της Λίντα, παρουσιάζει τον ρόλο της γυναίκας κατά την δεκαετία του ’30 με έναν συγκλονιστικό τρόπο, αφήνοντας κάθε θεατή άφωνο. Τέλος, ο Ρένος Ρώτας, στον ρόλο του Μπιφ, και ο Γιώργος Κοσκορέλλος, στον ρόλο του Χάπι, μας παρουσιάζουν με επιτυχία δύο διαφορετικές πτυχές του αμερικανικού ονείρου.
Συνεπώς, «ο θάνατος του εμποράκου» αποτελεί ένα έργο που προβληματίζει το κοινό, κινητοποιώντας το να αμφισβητήσει τα ιδανικά της κοινωνίας μας και να ανακαλύψει την αξία της ζωής. Η πλοκή, η σκηνοθεσία και η ερμηνεία των ηθοποιών καταφέρνουν να αποδώσουν την κριτική του Άρθουρ Μίλλερ πάνω στο αμερικανικό όνειρο με μια φρέσκια πνοή. Αναντίρρητα, πρόκειται για μια παράσταση που θα αποκτήσει μόνιμη θέση στο μυαλό κάθε θεατή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Death of a Salesman: Arthur Miller and the Collapse of the American Dream, thecollector.com, διαθέσιμο εδώ
- Άρθουρ Μίλλερ, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- “Ο θάνατος του εμποράκου”: Ο Γιώργος Νανούρης σκηνοθετεί το έργο για το αμερικάνικο όνειρο, athinorama.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Ο Θάνατος του Εμποράκου» του Άρθουρ Μίλλερ στο θέατρο Ζίνα | Κριτική Θεάτρου, culturenow.gr, διαθέσιμο εδώ
