Της Αλεξάνδρας Τορνικίδου,
Οι διαταραχές προσωπικότητας είναι παθολογικοί τύποι χαρακτήρα που αναπτύσσονται σε βάθος χρόνου, ως απάντηση σε αρνητικά βιώματα του εκάστοτε ατόμου. Κάθε τύπος διαταραχής προσωπικότητας διαθέτει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Αυτά αποτελούν έναν μηχανισμό προστασίας του ατόμου από το να βιώσει γεγονότα που ενδέχεται να «τραυματίσουν» το ψυχικό όργανο. Παρ’ όλη την προστασία που παρέχουν στο άτομο, μειώνουν τη λειτουργικότητά του, δυσχεραίνουν τη συναισθηματική του κατάσταση και τα άτομα δυσφορούν. Η προσωπικότητα διαθέτει τα βιώματα του ατόμου και καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται τα γεγονότα, συμπεριφέρεται και σχετίζεται με τους ανθρώπους και τον εαυτό του.
Ο τύπος διαταραχής που θα αναλυθεί στο παρόν άρθρο είναι η εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας (DPD). Τα γενικά χαρακτηριστικά που διέπουν τη συγκεκριμένη διαταραχή είναι ότι τα άτομα εξαρτώνται υπερβολικά από τρίτα πρόσωπα για την κάλυψη προσωπικών και συναισθηματικών αναγκών τους, πιστεύoντας πως δεν μπορούν να αναλάβουν τις ευθύνες τους και έχουν έντονο φόβο εγκατάλειψης.
Η αιτιοπαθογένεια ανάπτυξης αυτής της διαταραχής δεν είναι σαφής, ωστόσο υπάρχουν αιτίες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της. Το ιστορικό καταπιεστικής σχέσης μπορεί να σχετιστεί άμεσα με την ανάπτυξη DPD, καθώς μειώνεται η αυτοεκτίμηση του ατόμου. Επίσης, στην ανάπτυξη DPD συμβάλλουν παιδικά τραύματα, όπως η σωματική και λεκτική κακοποίηση, η παραμέληση και οι ασθένειες που ήταν απειλητικές για τη ζωή του παιδιού. Επιπροσθέτως, συμβάλλουν γενετικοί παράγοντες και κοινωνικοπολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις (εξάρτηση από άτομα που ασκούν εξουσία). Η DPD εμφανίζεται πολύ συχνότερα σε γυναίκες κι, ως εκ τούτου, το φύλο αποτελεί παράγοντα κινδύνου. Τέλος, η ανατροφή του παιδιού (αρκετά περιοριστικοί γονείς), ενισχύουν το αίσθημα ανικανότητας του παιδιού.
Παραπάνω αναφέρθηκαν γενικά συμπτώματα που εμφανίζονται στις περισσότερες περιπτώσεις της διαταραχής. Υπάρχει, εντούτοις, μια χαρακτηριστική ποικιλία εμφάνισης συμπτωμάτων στην εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας. Τα συμπτώματα που συμπεριλαμβάνονται είναι η δυσκολία λήψης καθημερινών και απλών αποφάσεων, αδυναμία έναρξης υποχρεώσεων και εργασιών τους χωρίς την εξωτερική παρότρυνση, αδυναμία ανάληψης της φροντίδας του εαυτού τους, παθητικότητα (προσαρμόζονται σε άβολες καταστάσεις για να μην δημιουργήσουν ένταση στις σχέσεις τους), ανάληψη δυσάρεστων ευθυνών που δεν τους αναλογούν ως αντάλλαγμα φροντίδας από τρίτα άτομα, χαμηλή αυτοεκτίμηση (ανάληψη των ευθυνών τους από τρίτα πρόσωπα), δυσφορία σε περίπτωση που βρεθούν μόνοι τους, φόβος εγκατάλειψης και αίσθημα ανικανότητας στη λήξη μιας σχέσης που το άλλο άτομο είχε αναλάβει ρόλο φροντιστή. Σε μερικές περιπτώσεις, είναι δυνατόν να δεχτούν οποιαδήποτε μορφή κακοποίησης από τα άτομα με τα οποία βρίσκονται εντός εξαρτητικής σχέσης, προκειμένου να μη λήξει.
Βάσει του DSM-5 υπάρχουν 8 διαγνωστικά κριτήρια όσον αφορά την DPD. Γενικώς, υπάρχει έντονη ανάγκη για φροντίδα, προσκόλληση και εξάρτηση από άλλα άτομα. Τα διαγνωστικά κριτήρια είναι τα εξής: δυσκολία λήψης απλών αποφάσεων, απαίτηση ανάληψης ευθυνών τους από τρίτους, φοβία αντιπαράθεσης και αποδοκιμασίας από άλλους, αποδοχή επιβλητικών συμπεριφορών για αποφυγή της απόρριψης τους, αίσθημα ευαλωτότητας και ανασφάλειας όταν βρίσκεται μόνος, αναζήτηση άλλης σχέσης όταν λήγει η ήδη υπάρχουσα και ανικανότητα στο να φροντίσουν τον εαυτό τους. Σε περίπτωση εμφάνισης των άνωθι, είναι σημαντική η διάγνωσή τους από πιστοποιημένο πάροχο ψυχικής υγείας. Το άρθρο έχει σκοπό να θορυβήσει τους αναγνώστες και δεν αποτελεί υλικό προς διάγνωση.
Για την αύξηση της λειτουργικότητας και της ψυχικής ευημερίας του ατόμου, είναι σημαντική η θεραπεία της εξαρτητικής διαταραχής της προσωπικότητας. Παρόλη την υψηλή σημασία της, η θεραπεία είναι σύνθετη, καθώς η συλλογιστική πορεία και συμπεριφορά τους προέρχεται από ενδότερες πεποιθήσεις που έχουν αναπτύξει ως μηχανισμό προστασίας τους. Γενικά, για τη θεραπεία της διαταραχής συνίσταται η ψυχοθεραπεία και προτείνεται η συμμετοχή προσώπων του στενού κύκλου του ατόμου για να διευκολυνθεί η γενικότερη διαδικασία.
Ειδικότερα, δύο είδη ψυχοθεραπείας στοχεύουν κατά της διαταραχής, η συμπεριφορική γνωσιακή θεραπεία (CBT) και η ψυχοδυναμική θεραπεία. Η CBT εστιάζει στην παρατήρηση των σκέψεων και των συναισθημάτων, και τον τρόπο που αυτές επηρεάζουν τις πράξεις του ατόμου. Στόχος της είναι να προσδώσει στο άτομο υγιή πρότυπα σκέψης. Στην ψυχοδυναμική θεραπεία, αναζητείται η αιτία που ευθύνεται για τον συναισθηματικό πόνο, μέσω ενδοσκόπησης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τι είναι οι διαταραχές προσωπικότητας, Σπύρος Καλημέρης- Ψυχίατρος, διαθέσιμο εδώ
- Dependent Personality Disorder, ClevelandClinic, διαθέσιμο εδώ
- Dependent Personality Disorder, Theravive, διαθέσιμο εδώ
