Της Αναστασίας Δάβαρη,
Η Κουβανική Επανάσταση αποτέλεσε ένα από τα πιο σημαντικά επαναστατικά γεγονότα του 20ού αιώνα, αλλάζοντας ριζικά την πολιτική, κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα της Λατινικής Αμερικής. Ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1950 υπό την ηγεσία του Φιντέλ Κάστρο και του Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα. Η επανάσταση αυτή αποτέλεσε ένα «χτύπημα» στο δικτατορικό καθεστώς του Φουλχένσιο Μπατίστα, ενώ ενέπνευσε κι άλλα επαναστατικά κινήματα παγκοσμίως.
Πριν την επανάσταση, η Κούβα ήταν μία χώρα με έντονες κοινωνικές ανισότητες, όπου η οικονομική εξουσία ανήκε κατά κύριο λόγο σε ξένα συμφέροντα, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Το καθεστώς του Φουλχένσιο Μπατίστα χαρακτηριζόταν από εκτεταμένη διαφθορά, καταστολή και έλλειψη πολιτικών ελευθεριών. Παρά την ύπαρξη μίας σχετικά ανεπτυγμένης αστικής τάξης, η πλειονότητα των Κουβανών ζούσε σε συνθήκες φτώχειας, ειδικά στην ύπαιθρο.
Ο Φιντέλ Κάστρο γεννήθηκε στις 13 Αυγούστου 1926 στο Μπιράν της Κούβας και ήταν γιος εύπορου γαιοκτήμονα. Από νεαρή ηλικία, έδειξε ενδιαφέρον για την πολιτική και τις κοινωνικές ανισότητες που επικρατούσαν στη χώρα του. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αβάνας, όπου ανέπτυξε πολιτική συνείδηση και επηρεάστηκε από επαναστατικές ιδέες. Ο Κάστρο ήταν ένας οραματιστής ηγέτης με έμφυτη ικανότητα να κινητοποιεί τους ανθρώπους γύρω του και να εμπνέει τους συμπολίτες του.
Η πρώτη του επαναστατική κίνηση ήταν η επίθεση στο στρατόπεδο Μονκάδα στις 26 Ιουλίου 1953, μια αποτυχημένη προσπάθεια ανατροπής του καθεστώτος του Μπατίστα. Εξαιτίας της αποτυχίας αυτής, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε φυλάκιση. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της δίκης του, εκφώνησε τη θρυλική ομιλία «Η Ιστορία θα με Αθωώσει», όπου ανέλυσε το όραμά του για την Κούβα. Αφού αφέθηκε ελεύθερος, εξορίστηκε στο Μεξικό, όπου γνώρισε τον «Τσε» Γκεβάρα και ξεκίνησε την προετοιμασία της επανάστασης.
Ο Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα γεννήθηκε στις 14 Ιουνίου 1928 στο Ροσάριο της Αργεντινής. Σπούδασε ιατρική στο Πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες, αλλά τα ταξίδια του στη Λατινική Αμερική τον οδήγησαν σε μια βαθιά συνειδητοποίηση των κοινωνικών ανισοτήτων και της καταπίεσης.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του, το 1951-1952, το οποίο αποτυπώνεται στο βιβλίο του «Ημερολόγια Μοτοσικλέτας», ο «Τσε» γνώρισε από πρώτο χέρι τη φτώχεια, την αδικία και τη βία που κυριαρχούσαν στην ήπειρο. Αυτές οι εμπειρίες διαμόρφωσαν τη μαρξιστική του ιδεολογία και τον έκαναν να αναζητήσει λύσεις μέσω της επανάστασης.
Στο Μεξικό, ο «Τσε» Γκεβάρα συνάντησε τον Κάστρο και εντάχθηκε στο επαναστατικό κίνημα, αναλαμβάνοντας ρόλο στρατηγικού και ιδεολογικού συμβούλου. Έτσι, έγινε κεντρικό πρόσωπο της Κουβανικής Επανάστασης, χάρη στις γνώσεις του στον ανταρτοπόλεμο, την ικανότητά του να οργανώνει και τη δέσμευσή του στην επανάσταση.
Στις 2 Δεκεμβρίου 1956, ο Κάστρο, ο «Τσε» Γκεβάρα και μια ομάδα 82 επαναστατών επέστρεψαν στην Κούβα με το πλοιάριο “Granma”. Παρά τις αρχικές απώλειες, η ομάδα κατέφυγε στα βουνά της Σιέρα Μαέστρα, όπου δημιούργησε έναν αντάρτικο στρατό. Ο «Τσε» ξεχώρισε, για ακόμα μια φορά, για την αποφασιστικότητά του και τη σκληρότητά του στη μάχη, ενώ παράλληλα προσέφερε ιατρική φροντίδα στους συντρόφους και τους αγρότες της περιοχής.
Μέσα από συνεχείς συγκρούσεις, προπαγάνδα και πολιτική κινητοποίηση, οι επαναστάτες κέρδισαν τη στήριξη της αγροτικής τάξης και ένα μέρος της μεσαίας τάξης. Η στρατηγική του «Τσε», που τόνιζε την πολιτική κινητοποίηση παράλληλα με τη στρατιωτική δράση, αποδείχθηκε καθοριστική.
Την 1η Ιανουαρίου 1959, ο Μπατίστα εγκατέλειψε την Κούβα και οι επαναστάτες εισήλθαν θριαμβευτικά στην Αβάνα. Ο Κάστρο ανέλαβε την εξουσία και προχώρησε σε ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις, όπως αγροτική αναδιανομή, εθνικοποίηση ξένων επιχειρήσεων, δωρεάν παιδεία και υγειονομική περίθαλψη.
Ο «Τσε» ανέλαβε διάφορους ρόλους στη νέα κυβέρνηση, όπως Υπουργός Βιομηχανίας, και προώθησε την ανάπτυξη μιας σοσιαλιστικής οικονομίας. Παράλληλα, ταξίδεψε διεθνώς, υποστηρίζοντας επαναστατικά κινήματα σε άλλες χώρες.
Η Κουβανική Επανάσταση παραμένει αντικείμενο θαυμασμού και αντιπαραθέσεων. Ο Φιντέλ Κάστρο και ο Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα έγιναν σύμβολα της αντίστασης και της επανάστασης. Το όραμά τους για κοινωνική δικαιοσύνη συνεχίζει να εμπνέει, ενώ οι αντιφάσεις της πολιτικής τους εξακολουθούν να αποτελούν θέμα συζήτησης. Όπως έλεγε ο «Τσε»: «Η επανάσταση δεν είναι ένα μήλο που πέφτει όταν ωριμάσει, αλλά το αποτέλεσμα της δράσης του λαού».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό (1982), Τσε Γκουεβάρα Άπαντα (τόμος β’), εκδ. Καρανάση
- Che Guevara, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Cuban Revolution, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
- Looking back: Castro and the Cuban revolution, theguardian.com, διαθέσιμο εδώ
- Fidel Castro, britannica.com, διαθέσιμο εδώ
