Του Φωκίωνα Δανιηλίδη,
Στα μέσα του 5ου μ.Χ. αιώνα, η, κάποτε, κοσμοκράτειρα Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε, πλέον, χάσει το μεγαλείο της. Ύστερα από την κρίση του 3ου αιώνα, σε ολόκληρη την επικράτεια υπήρχε μία αισθητή παρακμή. Ο στρατός δεν ήταν το ίδιο ισχυρός, το αυτοκρατορικό ταμείο δεν είχε τον απεριόριστο πλούτο της κλασικής αρχαιότητας και ο Διοκλητιανός, αφού εφάρμοσε την Τετραρχία, ουσιαστικά κατήργησε το διοικητικό σύστημα του Αυγούστου και, ως φυσική απόρροια, δήλωσε πως μία νέα εποχή είχε ξεκινήσει για τη Ρώμη.
Η μεγαλύτερη απειλή για τους Ρωμαίους, όμως, παρέμεναν οι βαρβαρικές εισβολές και, ιδιαίτερα, των Ούννων. Δεκαετίες πριν τη μονοκρατία του Αττίλα, οι Ούννοι είχαν συντρίψει σε πολλές περιπτώσεις τη Ρώμη στο πεδίο της μάχης τόσο στην ανατολική όσο και στη δυτική Μεσόγειο. Η μάχη της Ανδριανουπόλεως (378 μ.Χ.), για παράδειγμα, συνιστά τη μεγαλύτερη ήττα του ρωμαϊκού πολιτισμού, παράλληλα με τη Mάχη των Καννών (216 π.Χ.), η οποία έλαβε χώρα, σχεδόν έξι αιώνες νωρίτερα.
Όταν ο Αττίλας ανέλαβε την εξουσία, η επεκτατική, μέχρι και για τα δεδομένα των Ούννων, πολιτική του, έφτασε και το ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας στα όρια της κατάρρευσης και είναι δεδομένο πως τα αποτελέσματα των εισβολών του θα ήταν πιο καταστροφικά, αν η Κωνσταντινούπολη δεν είχε την οικονομική άνεση να καταβάλει τους φόρους που αυτός απαιτούσε. Το δε δυτικό τμήμα, αν και σημαντικά ασθενέστερο, είχε καταφέρει να γλυτώσει από τους Ούννους χάριν της διπλωματίας ενός από τους τελευταίους ικανούς στρατηγούς του, το Φλάβιο Αέτιο.
Ο εν λόγω στρατηγός γεννήθηκε το 391 μ.Χ., στη ρωμαϊκή επαρχία της Μοισίας. Καθότι γιος ενός γνωστού στρατιωτικού δόθηκε στους Γότθους και, ύστερα, στους Ούννους ως όμηρος. Ωστόσο, κατάφερε να αποκτήσει πολλές διασυνδέσεις όσο βρισκόταν στην επικράτειά τους. Μάλιστα, λέγεται πως είχε αναπτύξει δεσμούς φιλίας με τον ίδιο τον Αττίλα. Μία άποψη, η οποία θα εξηγούσε τις ευνοϊκές σχέσεις που υπήρχαν μεταξύ τους, μέχρι τη σύγκρουση των δύο αυτοκρατοριών.
To 423 μ.Χ., όταν ο Ονώριος, ο αυτοκράτορας της δυτικής Ρώμης, πέθανε, ο Αέτιος μπόρεσε να επιστρέψει στην πατρίδα του, καθώς, παράλληλα, ο θάνατός του σήμαινε τη λήξη της συμφωνίας που τον κρατούσε όμηρο στους Ούννους. Αν και σχεδίαζε να συμμαχήσει με τον Ιωάννη, το σφετεριστή του θρόνου, όταν αυτός τελικά σκοτώθηκε από το Βαλεντινιανό Γ’, το δίκαιο κληρονόμο του αυτοκρατορικού τίτλου, τελικά, αποφάσισε να ταχθεί στο πλευρό του. Εξαιτίας του, όπως έχει αναφερθεί, η Ρώμη δεν απειλούταν από τον Αττίλα. Ωστόσο, αυτό άλλαξε με την άνοδο του Μαρκιανού στον ανατολικό θρόνο.
Το 450 μ.Χ., η Κωνσταντινούπολη δήλωσε στους Ούννους πως θα σταματούσαν την καταβολή φόρου υποτέλειας και ο Αττίλας, αντί να αποπειραθεί να καταλάβει την πρωτεύουσά τους, η οποία, εκείνη την εποχή, θεωρείτο η καλύτερα οχειρωμένη πόλη του κόσμου, αποφάσισε να στραφεί στη Δύση. Η κατάλληλη αφορμή για πόλεμο παρουσιάστηκε όταν η Ονωρία, η αδελφή του Αυτοκράτορα, έκανε πρόταση γάμου στον Αττίλα και ο Βαλεντινιανός αρνήθηκε να του δώσει τη μισή του επικράτεια ως προίκα. Από εκείνο το σημείο και έπειτα, ο βασιλιάς των Ούννων, ήξερε πως ήρθε η ώρα να εισβάλλει στη δυτική Ευρώπη.
Την άνοιξη του 451 μ.Χ., αφού ο Αττίλας συγκέντρωσε εκατοντάδες χιλιάδες Ούννους και Γερμανούς στρατιώτες, διαπέρασε το Ρήνο και ξεκίνησε το νέο πόλεμο με τη Ρώμη. Η εισβολή του στη Γαλατία λέγεται πως ήταν τόσο βίαια, που οι κάτοικοι πίστευαν πως ήταν μία μορφή θείας τιμωρίας για τους πολέμους, που διεξήγαγαν οι πρόγονοί τους. Πράγματι, η αιματοχυσία που προέκυψε από τις συγκρούσεις αυτές, ήταν, ίσως, η μεγαλύτερη που είχε συμβεί στην περιοχή από την εποχή του Ιουλίου Καίσαρα.
Ο Αέτιος, κατανοώντας πλήρως το μέγεθος της ουννικής απειλής, αποφάσισε να συνεργαστεί με τους Αλανούς και τους Βισιγότθους, δημιουργώντας ένα συνασπισμό που θα μπορούσε να συγκρουστεί με τον Αττίλα και, τελικά, τον συνάντησε στη σημερινή Τρούα. Η επακόλουθη σύρραξη, η οποία παραμένει γνωστή στην ιστορία ως η «Μάχη των Εθνών», μετά βίας έληξε υπέρ του γερμανορωμαϊκού συνασπισμού. Ωστόσο, ο Αέτιος αποφάσισε να μην καταδιώξει τους Ούννους και τους επέτρεψε να επιστρέψουν στην επικράτειά τους. Δεν γνωρίζουμε το λόγο για τον οποίο ο Ρωμαίος στρατηγός δεν συνέχισε τη μάχη, όμως η πιθανότερη εξήγηση είναι πως πίστευε ότι ο Αττίλας θα κατέληγε να τον ξεγελούσε.
Μετά τη μάχη, ο Αέτιος επέστρεψε στη Ρώμη και συνέχισε να ενισχύει το Βαλεντινιανό, ο οποίος, όμως, δεν εκτίμησε τη συνεισφορά του στην Αυτοκρατορία. Το Σεπτέμβριο του 454, ο στρατηγός δολοφονήθηκε με εντολή του ίδιου του Βαλεντινιανού, όμως η συγκεκριμένη απόφαση είχε καταστροφικές συνέπειες. Το ίδιο μόλις έτος, ο Αυτοκράτορας δολοφονήθηκε από δύο πρώην σωματοφύλακες του Αετίου και, από εκείνη τη στιγμή και έπειτα, η Ρώμη ήταν καταδικασμένη, καθώς, μόλις 22 χρόνια αργότερα, η πόλη έπεσε στα χέρια των Οστρογότθων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Αλέξιος Γ.Κ Σαββίδης (2011), Η ιστορία του Βυζαντίου (Τόμος Α’), Αθήνα: εκδ. Πατάκη
- Αλέξιος Γ.Κ Σαββίδης (2020), Οι πρώιμοι Φράγκοι από τους Μεροβιγγείους στους Καρολίδες, Αθήνα: εκδ. Παπαζήση
- Ιωάννης Μαρτίνος Αρχιμανδρίτης (2009), Αυτοκράτορες του Βυζαντίου, Αθήνα: εκδ. Εκάτη
- Antoine Bourguilleau (2005), Attila et les Huns , Παρίσι: Osprey Publishing
- Charles Christopher Mierow (2010), The gothic history of Jordanes, Kessinger Publicing, Whitefish
- Christopher Kelly (2012), The End of an Empire: Attila the Hum & the Fall of Rome, Νέα Υόρκη: WW Norton and Co
- Edward Gibbon (2005), The decline and fall of the Roman Empire Volume II, Νέα Υόρκη: Modern Library Classics
- Géza Alfoldy (2009), Ιστορία της ρωμαϊκής κοινωνίας, Αθήνα: MΙΕΤ
- John Bagnell Bury (2019), Η εισβολή των βαρβάρων στην Ευρώπη, Αθήνα: εκδ. Ηρόδοτος
- Peter Heather – John Matthews (1991), The Goths in the 4th century, Λίβερπουλ: Liverpool University Classics
